تلاطم‌های مداوم

آوین آزادی ـ روزنامه‌نگار

خرید و فروش کم شده است. تقریبا همه منتظر کاهش قیمت خودرو هستند. این بار چندمی است که در 2 سال اخیر قیمت خودرو، ایرانی‌ها را غافلگیر می‌کند و هول و ولایی به جان همه می‌اندازد. آنها که تاکنون موفق به خرید خودرو نشده‌اند نگران هستند که نکند دیگر تا آخر عمر صاحب اتومبیل شخصی خود نشوند. این سوی ماجرا هم عده‌ای دنبال پیدا کردن راهی برای سرمایه‌گذاری در این بازارند. کجا بهتر از بازار خودرو؟ وقتی بین قیمت کارخانه و بازار یک خودرو تا 70میلیون اختلاف وجود دارد! نادر یکی از دلال‌های خودرو که در پارکینگی در غرب تهران خرید و فروش می‌کند، به همشهری می‌گوید: کار و کاسبی ما کساد است.
 حجم معاملات پایین آمده. قیمت‌ها که بالا می‌رود همه برای خرید حمله می‌کنند. اما به محض اینکه مسئولی درباره کاهش قیمت دستور می‌دهد یا بازار کمی افت می‌کند، همه کنار می‌کشند، می‌ترسند و با خود فکر می‌کنند شاید فردا روز بهتری برای خرید باشد. او بر این باور است که ماشین ارزان‌بشو نیست و دوباره احتمالا مدتی بازار قیمت‌های بهتری به ‌خود ببیند اما در نهایت همین‌ آش و همین کاسه است. نادر توضیح می‌دهد: البته بعضی‌ها در بازار می‌گویند اگر عرضه بدون دردسر و به شکل منظم توسط خودروساز انجام شود، قیمت تا حدی کنترل خواهد شد اما بعضی دیگر می‌گویند تا پایان سال باز هم جهش قیمت خودرو را خواهیم دید. اما آیا واقعا بازار خودرو از این آشفته‌تر هم می‌شود؟ طرح‌های اخیر ایران‌خودرو و سایپا و اختصاص خودرو با روش قرعه‌کشی چقدر عطش خرید را در مردم فروخواهد نشاند؟ 

بازدهی منفی بازار خودرو در سال 99
خبر پراید 40 و اندکی بعد 50میلیون تومانی، واکنش‌های گسترده‌ای با خود به همراه داشت. تا پیش از سال سیاه 97، خودرو یک کالای مصرفی محسوب می‌شد و بعد دیگر کم‌کم تبدیل به کالای سرمایه‌ای شد. همان روزها عده‌ای بر این باور بودند که قیمت خودرو از این بالاتر نمی‌رود؛ چرا که اساسا جامعه توان پذیرش نرخ‌های این‌چنینی را ندارد و قدرت خرید آن در مردم دیده نمی‌شود؛ تصوری که نقشی بر آب بود. حالا و در لحظه نگارش این گزارش، قیمت پراید با کاهش 15میلیون تومانی به 70میلیون تومان رسیده و تنش‌ها در بازار خودرو ادامه دارد. بررسی‌های روزنامه همشهری نشان می‌دهد که بازدهی بازار خودرو در سال98، حدود 45درصد بوده است. این در حالی است که بازدهی این بازار، اگر پراید را معیار سنجش قرار دهیم در 2ماه ابتدایی امسال 7- درصد برآورد می‌شود. اما با وجود همه این‌ نوسان‌ها و کاهش‌های قیمت اخیر، همچنان جذابیت‌های بازار خودرو برای ایرانی‌ها زیاد است. 



نگرانی‌ها ادامه دارد 
کارشناسان بازار خودرو بارها درباره انحصار 2خودروساز بزرگ هشدار داده‌اند. محور این نگرانی هم عموما 2 عامل ثابت است؛ عامل اول عرضه نشدن منظم خودرو از سوی خودروسازان است؛ خودروسازانی که به جای تبعیت از قانون به واسطه انحصاری که برای‌شان ایجاد شده خود به شیوه خود برای بازار قانونگذاری می‌کنند. 
عامل مهم بعدی در کنترل بازار خودرو، سیاست قیمت‌گذاری دستوری است که قیمت‌ها را در بازار به شکل ظاهری سرکوب می‌کند تا در نهایت از آنها فنری بسازد؛ فنری که در این دو سال اخیر بارها رها شده است. حالا با ورود شورای رقابت، وزارت صنعت و... بعد از 2ماه سیر صعودی عجیب در بازار خودرو، دوباره قیمت‌ها اندکی فروکش کرده است اما تجربه نشان داده هرگاه دولت برای کنترل بازار با برخوردهای قهری و نرخ دستوری وارد عمل شود، ثباتی نسبی و کوتاه‌مدت در بازار سایه شکل می‌گیرد اما ناگهان ورق برمی‌گردد. پشتوانه این فشارهای همه‌جانبه عموما خالی است و صرفا آثار زیانبار بیشتری برای کشور به بار می‌آورد.


فساد، بازار خودرو را فلج کرده است
فربد زاوه ـ کارشناس خودرو



  من آینده خوبی برای بازار خودرو نمی‌بینم. سال گذشته هر ایرانی کالاهای مورد نیاز خود را به‌طور میانگین یک میلیون تومان گران‌تر خریده که عده‌ای بتوانند 206 را 30میلیون تومان بخرند! سیاست‌های غلط و تورم بالا بازار خودرو را دوباره به هم زده است. حالا هم که قرار شده است عده‌ای فسادشان را پشت شانس من در قالب قرعه‌کشی پنهان کنند! این چه شیوه‌ای برای تنظیم بازار است؟  سیاستگذاران درک درستی از بازار ندارند و همه طرح‌هایی که این روزها به‌عنوان طرح‌های تنظیم‌کننده بازار توسط سایپا و ایران‌خودرو مطرح می‌شود، فسادزا هستند و صرفا شفافیت در این بازار را کاهش می‌دهند. این طرح‌ها نه‌تنها تأثیری در کاهش قیمت خودرو نخواهند داشت بلکه زمینه‌ای مناسب برای افزایش تعداد متهمان اقتصادی در این حوزه را فراهم خواهند کرد.
خودروسازان نباید به افزایش تورم دامن بزنند و برای این کار باید صورت‌های زیان‌ده خارج شده و جلوی افزایش سرمایه خودروسازان گرفته شود. اختلاف قیمت باید درصورت‌های مالی خودروساز منعکس شود تا در درجه اول، جلوی فسادهای اداری کنونی گرفته ‌شود و در درجه دوم، بتوان انتظار داشت که وام‌ها به شبکه بانکی برگردد و مالیات این وام‌ها به‌حساب دولت واریز شود.
اقتصاد باید در چارچوب خودش کار کند نه چارچوب‌های تحمیلی. تنها راه نجات قیمت خودرو، همان راهی است که برای گوشت قرمز طی کردیم. اختلاف قیمت‌ها باید از بین برود و بازار آزاد گذاشته شود. اگر این اتفاق در سال‌جاری نیفتد، دوباره قیمت خودرو تا پایان سال افزایش خواهد داشت. 
احتمالا با فشارهای رسانه‌ای و برخوردهای قهری برای مدتی قیمت خودرو پایین می‌آید اما در نهایت باز با یک جهش دوباره قیمتی مواجه خواهیم شد. باید بپذیریم وضعیت کنونی بازار خودرو و سیاست‌های کنترلی آن صرفا فسادزاست.  شما تصور کنید امکان خرید روزانه 4هزار دستگاه خودرو از کارخانه داشته باشید. چه‌کسی در سراسر ایران می‌تواند در مقابل این رقم هنگفت سود بایستد و خویشتن‌داری کند؟ در چنین شرایطی، پول به جیب چه‌کسی جز دلال یا نیروی اداری فاسد می‌رود؟ آیا مردم از نرخ پایین کارخانه بهره‌مند شده‌اند؟ آیا از زیان خودروساز کاسته شده است؟ چطور می‌شود روبه‌روی این حجم گسترده فساد ایستاد؟