گردشگری در چشمه سورت اصولی می‌شود

اشکان جهان‌آرای- ساری - خبرنگار

 چشمه کم‌نظیر و منحصر به ‌فرد باداب‌سورت، در ارتفاعات چهاردانگه شهرستان ساری، این روزها شرایط متفاوتی را نسبت به گذشته سپری می‌کند. از یک سو خبرهایی مبنی بر کم‌آب و خشک شدن حوضچه‌های این چشمه خاص به گوش می‌رسد و تصاویری در این زمینه دیده می‌شود و از سوی دیگر بالاخره طرح واگذاری محوطه چشمه سورت به بخش خصوصی پس از حدود 12 سال به سرانجام رسید و سرمایه‌گذار کارش را از 20 فروردین به طور رسمی برای بهسازی محوطه سورت و ایجاد برخی زیرساخت‌ها آغاز کرد. این شرایط دوگانه و هم‌زمانی آنها باعث شده که حساسیت‌هایی در مورد این چشمه بین فعالان گردشگری، کنشگران محیط زیستی و برخی بومیان منطقه ایجاد شود.

تخریب و کم‌آبی حوضچه‌ها
نمونه‌های مشابه این چشمه پلکانی فقط در آمریکا، ترکیه و ایتالیا وجود دارد. البته تنوع رنگ و بو و مزه آب در باداب‌سورت آن را نسبت به نمونه‌های مشابه و کم‌تعدادش در دنیا متمایز کرده است. اما با افزایش حضور گردشگران از میانه‌های دهه 80 و با توجه به رعایت نشدن اصول حفاظت از حوضچه‌ها طی یک دهه اخیر روند فرسایشی و تخریب حوضچه‌ها آغاز شد. از همان زمان نیز تأکید شده بود که مدیریت یکپارچه این محوطه طبیعی و واگذاری آن به سرمایه‌گذار می‌تواند شرایط را برای بهتر شدن وضعیت چشمه سورت و حفاظت از آن فراهم کند. انتشار تصاویری از کم‌آبی برخی حوضچه‌های چشمه سورت در ماه جاری بار دیگر توجه به این محوطه طبیعی را بیشتر کرد. «احسان فضلی اصانلو»، یکی از عکاسان خبری مازندران، که تصاویری از کم‌آبی و تشنگی حوضچه‌های سورت را منتشر کرده به همشهری می‌گوید: من و تعدادی از همکارانم برای عکاسی به چشمه سورت رفتیم تا در فصل بهار که زمان پرآبی چشمه‌هاست از این محوطه عکاسی کنیم، اما تعداد زیادی از حوضچه‌ها کم‌آب بود. او اضافه می‌کند: بخشی از حوضچه‌ها سال‌ها پیش خشک شده بود و به نظر می‌رسد بخش دیگری از حوضچه‌ها نیز طی ماه‌های اخیر کم‌آب شده‌اند.

تغییر مسیر آب
اهمیت چشمه سورت زمانی بیشتر مشخص می‌شود که بدانیم پس از قله دماوند دومین اثر طبیعی ثبت شده در فهرست میراث فرهنگی و یکی از گزینه‌های طبیعی ایران برای ثبت در میراث جهانی است. در صورتی که کم‌آب شدن این چشمه واقعیت داشته باشد، ممکن است ایران یکی از بخت‌های مهم جذب گردشگر در زمینه اکوتوریسم را از دست بدهد. اما کارشناسان و مسئولان آب منطقه‌ای این موضوع را رد می‌کنند و می‌گویند چنین اتفاقی نیفتاده و خروجی آب چشمه مانند گذشته حدود 4 لیتر بر ثانیه است. به گفته «امرالله براری»، مدیر روابط عمومی آب منطقه‌ای مازندران، آبدهی چشمه تغییری نکرده و تغییر مسیر آب باعث شده که برخی حوضچه‌ها کم‌آب دیده شوند. وی در گفت‌وگو با همشهری اظهار می‌کند: امسال شرایط بارندگی مناسب بود و در چنین شرایطی دلیلی برای کم‌آب شدن چشمه‌ها وجود ندارد. اخیرا نیز چشمه از سوی اداره کل منابع طبیعی برای احیا و بهره‌برداری گردشگری در اختیار سرمایه‌گذار قرار داده شد که امیدواریم به مرور شاهد بهبود شرایط آن باشیم.

برداشت‌های معدنی و آسیب‌پذیری چشمه سورت
نگرانی برای چشمه سورت به دلیل حضور بی‌ضابطه گردشگران در این محوطه طی سال‌های اخیر بارها از سوی فعالان گردشگری و محیط ‌زیست مطرح شده بود، اما به اعتقاد بعضی صاحب‌نظران، برداشت‌های معدنی انجام شده از حاشیه چشمه سورت در دهه 80 نیز یکی دیگر از عوامل آسیب‌پذیری این چشمه است.
 «علی ماهفروزی»، کارشناس گردشگری و اکوتوریسم، معتقد است که برداشت سنگ‌های تراورتن از قسمت جنوب غربی محوطه چشمه در دهه 80 تاثیراتی روی لایه‌های زمین گذاشت که مسیرهای زیرزمینی آب را به مرور تغییر داد.
معاون اسبق میراث فرهنگی مازندران می‌گوید: فشارها و لرزش‌هایی که هنگام برداشت‌های معدنی به مناطق اطراف معادن وارد می‌شود بر تغییر مسیر آبراهه‌ها بی‌تاثیر نیست. این اتفاق در مورد چشمه سورت نیز افتاد. البته علاوه بر این برداشت‌ها، حضور گردشگران در حوضچه‌های چشمه و پاکوب شدن حوضچه‌ها نیز در تغییر مسیر آب بی‌تاثیر نبود. به این دلایل باید برخی اقدامات مانند هدایت غیراصولی آب به اطراف حوضچه‌ها توسط برخی از اهالی منطقه با هدف احیای حوضچه‌های خشک‌شده و حتی افزایش تعداد حوضچه‌ها را نیز افزود که تاثیرات منفی بسیاری داشت. او می‌افزاید: طی سال‌های اخیر بارها اعلام کرده‌ایم که این چشمه به عنوان یکی از جاذبه‌های کم‌نظیر در دنیا باید به صورت واحد مدیریت شود و بهترین راه نیز ورود سرمایه‌گذار برای بهسازی و مدیریت آن است. در غیر این صورت، اگر بی‌توجهی به چشمه و حضور مردم در حوضچه‌ها ادامه داشته باشد، تا یک دهه دیگر ممکن است این جاذبه را از دست بدهیم.

ضرورت ورود سرمایه‌گذار
نکته قابل توجه در مورد چشمه سورت مدیریت چندگانه آن طی سال‌های اخیر بود. نظارت بر کاربری گردشگری چشمه به عهده اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی است و منابع طبیعی به عنوان متولی عرصه‌های طبیعی کشور در جایگاه اصلی مالکیت بر این محوطه قرار دارد. از سوی دیگر، مدیریت بر چشمه‌ها و منابع آبی بر عهده شرکت آب منطقه‌ای است. در چنین شرایطی، از نظر کارشناسان، بهترین راه بهره‌برداری و مدیریت و حفاظت چشمه ورود سرمایه‌گذار است. آگهی واگذاری چشمه سورت پاییز سال گذشته منتشر شد و دی‌ماه پارسال نیز سرمایه‌گذار انتخاب شد. 20 فروردین امسال هم چشمه سورت بالاخره به طور کامل برای مدت 15 سال و زیر نظر دستگاه‌های متولی به سرمایه‌گذار واگذار شد. سرمایه‌گذار چشمه سورت که این روزها در حال ایجاد زیرساختی برای اجرای مدیریت گردشگری و حفاظت در چشمه سورت است نیز اعتقاد دارد که شرایط چشمه نسبت به چند ماه اخیر رو به بهبود است و با اقدامات انجام‌شده به مرور شاهد احیای حوضچه‌ها خواهیم بود.

روند رو به بهبود سورت
«عرفان خشته» به همشهری می‌گوید: به محض در اختیار گرفتن چشمه سورت، با جذب 6 نفر از جوانان اهل همین منطقه برای اجرای اقدامات اولیه، کار پاکسازی محوطه چشمه و هدایت اصولی آب به حوضچه‌هایی که کم‌آب شده بودند آغاز شد که اکنون بخشی از همان چشمه‌های کم‌آب‌شده احیا شده‌اند. طی چند هفته اخیر، تغییرات مشهودی در این محوطه رخ داده و تا 2 هفته دیگر نیز زیرساخت‌های ابتدایی برای گردشگران ایجاد می‌شود. از عید فطر با زیرساخت‌ها و ضوابط جدید پذیرای مسافران هستیم. بنا به اظهارات این سرمایه‌گذار، یکی از چالش‌های پیش روی او در این منطقه مقاومت برخی بومیان برای فعالیت سرمایه‌گذار است، چراکه تصور می‌کنند در صورت فعالیت سرمایه‌گذار، منابع درآمدی آنها از چشمه، که عمدتا جابه‌جایی مسافر با تراکتور و وانت است، قطع خواهد شد. این فعال گردشگری با بیان این‌که اولویت‌های اصلی دولت برای حفاظت از چشمه سورت در قالب یک کتابچه به سرمایه‌گذار تکلیف شده است، می‌گوید: طرح‌های زیادی برای تبدیل سورت به یک منطقه نمونه گردشگری داریم که سود آن به جامعه محلی نیز خواهد رسید. اما خواستار همراهی مردم بومی منطقه و همچنین همکاری مسافران برای اجرای این طرح‌ها و رعایت ضوابط جدید در نظر گرفته‌شده برای حفاظت از چشمه هستیم. با همکاری همه می‌توانیم این چشمه را به شرایط مطلوب برگردانیم.