پلاسکو بدون پروانه، بدون پارکینگ

محمد سرابی _ خبر‌نگار

ساختمان پلاسکو طبقه طبقه بالا می‌رود بدون اینکه پروانه ساخت داشته باشد. احتمالا این پروژه هم مانند موارد مشابه دیگر، با فرمول «فعلا می‌سازیم و بعدا توافق می‌کنیم» پیش می‌رود. ساخت‌وساز بدون مجوز در نخستین مرحله جواب داده است زیرا نهاد‌های مسئول و ازجمله شورای‌عالی شهرسازی و معماری در مقابل بنیاد مستضعفان عقب‌نشینی کردند و اجازه دادند پلاسکو بدون تامین پارکینگ‌های لازم ساخته شود. پس عجیب نیست که سازنده کار را با سرعت پیش ببرد و نگرانی بابت نهاد‌های ناظر نداشته باشد. اگر درباره کمبود پارکینگ توافق حاصل شده است پس درباره مجوز، سند ، پایان کار و موارد دیگر هم توافق مورد نیاز به‌دست می‌آید. کسبه هم که اگر زودتر به مغازه‌های خود برسند راضی می‌شوند. چیزی که اهمیت خود را از دست می‌دهد رعایت قوانین توسعه شهر است. قوانینی که برای همه سازنده‌های کوچک‌تر الزامی است اما یک ارگان بزرگ به آنها اعتنا نمی‌کند.

نزدیک 3سال قبل حادثه بزرگی در پایتخت رخ داد و علاوه بر شهادت 16آتش‌نشان 600واحد تجاری و تولیدی پلاسکو تخریب شد. قرار بود در 2 سال ساختمان جدید ساخته و تحویل داده شود. مغازه‌‌داران و صاحبان کارگاه‌ها در پاساژ‌ها و نقاط دیگر شهر پراکنده شدند به امید اینکه هرچه زودتر به پلاسکوی جدید برگردند.
شهردار منطقه12 تهران می‌گوید: «درباره حادثه پلاسکو ملاحظات اجتماعی وجود دارد. هم کسبه و هم شهروندان دیگر انتظار دارند که هرچه سریع‌تر برای کسب و کار شاغلان در این ساختمان پاسخی پیدا شود اما این با رعایت ضوابط ایمنی و مقررات ترافیکی و زیبایی شهر در تعارض نیست. می‌شود هم سریع کار کرد و هم قانونی کار کرد.»
علی‌محمد سعادتی می‌افزاید: «اطلاع ندارم که دوستان بنیاد بر چه اساسی تصمیم گرفتند که ساختمان را بدون پروانه بسازند. ما از جانب شهرداری منطقه بار‌ها در این‌باره اطلاع‌رسانی و نامه‌نگاری کردیم تا مدیران ارشد شهری و دیگر مسئولان رسیدگی لازم را انجام دهند.» 
او می‌افزاید: «شهرداری منطقه12 دغدغه‌های جدی ترافیکی درباره ساختمان جدید پلاسکو دارد و این ملاحظات را در جلسات متعدد شرح دادیم اما دوستان می‌گویند که مشکل ترافیکی قبلا و در زمان ساختمان قدیمی هم وجود داشت. نظر ما این است که حالا با طراحی و ساخت بنای جدید این امکان فراهم شده است که بتوان برخی از مشکلات ساختمان را بنا به وضعیت جدید شهر رفع کرد پس چرا از این فرصت استفاده نشود».
پلاسکو در سال1341 ساخته شده بود. در این سال تهران وسعت و جمعیت کمتری داشت و شبکه رفت‌وآمد آن متفاوت از امروز بود. تهران امروز با حجم رفت‌وآمد در اتوبوس‌، مترو و تاکسی قابل مقایسه با آن دوران نیست. اگر ساختمان جدید هم در اصل بنا شبیه قبلی ساخته شود و ظاهر جدیدتری داشته باشد، پس در این مدت هیچ تجربه‌ای از معماری و شهرسازی نوین به‌دست نیاورده‌ایم. مثال واضح این تغییر را می‌توان در «بارانداز» ساختمان دید. در مراکز تجاری جدید فضایی برای انتقال کالا درنظر گرفته می‌شود که مسیر متفاوتی از معبر و ورودی اصلی دارد. پلاسکو فاقد این بخش بود و اکنون مشخص نیست که آیا در پلاسکوی جدید بارانداز ساخته می‌شود یا خیر؟ سازندگان پلاسکوی جدید پروانه ساخت نگرفته‌اند و نمی‌توان اطلاعات دقیقی از بنای در حال ساخت به‌دست آورد. در آینده باید درباره این بخش هم «توافق» شود.

سعادتی می‌گوید: «عملیات اجرایی ساختمان شروع شده و پیش رفته است و عملا دیگر امکانی در زمینه «صدور پروانه ساختمانی» وجود ندارد. الان اسکلت بنا تمام و برای تعدادی از طبقات هم سقف ساخته شده است. شهرداری منطقه اخطار‌های متعددی به سازنده داد و به همکاران هم اعلام کردیم قبل از اینکه کار به مرحله‌ای برسد که عملا صدور پروانه ساختمانی موضوعیت نداشته باشد، اقدامات قانونی انجام شود، اما ساخت‌وساز به‌سرعت شروع شد.»
او ادامه می‌دهد: «الان پرونده پلاسکو مانند روال کار در پرونده‌های مشابه، به کمیسیون‌ ماده100 ارجاع شده است تا تعیین تکلیف شود. ما هم پرونده این ساختمان را بعد از استعلام از معاون معماری و شهرسازی شهرداری تهران و تأکیدی که این معاونت بر رعایت قوانین کرد، به کمیسیون ماده100 فرستادیم. در این کمیسیون از دستگاه‌های دیگر حضور دارند و هر رأیی که در ماده 100 صادر شود ملاک عمل خواهد بود.»

باز هم بدون پارکینگ
درباره ساخت پارکینگ هم نظرات متفاوتی بیان شده است. درابتدا گفته می‌شد که این بنای تجاری مانند دیگر پاساژ‌ها و مال‌ها باید به اندازه معینی پارکینگ داشته باشد. بعدا این شرط برای پلاسکو لغو شد. شهردار منطقه12 موضوع دیگری را مطرح می‌کند و می‌گوید: «زمینی که با مساحت بیش از 4هزار مترمربع در کنار ساختمان پلاسکو قرار دارد برای ایجاد پارکینگ مناسب بود اگر میراث فرهنگی در این زمینه همکاری می‌کرد و اجازه می‌داد که در این زمین پارکینگ ساخته شود بخشی از مشکل حل می‌شد. امکان داشت که در فضای زیر سطح این زمین یا در ارتفاع کمی به طوری که به حریم آثار تاریخی اطراف آن لطمه‌ای وارد نشود پارکینگ مورد نظر را ایجاد کنیم. این زمین هم متعلق به بنیاد است اما میراث تأکید داشت که در این زمین خالی هیچ بنایی ساخته نشود.»
قبل از اینکه کرونا باعث تعطیلی همه بازار روز‌ها شود، به دستفروشان جمعه بازار پارکینگ پروانه اعلام شد که برای مدتی نمی‌توانند در آن کار کنند. همین هم باعث شد که شایعه تبدیل پارکینگ پروانه به پارکینگ پلاسکو منتشر شود. شهرداری منطقه12 با رد این شایعه می‌گوید: «طبق آخرین مصوبه شورای‌عالی معماری و شهرسازی، به سازنده پلاسکوی جدید اجازه داده شده است که پارکینگ به اندازه کافی تامین نکند. در مقابل این انتظار از بنیاد مطرح شد که به مقاوم‌سازی‌ و هوشمند‌سازی‌ پارکینگ پروانه کمک کند. پارکینگ پروانه متعلق به شهرداری تهران است و مانند گذشته به‌ کار خود ادامه می‌دهد و به ارگان دیگری واگذار نمی‌شود اما مقاوم‌سازی‌ و هوشمند‌سازی‌ آن با هزینه بنیاد انجام می‌شود.»
قسمت شمالی ساختمان وضعیت متفاوتی دارد. به‌دلیل شکل تخریب برج پلاسکو، بخش شمالی ساختمان سالم باقی‌ ماند. بعد از مدتی این قسمت پاکسازی و آماده کار شد اما تا وقتی که برج اصلی ساخته نشود قسمت شمالی هم به وضعیت سابق برنخواهد گشت. مجموعه فعالیت اقتصادی پلاسکو تا بهره‌برداری از ساختمان جدید به گردش نخواهد افتاد. سعادتی می‌گوید: «امیدواریم که حوادث تلخ مشابه مانند حادثه پلاسکو در شهر رخ ندهد و از طرف دیگر تجربیاتی که در بازسازی و ساخت و ساز‌ها انجام می‌شود با درنظر گرفتن همه جوانب باشد. رسیدن به یک هدف خاص ممکن است نکات دیگر را تحت‌تأثیر قرار دهد. ساختمانی که ساخته می‌شود به‌جز سرعت احداث، باید از نظر ایمنی بتواند مجوز‌های نظام مهندسی و آتش‌نشانی را داشته باشد تا در آینده دوباره با مشکلات مشابه روبه‌رو نشویم.»
پلاسکوی جدید ظاهرا به این دلیل سریع ساخته می‌شود که  کسبه شاغل در آن بتوانند زودتر و دوباره صاحب محل کار شوند اما این تعجیل تبدیل به دستاویزی برای تخلف در مراحل کار و ساخت‌وساز بدون پروانه شده است. اگرچه وقتی ساختمان به پایان رسید و سقف و نما تمام شد تنها راه ممکن «توافق» میان دستگاه‌ها خواهد بود.

ساخت‌وساز بدون پرداخت عوارض 

عبدالرضا گلپایگانی، معاون شهرسازی و معماری شهرداری تهران
مدت کمی بعد از تخریب ساختمان پلاسکو در یکی از جلسات شورای تامین استان به دریافت عوارض اشاره و گفته شده که شهرداری به‌صورت رایگان پروانه بدهد. بنیاد مستضعفان به استناد همین صورتجلسه معتقد است نباید عوارضی پرداخت شود. در قانون صراحتا گفته شده که امکان تخفیف یا بخشش عوارض شهرداری برای صدور پروانه نیست. به بنیاد مستضعفان هم گفتیم که شهردار و استاندار تهران این اختیار را نداشتند که در مورد عوارض صدور پروانه که حق عمومی شهر است، نظر دهند. بنیاد مستضعفان همچنین معتقد است که چون پلاسکو به‌صورت اختیاری تخریب و نوسازی نشده است پس مانند گذشته بوده یعنی بدون پارکینگ باشد. این موضوع در نهایت به شورای‌عالی معماری و شهرسازی رفت و شورای‌عالی به‌صورت ویژه و خاص برای ساختمان پلاسکو ضوابط طرح تفصیلی برای تامین پارکینگ را تغییر داد. هم‌اکنون دست شهرداری بسته است و توان قانونی و اجرایی شهرداری در همین حد است که پرونده را به کمیسیون ماده100 بفرستد که فرستادیم.