خداحافظی زجرآور نیجریه با درآمدهای نفتی
کاهش قیمت نفت، می‌تواند بزرگ‌ترین اقتصاد آفریقا را به سراشیبی سقوط بیندازد
پرجمعیت‌ترین کشور آفریقا تقریبا هیچ درآمدی از ثروت هنگفت نفت خود ندارد. همزمان با سقوط جهانی قیمت نفت، نفت نیجریه هم با ارزش کمتر از 10دلار دست به‌دست می‌شود.
به گزارش بلومبرگ، این قیمت، یعنی اینکه درآمد بزرگ‌ترین اقتصاد آفریقا، ترک‌های عمیقی برداشته است. اندرو نوین، اقتصاددان و بنیانگذار شرکت سرمایه‌گذاری پرایس‌واتر‌هاوس گفته است: «بر همه در تمام کشور آشکار شده است که این تهدید، بسیار جدی است. این احتمال وجود دارد که برای 3یا 4سال، از نفت هیچ درآمدی حاصل دولت نشود.»
این گرفتاری، تنها مختص نیجریه نیست؛ دولت‌های نفتی، از ونزوئلا گرفته تا عراق و ایران، با همین آینده دلسردکننده مواجه هستند. ارزش دارایی‌ها در این کشورها از گذشته کمتر شده است.
چالش دوگانه
نیجریه با چالش‌های دوگانه مقابله با همه‌گیری کووید-19 و سقوط شدید ارزش نفت خام مواجه است. زینب احمد، وزیر دارایی این کشور اخیرا درباره شرایط گفته است: «با شرایط دشواری مواجه‌ایم که ما را به‌صورت چشمگیری به عقب رانده است.»
تلاش‌های جهانی برای مقابله با همه‌گیری ویروس کرونا قیمت‌های نفت را چنان پایین آورده که فروش آن، حتی هزینه استخراج آن توسط شرکت‌ها را هم تامین نمی‌کند، چه برسد به اینکه درآمدی مطمئن برای دولت باشد.
شرایط چنان سخت شده که نیجریه سیاست دیرپای خود برای عدم‌مراجعه به صندوق بین‌المللی پول را کنار گذاشته و برای نخستین بار از این مؤسسه 3.4میلیارد دلار وام درخواست کرده تا حفره‌های مالی‌اش در سال 2020 را پر کند. نیجریه همچنین از بانک جهانی هم 3.5میلیارد دلار وام درخواست کرده است.
شرایط اقتصادی در نیجریه در حال بدتر شدن است و 2هفته پیش بانک جهانی پیش‌بینی‌اش درباره این کشور را اصلاح کرد و اعلام کرد که اقتصاد نیجریه 3.4درصد کوچک‌تر خواهد شد. پیش از این بانک جهانی پیش‌بینی کرده بود اقتصاد نیجریه 2درصد رشد را تجربه خواهد کرد.
کلمنت آگبا، وزیر بودجه و برنامه‌ریزی ملی این کشور گفته است: «دیگر بر هیچ‌کس پوشیده نیست که درآمدهای دولتی فروپاشیده‌اند.»
ضربه آمریکایی
پریشانی نفت در نیجریه، تنها نتیجه همه‌گیری کووید-19 نیست و پیش از آن هم چشم‌انداز تیره بود؛ خیزش نفت شیل آمریکا به تنهایی یک چالش بسیار بزرگ برای نفت نیجریه بود. افزایش خیره‌کننده تولید نفت شیل در آمریکا، صادرات نیجریه به آمریکا را به‌شدت کاهش داد. آمریکا مقصد حدود نیمی از صادرات نفتی نیجریه است.
همین‌ماه اعلام شد که با وجود قیمت تقریبا صفر نفت نیجریه، حدود یک چهارم تولید این کشور هیچ خریداری پیدا نکرده است. معمولا در این موقع از سال، تمام نفت تولید نیجریه کاملا فروخته می‌شود.
نیجریه سال جدید را با پیش‌بینی قیمت 57دلار برای هر بشکه شروع کرد اما مجبور شد پیش‌بینی قیمت خود را ابتدا تا30 و بعد تا 20دلار کاهش دهد. صندوق جهانی پول پیش‌بینی کرده که درآمد نفتی نیجریه امسال تا 26.5میلیارد دلار کاهش خواهد یافت. سال 2019، درآمد نفتی نیجریه 54.5میلیارد دلار بوده است.
چشم‌انداز آشوب اجتماعی
فورچون اوبی که برای شل نیجریه کار می‌کند و سخنگوی اتحادیه کارکنان بخش نفت نیجریه است درباره چشم‌انداز ترسناک این وضعیت گفته است: «ما در یک بحران هستیم. به‌زودی در تمامی بخش‌های صنعت نفت شاهد بیکاری گسترده خواهیم بود. اثرات شرایط فعلی ژوئن و جولای (انتهای بهار و ابتدای تابستان) مشخص خواهد شد. واقعیت این است که برخی اعضای اتحادیه به‌شدت تحت‌تأثیر قرار خواهند گرفت. چیزی که برای ما مهم است این است که شرایط را مدیریت کنیم تا کمترین آسیب به کارگران وارد شود.» دیگر نگرانی نیجریه این است که فشار اقتصادی به بازگشت ناآرامی‌های اجتماعی که آخرین بار در سال2016 کشور را به آشوب کشید منجر شود. دلتای رودخانه نیجر، در قلب مرکز تولید نفت در نیجریه، برای سال‌ها درگیر آشوب و نظامی‌گری بوده است. مردم، معترض از اینکه دولت و شرکت‌های نفتی با آنها عادلانه رفتار نمی‌کنند، در طول سالیان، بارها به تاسیسات نفتی حمله کرده‌اند.
اصرار به تداوم تولید
بدترین سناریو برای نیجریه این است که قیمت‌ها پایین بماند و تولید هم به‌خاطر آشوب‌های جدید ضربه بخورد.
گرچه فروش نفت تنها 9درصد اقتصاد نیجریه است اما بیش از 90درصد ارزهای خارجی از طریق صادرات این کالا تامین می‌شود. درآمدهای غیرنفتی در نیجریه، یکی از پایین‌ترین رقم‌ها در سراسر جهان به شمار می‌رود. فشار دولت و بانک‌هایی که به طمع فروش نفت نیجریه به این کشور وام داده‌اند باعث خواهد شد تا تولید نفت، حتی اگر صرفه اقتصادی نداشته باشد، ادامه پیدا کند. کولا کریم، رئیس هیأت مدیره شور‌لاین، یک تولیدکننده بزرگ مستقل در نیجریه، معتقد است که دولت باید به فکر کاهش تولید باشد تا تولید نفت اقتصادی شود؛ «شرایط بدتر هم خواهد شد. مشکل واقعا جدی است و قرار نیست به راحتی از بین برود. من نمی‌دانم که دولت مشخصا چه کار می‌کند اما از نظر من بحران نفتی، درست مثل بحران کووید-19 است و دولت باید با این شرایط مثل شرایط اضطراری برخورد کند.»