نای و رود و رباب از پایتخت عطش

ندا انتظامی ـ روزنامه‌نگار

فرید الهامی به‌زودی کنسرت «موسیقی عرفانی شرق» که ترکیبی از موسیقی‌های خانقاهی و موسیقی مقامی است، برگزار می‌کند. این کنسرت با همراهی محمدعلی دلنواز و درشن آنند از هنرمندان اهل سیستان‌وبلوچستان و هندوستان 21آذرماه در حوزه هنری اجرا می‌شود.
الهامی که تجربه اجرای کنسرت در ایران و خارج از کشور داشته، اجرای موسیقی عرفانی را در شرایط خاصی تعریف می‌کند: «موسیقی را در خانقاه‌ها تنها افرادی که شخصیت معنوی والایی داشتند می‌نواختند. بیشتر نوازندگان و راویان این نوع موسیقی‌ها در گمنامی از دنیارفته‌اند».
آهنگساز «درفش کاویانی» و «شاهنامه کردی» در مورد ترکیب گروه کنسرت موسیقی عرفانی شرق به تلفیق موسیقی مناطق مختلف ایران براساس گنجینه غنی موسیقی اشاره می‌کند؛ «گروه موسیقی عرفانی شرق با همراهی محمدعلی دلنواز از بلوچستان و درشن آنند از موسیقی هندوستان و خودم تشکیل شده است که این امر تجربه مهمی از ساز تنبور، که از موسیقی مقامی کردی است، و همراهی ساز بنجو از موسیقی بلوچستان و ساز طبلا از موسیقی هندوستان است. در واقع ترکیب این گروه با سازهای آیینی مناطق مختلف شکل گرفته و سعی شده که نگرشی ذکر گونه در موسیقی این گروه به مخاطبان این کار ارائه شود.» اما چه می‌شود که این موسیقی‌ها در کنار هم قرار می‌گیرند؟ الهامی این ترکیب را براساس حال و آن می‌داند؛ «ترکیب گروه براساس موسیقی نیایشی در مشرق زمین طراحی شده و براساس «حال» و «آن». از ساز تنبور که ساز خلوت و ساز نیایش در بین مردم یارسان است، ساز بنجو که در بلوچستان و پاکستان و هندوستان ساز عبادت و ذکر در خانقاه چشتی‌هاست و همچنین ساز قوال‌های این مناطق و ساز طبلا که در اذکار سیک‌های هند مورد استفاده قرار گرفته است. در این موسیقی هدف عشق الهی و مهرورزی به جهان هستی است والبته این پیام گروه ما هم هست.»
زبان مشترک این گروه، موسیقی است که به گفته آهنگساز «شاهنامه فردوسی» (ضحاک ماردوش) بخش عمده این موسیقی براساس بداهه‌نوازی است؛ «بخشی از این موسیقی بداهه و در اثر همنشینی با دوستان ایجاد شده که این اتفاق از ویژگی‌های خاص موسیقی مشرق‌زمین است و بخش آهنگسازی بنده براساس موسیقی مقامی تنبور و بخش آهنگسازی جناب آقای دلنواز بر اساس ظهیروک بلوچستان است.» الهامی که مقام‌های باستانی و حقانی تنبور را نزد پدر بزرگ خود و استاد بزرگ مقامی تنبور سیدامرالله شاه ابراهیمی فرا گرفته است موسیقی عرفانی را اینگونه تعبیر می‌کند: «بین قدما و راویان مقام‌های تنبور و نوازندگان دف و برخی از سازهای مناطق مختلف، معمولا مرسوم بود که ساز وسیله سلوک‌شان بوده. یعنی ساز راه وصل به معشوق و معبود ازلی بوده است. شاید تنها کاربرد این سازها برای مراقبه و ذکر و عبادت و سلوک بود. به‌عبارت دیگر ساز، ابزاری بود جهت نزدیکی به معبود و ابدا، آنان دید مادی و تجاری به ساز نداشتند. حتی فرم در موسیقی قدما بی‌معنی بود و هدف آنها بیشتر بیان اذکار در قالب اشعار و ریتم‌های گاهی متفاوت انجام می‌پذیرفت».