چرا شهر سیاستگذار زن می‌خواهد

زینب  زینال‌زاده- خبر‌نگار

پریسا امیرقاسم‌خانی- خبر‌نگار

فضاهای عمومی شهری مکان‌هایی هستند متعلق به همه شهروندان. وقتی محیطی امن، سالم، جذاب و البته دلنشین در شهر برای زنان و مردان ایجاد می‌شود، به‌معنای برقراری عدالت شهروندی است. یعنی طراحی این شهر آرمانی به‌گونه‌ای است که همه گروه‌های سنی، اجتماعی، جنسی و... از امکانات موجود بهره‌مند می‌شوند. یافتن چنین مشخصه‌هایی در تهران کار سخت و در برخی موارد غیرممکن است؛ چراکه بی‌تعارف سهم مردان از شهر بیش از زنان است و اکثر فضاهای عمومی و امکانات شهری در اختیار مردان قرار دارد. بخشی از جامعه‌شناسان و شهرسازان معتقدند تهران چون اصلا توسط مردان طراحی شده است، برای زنان دلنشین نیست و از این‌رو بانوان در پایتخت با چالش‌هایی مواجه هستند.
به همین‌خاطر، نقاط فراوانی از شهر مهیای حضور امن و بی‌دغدغه زنان نیست. موضوع از آن جهت اهمیت دوچندان پیدا می‌کند که نسل‌های آینده در دامن زنان، پرورش می‌یابد و هرچقدر زنان امنیت و نگرانی‌های کمتری داشته باشند، فرزندان توانمندتری در آینده وارد عرصه شهری و جامعه می‌شوند. بی‌تردید، مادران نه فقط برای خود در زندگی شهری، بلکه همیشه نگاه دغدغه‌مند برای فرزندان‌شان دارند. در این بین، یک‌تجربه تلخ می‌تواند حضور یک‌مادر، زن یا یک‌دختر را در شهر و فضاهای شهری کم‌رنگ کند؛ چراکه او احساس ناامنی می‌کند. بر همین اساس اعضای شورای شهر پنجم به‌خصوص 6عضو زن شورا در کنار مدیریت شهری فعالیت‌هایی را برای ارتقای سطح امنیت زنان در شهر از یک‌سو و به‌کارگیری بانوان مستعد در رده‌های مدیریتی از سوی دیگر در دستور کار قرار داده و در 3سال گذشته تلاش کرده‌اند تا عدالت اجتماعی را در ارائه خدمات شهری به زنان برقرار کنند و در نهایت کوشش کنند در برنامه‌هایشان شهری شاد و زیست‌پذیر برای زنان که نیمی از جمعیت پایتخت را تشکیل می‌دهند، به‌وجود آورند. البته که در این مسیر، نقدهایی به اقدامات صورت‌گرفته وارد می‌شود اما بخشی از کارها هم با سنگ‌اندازی‌ها و موانعی مانند محدودیت‌های اعتباری برخورد کرده و آنچنان که خواسته اعضای زن شورای شهر و مدیریت شهری بوده، پیش نرفته است. اگرچه 6‌عضو زن پارلمان شهری معتقدند که تمام تلاش‌‌شان را به‌کار گرفته‌اند تا مواردی چون ناامنی اجتماعی و نابرابری در توزیع امکانات را کاهش دهند و زمینه‌های حضور مدیران موفق زن در پست‌های مدیریت شهری را فراهم سازند. همچنین آنها می‌گویند در 3سال گذشته مشارکت زنان در اداره محلات شهر و افزایش حضور زنان در شهر همیشه از دغدغه‌های اصلی آنها بوده و موفقیت‌هایی هم در این زمینه به‌دست آورده‌اند. آنها می‌گویند می‌خواهند پیش از پایان دوره مدیریت شهری و شورای شهر پنجم کارنامه قابل‌قبولی از خود به یادگار بگذارند. سالروز تولد دخت پیامبر حضرت فاطمه زهرا(س) و روز زن، فرصت مناسبی بود تا با زنان پارلمان شهری دور یک میز بنشینیم و درباره دغدغه زنان در شهر، بهبود کیفیت زندگی زنان و اقدامات شورا و مدیریت شهری برای تبدیل‌شدن تهران به شهری شاد و زیست‌پذیر و البته دوستدار زن گفت‌وگو کنیم.
 در این میزگرد، زهرا نژادبهرام، عضو هیأت رئیسه، زهرا صدراعظم نوری، رئیس کمیسیون سلامت، محیط‌زیست و خدمات شهری، شهربانو امانی، رئیس کمیته حمل و نقل، ناهید خداکرمی، رئیس کمیته سلامت و بهاره آروین، رئیس کمیته شفافیت و شهر هوشمند شورای شهر تهران به سوالات گوناگونی درباره امنیت و رفاه زنان در شهر، به‌کارگیری زنان در سطوح مدیریتی شهرداری و انتخابات و زنان پاسخ داده‌اند.

تهران طی دهه‌های گذشته و در مسیر توسعه به شهری تبدیل شده که امروز زنان در آن به اندازه کافی احساس امنیت اجتماعی و روانی ندارند؛ در حقیقت موضوع امنیت یکی از چالش‌هایی است که زنان در پایتخت با ‌آن مواجهند. شورای پنجم و مدیریت شهری در طول 3سال گذشته چه اقداماتی در راستای امن‌شدن کالبد شهر انجام داده و یا در دستور کار دارند؟ این اقدامات تا چه حد توانسته در رفع این چالش اثرگذار باشد؟
زهرا ن‍‍‍ژاد‌بهرام:  تأمین امنیت و احساس ناامنی مقوله بسیار جدی و حساسی در شهر‌ها‌ست. حتی در یک شهر ظرفیت‌های امنیت می‌تواند وجود داشته باشد، ولی شهروندان در آن احساس ناامنی کنند. این حس ناامنی نه‌تنها در شهرهای کشور بلکه در بسیاری از شهرهای جهان وجود دارد. ما باید برای برطرف‌شدن حس ناامنی در تهران و دیگر شهرهای کشور ‌راهکارهایی پیدا کنیم. امنیت دو بعد دارد؛ یکی حس امنیت، دیگری خود امنیت. در شهر می‌تواند ظرفیت امنیت وجود داشته باشد، ولی آدم‌ها احساس نا‌امنی کنند. به‌عنوان مثال، آدم‌ها تمایل کمتری دارند تا از جای تاریک که نظارت اجتماعی کمتر در آن مشاهده می‌شود و یا ساکت است و افراد کمی در آن تجمع کرده‌اند، عبور کنند. حتی در برخی موارد برای عبور از نقطه‌ای ترجیح می‌دهند، کسی همراه‌شان باشد برای اینکه احساس می‌کنند، عبور تنهایی از آن محل ممکن است مشکلاتی را برایشان به‌وجود بیاورد. این مقوله در شهر برای زنان بسیار بیشتر از مردان است. مسئله‌ای که برای همه شهروندان مهم است، ولی برای زنان بسیار جدی است. ما زنان احتمالا در طول زندگی‌مان این تجربه را داشته‌ایم که مجبور بودیم برای کاری در تاریکی شب بیرون برویم، ولی با ترس و لرز بیرون رفتیم یا مجبور بودیم برای انجام کاری از محدوده‌ای عبور کنیم، ولی ترس و لرز داشتیم. یک تجربه برایتان می‌گویم که بدانید من کاملا این را حس و لمس کردم. سال‌ها قبل برای انجام کاری چون از بافت فرسوده بازدید می‌کردم، باید از خیابان ملت عبور می‌کردم که بازار و بورس لوازم تزیینی، لاستیک خودرو و... است. در واقع یک خیابان جنسیتی است، وقتی در خیابان قدم می‌زدم با اینکه آنجا شلوغ بود، یک لحظه وسط خیابان دیدم هیچ زن دیگری آنجا نیست. باوجود اینکه روز روشن بود و به‌رغم حضور اجتماعی افراد، برای من حس ناامنی ایجاد شد و خیلی سریع از آنجا بیرون آمدم؛ در این تجربه احساس ناامنی بیشتر من را آزار می‌داد. حس ناامنی در شهر‌ها‌ زیاد است، نه‌تنها در شهرهای ایران بلکه در همه شهرهای بزرگ جهان این مسئله وجود دارد.
در همین راستا شورای پنجم و مدیریت شهری مطالعاتی انجام داده است. برای مثال، مطالعه‌ای وی‍ژه در منطقه‌10 شهرداری تهران صورت گرفته است. از آنجایی که در کمیسیون معماری و شهرسازی شورا عضو هستم، معتقدم یکی از ظرفیت‌هایی که می‌تواند امنیت را جدا از مسائل اجتماعی و روانی برای زنان تامین کند، مقوله کالبد شهری است. کالبد شهری قطعاً در انتقال حس ناامنی مؤثر است و از این‌رو مدیریت شهری امن‌سازی‌ کالبد را از طریق شناسایی فضاهای بی‌دفاع شهری و تبدیل آنها به فضاهای امن شروع کرده است. در مطالعه منطقه‌10 به‌دنبال موضوع فضای بی‌دفاع شهری بودیم و توانستیم ابعاد جدیدتری را به مطالعه آنها اضافه کنیم و درنهایت روی نقشه منطقه، 200نقطه ناامن درخصوص فضاهای بی‌دفاع شهری شناسایی شدند. همکارانم در مدیریت شهری منطقه، برای از بین بردن فضاهای ناایمن یک محور خاص را که همان محور پشت نواب بود، درنظر گرفتند. با ساخته‌شدن اتوبان نواب با پدیده اجتماعی جدی در لایه پشت اتوبان نواب روبه‌رو شدیم که بیشترین دغدغه و نگرانی در حوزه فضای ناامن شهری در آن محدوده وجود داشت؛ به‌خصوص برای زنان. کار خوب همکارانم در شهرداری این بود که آن محور را به‌عنوان پایلوت درنظر گرفتند و یک فراخوان عمومی برای همراهی و همفکری شهروندان دادند. ظرف مدت 10روز تعداد 1000نفر از شهروندان پیشنهادهای خودشان را از طریق تلفن، سایت و... برای رفع فضای بی‌دفاع شهری در آن محدوده اعلام کردند و به این ترتیب با مشارکت شهروندان برای رفع معضل فضاهای بی‌دفاع شهری محدوده اقدام شد و توانستیم از آن به‌عنوان الگو استفاده کنیم. بعد از این اتفاق بسیار خوب برای شهردار تهران از طرف کمیته معماری و شهرسازی نامه‌ای نوشتیم که ما توانستیم به یک جمع‌بندی در منطقه10 برسیم و با الگوهای فراهم‌شده در این منطقه ظرفیت‌های خوبی برای ایمنی بانوان فراهم شده است و الگوها قابلیت این را دارند که برای مناطق دیگر هم استفاده شوند. شهردار هم استقبال کرد و چندین جلسه، شهردار منطقه را دعوت کردند و شهردار منطقه گزارش کارشان را دادند. عکس‌ها و خروجی‌ها ارائه شد و این روند را مناطق دیگر شهرداری تهران هم پیگیر شدند. براساس آخرین گزارشی که تا پایان آذر‌ماه امسال داشتیم 2هزار نقطه درخصوص فضاهای بی‌دفاع شهری در تهران شناسایی شدند که مشکلات حدود 1800نقطه بررسی و نقاط ضعف استخراج شدند. همچنین شهرداران باید حواسشان به احداث و تکمیل پروژه‌ها، نظارت بر معابر شهری و... باشد. امروز حدود 5هزار کیلومتر معابر اصلی و حدود 10هزار کیلومتر معابر زیر 12متر در تهران داریم. نباید این فضاها را تبدیل به فضاهای ناامن برای تردد شهروندان به‌ویژه بانوان کنیم. در همین راستا مصوبه‌ای در شورای دوره چهارم تحت عنوان پل‌های عابر پیاده داشتیم. داشته‌های قبلی و کنونی، منجر به این شده است که بگویم در مسیر امن‌شدن شهر برای زنان گام‌های جدی برداشتیم.

مواردی که بر‌شمردید بیشتر در بعد اجتماعی و کالبدی شهر بود، ولی بانوان در حوزه روحی و روانی نیز نیازمند حمایت هستند. در این زمینه چه اقداماتی انجام دادید؟
زهرا ن‍‍‍ژاد‌بهرام:  در این زمینه اداره کل سلامت و امور بانوان کارهایی انجام داده‌اند. از جمله ارتقای مهارت‌های اجتماعی بانوان. یکی از بحث‌های اصلی در حوزه روحی و روانی بانوان، ارتقای مهارت‌های روحی زنان است. اینکه زنان در مواجهه با مشکلاتی که به‌وجود می‌آید، چگونه برخورد کنند و... اداره کل سلامت و امور زنان کارگاه‌هایی برگزار کرده و طرح‌ها و پروژه‌هایی داشتند، ولی حل و کاهش مقوله‌هایی از این جنس زمان بیشتری را طلب می‌کند و اثر بخشی آن زمان‌بر است. هر‌چند گام‌های بلندی در این زمینه از سوی معاونت اجتماعی بر‌داشته شده است.
طبق آمار در تهران تعداد 702پست مدیریتی در تصدی زنان وجود دارد و 12هزار و 556زن در شهرداری تهران فعالیت می‌کنند. حدود 20درصد کارکنان شهرداری را زنان تشکیل می‌دهند. از نظر ترکیب کارکنان، شهرداری مسیر ثابتی را تعریف کرده است، ولی در آمار مدیریتی حضور زنان شیب به سمت بالا پیدا کرده است. 15درصد پست مدیریتی شهرداری تهران در اختیار زنان است. افزایش مشارکت بانوان در شورایاری‌ها هم، یکی از کارهای این دوره شورای پنجم بوده ‌تا بتوانیم ظرفیت مشارکت زنان در مدیریت شهر و محلات را ارتقا‌ دهیم. در انتخابات شورایاری‌های این دوره تعداد 200نفر خانم بیشتر از دور قبل کاندیدا شدند و این افزایش مشارکت زنان بسیار ارزشمند بود. آمارها نشان می‌دهد که ظرفیت‌های تازه‌ای برای مشارکت زنان در شهر فراهم شده است.
اگرچه ‌در بحث شکاف جنسیتی به‌صورت کلی رتبه ایران نسبت به سال‌2018 تعداد 5رتبه سقوط کرده است. شکاف جنسیتی 4شاخص دارد که عبارتند از: مشارکت اقتصادی، سیاسی، بهداشت و آموزش؛ ما در 2شاخص رتبه خوبی داریم، ولی در حوزه مشارکت سیاسی و اقتصادی رتبه ایران پایین است. البته این به معنی این نیست که ما در جا زده‌ایم، معنی‌اش این است که کشورهای دیگر سرعت گرفتند. باید گفت شایسته‌سالاری مقوله جدی‌ای است و به‌دلیل عدم‌فرصت‌هایی که در اختیار زنان بوده، نیازمند هستیم ظرفیت‌های خاصی را برای زنان ایجاد کنیم. برای سال‌های طولانی زنان از دسترسی به فرصت‌های برابر محروم بودند، سال‌94 مطالعه‌ای روی مطالبات زنان در 8کلانشهر ایران صورت گرفت و در نهایت 10مطالبه اصلی را استخراج کردند. 3‌مطالبه اصلی شامل‌ اول امنیت، دوم اشتغال و سوم رفع تبعیض بوده است. امنیت مقوله جدی است که شورای پنجم به‌شدت بر آن تمرکز کرده است.

خانم خداکرمی در تهران با یک نوع توزیع ناعادلانه و نابرابر در بحث ارائه خدمات و امکانات شهری بین زنان و مردان مواجه هستیم. شورای پنجم چه کارهایی برای رفع بی‌عدالتی و نابرابری انجام داده است؟

ناهید خداکرمی: مسئله بانوان فراتر از آن است که ما تنها در قالب امنیت آن را ببینیم و مشکل حتی فراتر از تهدید، تعرض‌های خیابانی یا کمبود واگن برای زنان در مترو، نورپردازی خیابان‌ها، شکاف جنسیتی و... است. اگر شما به شهر نگاه کنید به‌عنوان مثال طراحان  پروژه شهری، پل‌ها، خیابان‌ها و... عمدتا مردان هستند. ما شکاف نمایندگی داریم، یعنی سیاستگذاران اصلی شهر، نماینده زنان یا در واقع نیمی از جمعیت شهر نیستند. از آن طرف شکاف شناختی داریم. یعنی سیاستگذار شناخت درستی روی همه شهروندان ندارد و هدایت و اجرای پروژه‌های شهری مردانه است. البته مشکل فقط در کشور ما هم نیست. در همه جای دنیا همین مشکلات وجود دارد. حتی نویسندگان کتب طراحی شهری مردان هستند یا در پنل‌هایی که برای حل مشکلات زنان در شهر برگزار می‌شود، عمده افرادی که در پنل حضور دارند و صحبت می‌کنند، مرد هستند.
ما در حوزه زنان در تهران به یک قوری ترک خورده رسیده‌ایم که دائم آن را بست می‌زنیم. درحالی‌که نگاه ما باید به سمت و سویی باشد که مسائل جنسیتی کمترین تأثیر را در تصمیم‌سازی‌‌ها و سیاستگذاری‌های مدیریت شهری داشته باشد.  من به لحاظ‌کردن جنسیت در انتصاب‌ها معتقد نیستم. اصل بر شایسته سالاری است. ولی زن و مرد باید هردو در انتخاب‌ها در نظر گرفته شوند. ما باید همه آدم‌ها و هر دو جنس مخالف را ببینیم. بنابراین در یک دوره چهارساله شورای شهر که به‌نظرم خوشبختانه نقش زنان را در تصمیم‌سازی‌ و تصمیم‌گیری نهادینه کرده است هیچ‌کدام از ما حس نکردیم زن هستیم و شاید بقیه اعضای شورا هم حس نکردند با ما به‌عنوان یک زن حرف می‌زنند. سعی کردیم این نقش را ایفا کنیم تا معضلی که شما مدنظرتان است و بیان می‌کنید، در مسیر عقلانیت بیفتد و در آینده بتوانیم خلأها در حوزه زنان را پر کنیم. یکی از خلأهای مهم همین مسئله ساده امنیت و خیابان‌هاست. اینکه نور خیابان‌ها کافی نیست، مترو ازدحام دارد، واگن‌های مترو برای زنان کم است و... به هر حال مشکلاتی است که وجود دارد ولی مشکلات بانوان فقط اینها نیست، چالش‌های زنان ساختاری است. به‌صورت مزمن 50درصد جمعیت شهر به‌عنوان جنس درجه 2تلقی می‌شوند. تمام تلاش این دوره شورا این بوده که بتوانیم مشکلات زنان را ببینیم و خودشان در تصمیم‌گیری‌ها نقش داشته باشند. امیدواریم موفق شده باشیم تا حداقل شورای بعدی بتواند مسیر اصلاح شکاف را از نظر شناختی، رهبری و جنسیتی ادامه بدهد وگرنه اینکه بگوییم ما در این 4سال توانستیم شهر را متحول کنیم یا شهر برای زنان گل و بلبل شده است، اینطور نیست، چون مشکل بانوان در شهر عمیق و پیچیده است.

در صحبت‌هایتان به شکاف‌های عمیق در سطح کلان اشاره کردید که حل آنها زمانبر است. اگر بخواهیم در سیاست خرد و در پایتخت برخی از این شکاف‌ها را برطرف کنیم، به‌عنوان مثال محدود بودن سهم زنان از ناوگان مترو و قطارها یا محدودیت بهره‌مندی از خدمات مجموعه ورزشی، فرهنگی و... چه کارهایی باید انجام شود؛ آیا می‌توانید مشخصا اشاره کنید کاری انجام شده یا قرار است انجام شود که برای شهروندان ملموس باشد؟
خداکرمی: کار که خیلی انجام شده است. تمام تلاش ما این بوده که بهره‌مندی بانوان و مردان از امکانات شهری مساوی باشد، ولی مشکلات مدیریت شهری با سایر مشکلات اقتصادی، اجتماعی و سیاسی گره خورده است. وقتی بانوان هنرمند ما نمی‌توانند به خیابان بیایند و... هر چقدر تلاش کنیم نمی‌شود، چون مشکل اجتماعی داریم. مشکل بینش غلط در رابطه با موضوع زنان داریم. واقعا به تنهایی و انتزاعی نمی‌شود. موفق نمی‌شویم. مگر اینکه نگاه قانونگذار و سیاستگذار و نهادهایی که نقش کنترلی بیشتری دارند تا نقش تسهیلگری، در این حوزه قدم بردارند. تا آنها پای کار نیایند، نمی‌شود. اگر بخواهیم از بعد اجتماعی نگاه کنیم، چون نقش شهرداری تسهیلگر است، به تنهایی شهرداری و شورای شهر تهران نمی‌توانند، مشکلات بانوان را در حوزه اجتماعی، هنری، ادبی، سیاسی و اقتصادی حل کنند. مگر اینکه همه بخواهند زن را به‌عنوان جنس نبینند و زن را به‌عنوان فردی مانند همه افراد جامعه دیگر ببینند.

ما اصلاً آنقدر که باید و شاید شاهد حضور زنان در کارهای اجرایی مدیریت و مدیریت شهری نیستیم و نگاه جنسیتی در این حوزه هم بسیار ملموس است، امروز چند درصد مدیریت اجرایی با خانم‌هاست و قرار است چه اقداماتی در این زمینه انجام بدهید؟
شهربانو امانی: در مجلس چهارم فقط 4زن در حوزه انتخابی تهران، در مجلس حضور داشتند. درحالی‌که زنان کشور در صفوف اول راهپیمایی و به پیروزی رساندن انقلاب نقش پررنگی داشتند و در جنگ و پشتیبانی جبهه هم نقش‌شان بسیار حیاتی بود. به‌نظرم در تاریخ و از نظر نقش زنان ما شاهد عقبگرد هستیم. زنان هر جا فرصتی پیدا کردند تا یک قدم جلو بیایند، 3 قدم عقب رانده شدند. در شرایطی که در پیشرفت‌های علمی، دانشگاهی و... ما شاهد رشد چشمگیر زنان هستیم و می‌بینیم هر جا فرصت برابر ایجاد شده، حضور زنان بیشتر از مردان بوده است. اکنون برنامه 5ساله ششم توسعه ملی را اجرا می‌کنیم (بماند که موفق‌ترین برنامه توسعه کوتاه‌مدت 5ساله کشور، برنامه سوم بود) و ما در مجلس ششم برابری جنسیتی را در برنامه آوردیم. در برنامه چهارم، (مجلس هفتم) برابری جنسیتی را برابری جنسی خواند. ظاهرا حوزه زنان سیاسی است. ما همواره در آستانه انتخابات ریاست‌جمهوری براساس اصل 115قانون اساسی، منعی برای حضور زنان نداریم. ولی در عمل چیز دیگری می‌بینیم و بسیار متأسفم بگویم که شرایط برای زنان بسیار سخت شده است، چون آگاهی‌شان بالا رفته، دانش‌آموختگی‌شان هم بالا رفته است. ما شاهد حضور گسترده زنان توانمند در تهران و حاشیه تهران هستیم. من یک مددکار اجتماعی هستم و سال‌ها در حوزه آسیب‌های اجتماعی کار کرده‌ام، متأسفم بگویم فقر زنانه شده است. کووید- 19هم مزید بر علت شده است. در سال 2015شکاف جنسیتی ایران بین 142کشور در رتبه  137بوده است. یعنی با آخرین کشورهای دنیا 5رقم فاصله داشته است. طبق آمار جهانی مشارکت سیاسی زنان، یعنی مشارکت در تصمیم‌گیری و تصمیم‌سازی‌ در ایران نزدیک صفر است. آمار داخلی می‌گوید این عدد 5درصد است. میانگین این آمار در کشورهای دیگر 25درصد است و در کشورهای اسکاندیناوی40درصد است. در بحث مدیریت کووید- 19کشورهایی که رهبرانشان زن بودند، مدیریت موفق‌تری داشتند و مراقبت ویژه از جان شهروندان داشتند.
در این دوره شورای شهر و در مدیریت شهری ما سعی کردیم با ایده‌هایی که داریم، بحث مشارکت 30درصدی زنان را مطالبه کنیم و در انتخابات شورای شهر این مهم محقق شد البته امیدوارم آخرین پله نباشد، یعنی این روزنه که در ارتباط با مطالبات زنان باز شده است با بهره‌گیری از الگوهای خوب ادامه‌دار شود. اگر بخواهیم آمال و آرزوهایمان را در این زمینه محقق کنیم و در برنامه سوم اثری از خودمان باقی بگذاریم تا طبق ماده 75میزان 30درصد مدیریت شهری را به زنان واگذار کنند، اول زنان باید از هم پشتیبانی کنند. ما باید بدانیم جامعه‌ای خوشبخت است که تعادل داشته باشد. باید تغییر نگرش به‌وجود بیاید. افرادی که از قوانین برابرخواهی جنسیتی حمایت می‌کنند زنان و مردانی هستند که دوست دارند جامعه‌شان به تعادل برسد و نگاه‌شان به زن شهروند درجه دو نباشد. برای رفع موانع سد راه زنان در مدیریت اجرایی، اول نیاز به یک تغییر نگرش کلی داریم که بحث «زنان جنسیتی» را نداشته باشیم. البته کارهای خوبی توسط اعضای شورای دوره پنجم صورت گرفته است و می‌توانیم شاهد امید‌های تازه در این‌باره باشیم.

وقتی شرایط برابر بین زنان و مردان ایجاد شود، خانم‌ها فرصت لازم برای رشد و شکوفایی را پیدا می‌کنند. در برخی مقاطع ما شاهد بودیم در مشاغل اجتماعی فرصت‌هایی برای حضور فعال‌تر زنان پیش آمد، ولی متأسفانه خیلی حمایت نشدند و برخی از این فرصت‌ها به افول رفت، مانند بحث حضور زنان در ایستگاه‌های آتش‌نشانی، تاکسیرانی، مدیریت‌های منطقه و... چطور می‌توانیم در مشاغل اجتماعی شاهد حضور پررنگ زنان باشیم؟
زهرا صدراعظم‌نوری: ما اگر بخواهیم نگاه متعادل و کشور توسعه‌یافته‌ای داشته باشیم، لازمه‌اش این است که به همه ارکان توسعه در کشور توجه کنیم و همه ارکان توسعه متوازن در کشور رشد پیدا کنند. در نگاه توسعه‌ای به‌ویژه توسعه پایدار، حتما باید به هر 3رکن توسعه پایدار در کشور توجه شود؛ یک رکن جدی در توسعه، توجه به منابع انسانی است. وقتی در جامعه‌ای که 5/49 یا 50درصد جمعیت آن‌را زنان تشکیل می‌دهند، اگر بخواهند تعادل ایجاد شود، باید به این میزان جمعیت توجه کنند و این در همه جای دنیا وجود دارد. ما باید شرایط را برای رشد و بالندگی زنان در جامعه فراهم کنیم. وقتی شرایط برابر در جامعه برای زنان و دختران فراهم شود، آن وقت ما رشد و شکوفایی 50درصد خانم‌ها را در کشور می‌بینیم. به‌عنوان مثال، شما وقتی در دانشگاه شرایط برابر برای دختران فراهم کنید، بسیاری از کرسی‌های دانشگاه را آنها اشغال می‌کنند. ولی مادامی که نگاه توسعه‌‌بینانه ما با عملکرمان منطبق نباشد، فقط در حد حرف و شعار باقی می‌مانیم و نمی‌توانیم اثرگذار باشیم. باید در ارکان جامعه نگاه به رشد زنان را به باور تبدیل کنیم. ارکان جامعه، یعنی سیاستگذاری، برنامه‌ریزی و اجرا. در ارکان سیاستگذاری باید نظر سیاستگذاران و برنامه‌ریزان تغییر پیدا کند و تغییر باید فراتر از شورا و حرف مدیران باشد، باید در عمل تحول دیده شود، نه اینکه در انتخابات کاندیداهای انتخابات خوب شعار بدهند و بعد همه‌‌چیز فراموش شود. باید در سیاست‌های‌مان و در عمل این موارد را ببینیم. در اجرای سیاست‌ها باید نگاه به باور تبدیل شود. در دوره مدیریت پنجم وقتی قرار شد 30درصد ظرفیت پست‌های مدیریتی به بانوان اختصاص پیدا کند، این باور را در وهله اول، زنان مورد تأکید قرار دادند و روی آن ایستادند و پافشاری کردند. زنانی که عضو شورای‌عالی سیاستگذاری بودند، ایستادند و موفقیت هم حاصل شد. از این برتر زنانی که پیشنهاد می‌شدند شرایط و قابلیت‌ها را داشتند. حضور 6زن در شورای شهر تهران، خود بیانگر این پیام بود که نگاه اصلاح‌طالبانه توجه به منابع انسانی دارد. پس در این شورا از این مسئله استفاده شد و در شورای شهر و مدیریت شهری تلاش شد از منابع انسانی با توجه به قابلیت‌ها استفاده شود؛ البته نه به صرف جنسیت. تجربه نشان داده است هر وقت در شورا ما بحث زنان و مردان را مطرح کردیم، موافق نبودند، حتی بعضی مواقع زنان مخالفت کردند، ولی وقتی موضوعی را مطرح کردیم که به واسطه‌اش قابلیت‌ها مطرح شد، مخالفتی نداشتیم. وقتی در هیات‌رئیسه خواستیم زنان حضور داشته باشند، به‌واسطه قابلیت‌ها حضور پیدا کردند. این تفکر از مدیریت شهری خواست که در حیطه مدیریت شهری سهم 30درصدی به زنان داده شود. از بانوان درحوزه معاونت، مدیرکل و... استفاده شود، ولی چون باور در این حوزه هنوز آنقدر تغییر پیدا نکرده و موضوع به باور تبدیل نشده است، هنوز نتوانسته‌ایم با وجود تلاش‌های بسیار تمام 30درصد سهم حضور بانوان را در مدیریت محقق کنیم. این اتفاق به دو علت رخ نداده؛ یک به‌دلیل باور است که مقاومت می‌کنند؛ گویا احساس می‌شود حیطه فعالیت آقایان محدود می‌شود و دوم خود خانم‌ها قابلیت، توانمندی و استقبالشان مهم است.
ما در این دوره شورا موفقیت‌های خوبی به‌دست آوردیم، ولی انتظارمان بیشتر از اینها‌ست تا اثر‌گذاری بیشتری در حیطه مدیریت اجرایی در شهرداری داشته باشیم. تغییر نگرش؛ فرهنگی و بسیار بطئی و زمان‌بر است. 42سال از انقلاب می‌گذرد و تغییر نگرش با این 42سال متناسب نبوده است. در موضوع آتش‌نشانی من به جد از سازمان آتش‌نشانی خواستم که حتما از ظرفیت زنان در این سازمان استفاده کنند. ما باید در کادر سازمان آتش‌نشانی، آتش‌نشان زن داشته باشیم. بسیاری از حوادث شهری در خانه‌ها اتفاق می‌افتد و در خانه‌ها خانم‌ها حضور دارند و بهترین کسی که می‌تواند به زنان کمک کند، یک خانم آتش‌نشان است. البته موضوع استخدام آتش‌نشانان زن بعد از رفت‌وآمد‌های زیاد بالاخره پذیرفته شد. درحال حاضر مراحل جذب 16زن در سازمان آتش‌نشانی به‌عنوان آتش‌‌نشان در حال طی شدن است. امیدواریم در آینده شاهد حضور تعداد بیشتری از زنان در حوزه آتش‌نشانی باشیم. البته در حوزه تاکسیرانی خود خانم‌ها هستند که مسیر را با جدیت ادامه ندادند. ما در این دوره شورا و مدیریت شهری تلاش کردیم نگاه به شهر و مدیریت شهری انسانی باشد؛ یعنی استانداردهای لازم که یک انسان اعم از کودک، میانسال، سالمند، زن، مرد، جوان و پیر نیاز دارد، در شهر فراهم شود. به‌خاطر همین در این دوره به جای اینکه بسیاری از منابع شهر را صرف این کنیم که چندین کیلومتر پل و تونل بسازیم تا ترافیک را حل کنیم، کارهایی کردیم که برای همه آدم‌هایی که در شهر زندگی می‌کنند، شهر دلنشین‌تر باشد. پلازا و توقفگاه ایجاد کردیم و تلاش کردیم شهر را زیست‌پذیر ‌سازیم.

با وجود همه تلاش‌های صورت‌گرفته باز هم کلانشهر تهران شهر مطلوب زنان نیست، آیا در این دوره از شورا تلاش شده در المان‌های شهری از ایده‌های زنانه استفاده شود...
بهاره آروین:  به‌نظرم سؤال بجایی است اگر پرسیده شود اساسا چه ضرورتی دارد در عرصه سیاستگذاری و اجرا، زنان حضور داشته باشند. ما برای اولین‌بار در شورای شهر 30درصد سهم زنان را از کرسی‌های سیاستگذاری شهری محقق کردیم. می‌توان پرسید که واقعا ضرورت حضور این تعداد زنان در عرصه سیاستگذاری شهری چه بود و چه ثمره‌ای داشت. برای پاسخ به این سؤال خوب است به این نکته توجه کنیم که کشور ما در زمینه شاخص‌های برابری جنسیتی در مقایسه با کشورهای همسایه، در برخی شاخص‌ها وضعیت مناسبی دارد مثلا در شاخص‌های باروری و سطح سواد رتبه‌های خوبی داریم ولی در 2شاخص پایین هستیم. یکی از این شاخص‌ها، سهم زنان از تعداد کرسی‌های پارلمان‌ و دیگری سهم زنان از بازار کار است. یعنی با وجود وضعیت نسبتا خوب در شاخص‌های آموزش و بهداشت، وضعیت نامناسب زنان در شاخص‌های مشارکت سیاسی و اقتصادی است که باعث شده رتبه ایران در مجموع در زمینه برابری جنسیتی نامطلوب باشد.
آنچه در انتخابات سال96 اتفاق افتاد این بود که دوستان و همکاران من ایستادند تا 30درصد لیست انتخاباتی جناح اصلاح‌طلب زنان باشند. من اینجا می‌خواهم به لحاظ واقعی، از ضرورت و تأثیر حضور 6خانم در شورای اسلامی شهر تهران بگویم. حضور زنان در عرصه سیاستگذاری شهری، شهر را برای همه زیست‌پذیرتر می‌کند. وقتی زنان در عرصه سیاستگذاری حضور ندارند، درنظر هم گرفته نمی‌شوند. در چنین وضعیتی طراحی شهری مناسب مرد جوان سالمی می‌شود که با عجله می‌خواهد سر کار برود و به این ترتیب انبوه بزرگراه‌ها برای عبور خودروها ساخته می‌شود، برای اینکه فقط قرار است از خیابان‌ها رد شویم و هرچه سریع‌تر به مقصد برسیم، قرار نیست کسی در شهر قدم بزند و وقت بگذراند و به‌عبارتی زندگی کند بلکه قرار است اغلب اوقات بی‌توجه به اطراف و فقط باسرعت از خیابان‌ها رد شویم و به مقصد برسیم و چنین است که شهر برای انسان‌ها زیست‌ناپذیر می‌شود. اما حضور زنان در عرصه سیاستگذاری شهری باعث افزایش کیفیت زندگی برای همه می‌شود؛ چون نیازهای اقشار مختلف برای زیست در شهر درنظر گرفته می‌شود، نیاز کودک تازه راه افتاده، نیاز سالمندان برای وقت‌گذرانی در فضای بیرون از خانه و... جالب است بدانید در مطالعات و پژوهش‌ها، هر وقت بخواهند میزان احساس امنیت در جامعه را اندازه بگیرند، احساس امنیت زنان در جامعه را اندازه می‌گیرند. شورای پنجم می‌گوید نمی‌خواهم شهر عرصه خودروها، کارگاه ساختمانی و... باشد. این مسئله از حضور همین 6خانم در شورا آمده است. خانم‌هایی که حفظ سرانه فضای سبز شهر را می‌خواهند. می‌خواهند شهر فضای نفس کشیدن و راه رفتن داشته باشد و... به‌عنوان مثال خانمی که کودکی دارد و می‌خواهد از خانه بیرون برود، فضای پیاده‌راه‌های شهر را می‌بیند، خیابان کامل از همین جهت به‌وجود آمده است و... در حوزه شفافیت اصل زیرساختی که ما می‌خواستیم در شفافیت ایجاد کنیم، معطوف به هدف افزایش مشارکت بود و شهروندانی که از مشارکت در شهر کنار گذاشته شده بودند، زنان بودند. زنان هیچ‌وقت در برنامه‌ریزی شهری درنظر گرفته نشدند. زیرساخت شفافیت این مسائل را روشن می‌کرد. تبعیض و نابرابری در پست‌های مدیریتی و اجرایی بین زنان و مردان را روشن می‌کرد. وب‌سایت شفاف شهرداری تهران عمده تمرکزش این بود که اطلاعات را در اختیار همه شهروندان قرار بدهد و از این طریق زمینه افزایش مشارکت‌شان را فراهم کند. شفافیت معطوف به مشارکت همه شهروندان بود. مثلا یکی از روزمره‌ترین مصادیق، ارتباط شهروندان با سامانه‌های 137 و 1888 است تا شهروندان مشکلات شهری را گزارش دهند و اینکه چه مسائلی را مشکلات شهری می‌دانند. از این جهت ما روی ارتقای سامانه‌های نظارت همگانی مانند 137 و 1888 متمرکز شدیم به‌گونه‌ای که شما در هر جای شهر هستید، بتوانید پیامتان را با تلفن هوشمند روی نقشه ثبت کنید، صوت و عکس و فیلم بفرستید و بتوانید پیام‌تان را به راحتی رصد و پیگیری کنید. ما می‌خواستیم در حوزه شهرسازی شفاف‌سازی‌ کنیم. می‌خواستیم مشارکت شهروندی که به اطرافش نگاه می‌کند را داشته باشیم. بسیاری از این شهروندان خانم‌ها بودند، زنانی که هیچ‌وقت مجال سخن گفتن از مشکلات‌شان در شهر و همکاری و مشارکت برای حل آن مشکلات را پیدا نکردند.

بزرگ‌ترین چالش کشورها در یک سال گذشته کرونا بوده است و ما در تهران هم با مشکلات جدی روبه‌رو شدیم و شاهد بودیم که مدیریت شهری در خط مقدم خدمات‌رسانی به مردم قرار داشت، شورای شهر در حوزه کرونا و ارائه خدمات بهتر به زنان در حوزه سلامت و کرونا چه کارهایی انجام داده است؟
خدا کرمی:  نخستین مصوبه شورای شهر تهران درخصوص کرونا، سوم اسفند‌ماه سال98 بود. از آن روز تا‌کنون شورا و مدیریت شهری مصوبات متعددی برای حمایت از همه شهروندان در برابر ویروس کرونا و کاهش آسیب‌های ناشی از کرونا آماده کرده است. تمام تلاش شورا و مدیریت شهری در مهار و پیشگیری، کاهش آسیب‌ها و عوارض ناشی از کرونا برای همه شهروندان بوده است. باید بگویم در حوزه سلامت، شهرداری تهران یکی از موفق‌ترین نهادها درخصوص مبارزه با کرونا، حتی در سطح دنیا بوده است. برخی پایتخت‌های اروپایی بین 10میلیون تا50 میلیون یورو کمک دولتی برای جبران زیان کووید-19 به شهر، کمک دولتی دریافت کرده‌اند. ولی شهرداری تهران بدون یک ریال کمک مالی از منابع بیرون شهر یا منابع اختصاصی کرونا، توانست موفق عمل کند. یکی از کارهای مهم مدیریت شهری در دوران کرونا، مطالعاتش در حوزه اتوبوسرانی و حمل‌ونقل عمومی بوده است. ما متوجه شدیم 54درصد افراد مبتلا به کرونا میان مردم می‌آیند، مسافرت می‌کنند و... ویروس را با خودشان همه جا می‌برند. توانستیم در حوزه شهری دلایل مهم گسترش ویروس کرونا را پیدا کنیم. متوجه شدیم تنها 2درصد افرادی که مبتلا شدند در 14روز گذشته سابقه حضور در مترو و اتوبوس را داشتند، بالعکس 46درصد افراد مبتلا شده در مهمانی‌های خانوادگی حضور داشتند، به همین دلیل ستاد مقابله با کرونا از مردم خواست رفتارشان را اصلاح کنند و این دلیلش مطالعات مدیریت شهری بود.

به‌نظر خودتان عملکرد شما چگونه بوده است؟ آیا آنقدر خوب عمل کرده‌اید و مراقب پایگاه اجتماعی‌تان بوده‌اید که این استرس را نداشته باشید و جمعیت زن‌ها ترغیب شوند 28خرداد به‌خاطر عملکرد شما رأی بدهند؟
شهربانو امانی:  در انتخابات شورایاری‌ها در حوزه کاندیداتوری بانوان 25درصد نسبت به دوره قبل افزایش کاندیداتوری داشتیم، ولی در حوزه رأی‌دهندگان خانم 41درصد بوده است که کاهش داشتیم و سایر رأی‌دهندگان مردان بودند، یعنی مردان اعتماد کردند و به خانم‌های کاندیدا‌شده رأی دادند. فضای سیاسی هنوز برای تهران1400 باز نشده است. وقتی میزان مشارکت پایین است، رأی نمی‌آوریم... در واقع ارزیابی عملکرد شورا برای انتخابات دور ششم شوراها در تهران ملاک نخواهد بود. طبیعتا ما از عملکردمان دفاع می‌کنیم، من کاندیدا نیستیم اکنون بهمن‌ماه است و هیچ علاقه‌ای به انتخابات1400 ندارم.

آیا دچار سرخوردگی شده‌اید؟
امانی: من کاندیدا نمی‌شوم ولی قطعا درباره اینکه با مردم صحبت کنم و اگر لیستی اصلاح‌طلبان دادند تا آخرش حمایت خواهم کرد. ما نماینده مردم تهران در شورای شهر هستیم و تا آخرین روز من و همکارانم فعالیت می‌کنیم.
زهرا ن‍ژاد بهرام:  مفهوم سرخوردگی یعنی ما امید به آینده را از دست دادیم ولی وقتی خانم امانی می‌گوید من تمام تلاشم را می‌کنم، این نشان‌دهنده عدم‌سرخوردگی است. نکته دوم اینکه اگر ما ساختار سیاسی تهران و این کلانشهر را نشناسیم، دچار خطای استرات‍ژی می‌شویم. ما بیشتر از آنچه بخواهیم به پایگاه اجتماعی که زنان هستند خودمان را اثبات کنیم باید به جریان سیاسی خودمان را اثبات کنیم و ما توانستیم. در این دوره 30درصد از سهمیه لیست را به زنان اختصاص دادند و ما توانستیم با تلاشی که کردیم و با اطمینانی که اعضای شورا به هم کردند، خواسته‌هایمان را برآورده کنیم.
 زهرا صدراعظم‌نوری:  به‌نظرم از 2منظر می‌توان موضوع را دید؛ هم از منظر اعضای شورا و هم زنان شورا. اگر از تک‌تک خانم‌های شورا و آقایان سؤال کنیم هدف‌گذاری که اول دوره انجام شد چقدر محقق شده است و اولویت‌هایی که در هدف بوده چقدر محقق شده است، باید بگویم ما درصد بالایی را توانستیم محقق کنیم و آنچه به‌دست آوردیم براساس شرایط و امکانات قابل دفاع است و عملکرد ما مثبت است به شرط اینکه واقع‌بین باشیم. مثلا شما در یک جلسه شورا که سه‌ساعت‌و‌خرده‌ای طول می‌کشد، تنها یک گوشه‌ای از جلسه را در رسانه‌های اصلی مانند صدا‌و‌سیما می‌بینید. اگر واقع‌بین باشیم واقعیت‌های شورای پنجم را نشان دهیم، می‌توانیم خیلی خوب از عملکرد شورا دفاع کنیم؛ چون شورا اصلاح ساختار کرده است، شورا فرایند‌ها را تغییر داده، به‌معنای واقعی با فساد مبارزه کرده است، در مقابل رانت ایستاده، جلوی شهر‌فروشی و باغ‌فروشی را گرفته است و سرمایه‌های زیرساختی شهر را حفظ کرده است.


زهرا صدراعظم نوری، رئیس کمیسیون سلامت، محیط‌زیست و خدمات شهری شورای شهر تهران: در شورای شهر پنجم کارهای خوبی برای رفع چالش‌ها و مسائل زنان انجام شده و موفقیت‌های خوبی هم حاصل شده ولی انتظارمان بیشتر از اینها‌ست تا اثر‌گذاری بیشتری در حیطه مدیریت اجرایی در شهرداری داشته باشیم

زهرا نژادبهرام ، عضو هیأت رئیسه شورای شهر تهران:  مدیریت شهری با تلاش فراوان در آستانه نوروز99 برای کاهش آسیب‌های ناشی از کرونا طی مذاکره با بنیاد مستضعفان مبلغ 9میلیارد تومان از بنیاد برای دستفروشان و زنان سرپرست خانوار کمک دریافت و این مبلغ را بین دستفروشان و زنان سرپرست خانوار تقسیم کرد. مبلغ 2میلیارد تومان به 2میلیون نفر از زنان سرپرست خانوار پرداخت شد


شهربانو امانی، رئیس کمیته حمل و نقل شورای شهر تهران: باید بدانیم جامعه‌ای خوشبخت است که تعادل داشته باشد. افرادی که از قوانین برابر‌خواهی جنسیتی حمایت می‌کنند زنان و مردانی هستند که دوست دارند جامعه‌شان به تعادل برسد و زنان، شهروند درجه2 نباشند. برای رفع موانع سد راه زنان باید در نگرش جنسیتی تغییر ایجاد شود


ناهید خداکرمی ، رئیس کمیته سلامت شورای شهر تهران: من به لحاظ‌کردن جنسیت در انتصاب‌ها معتقد نیستم. اصل بر شایسته سالاری است. ولی زن و مرد باید هردو در انتصاب‌ها در نظر گرفته شوند. بنابراین در یک دوره چهار‌ساله که به‌نظر من خوشبختانه نقش زنان را در تصمیم‌سازی‌ و تصمیم‌گیری نهادینه کرده است، هیچ‌کدام ما حس نکردیم‌ زن هستیم و شاید بقیه اعضای شورا هم حس نکردند با ما به‌عنوان یک زن حرف می‌زنند، سعی کردیم این نقش را ایفا کنیم تا معضلی که شما مدنظرتان است، در مسیر عقلانیتی بیفتد و در آینده بتوانیم خلأها در حوزه بانوان را پر کنیم

بهاره آروین رئیس کمیته شفافیت و شهر هوشمند شورای شهر تهران: وب‌سایت شفاف شهرداری تهران عمده تمرکزش این بود که اطلاعات را در اختیار همه شهروندان قرار بدهد و بدین وسیله زمینه افزایش مشارکتشان را فراهم کند. شفافیت معطوف به مشارکت همه شهروندان است که برای مثال یکی از روزمره‌ترین مصادیق آن ارتباط از طریق سامانه‌های 137 و 1888 است. اکنون شهروندان به‌ویژه زنان در گزارش مشکلات شهری مشارکت خوبی دارند