روند نزولی سرانه استفاده از موسیقی

سمیرا رحیمی- روزنامه‌نگار

سال98 با کنسرت‌های رایگان موسیقی افتتاح شد. خوانندگانی مانند محمدرضا معتمدی و حامد همایون در روزهای تعطیل فروردین98 در نقاط تاریخی شهر تهران برای عموم مردم موسیقی اجرا کردند؛ حرکتی مثبت که با هدف استفاده عموم مردم از هنر موسیقی از سوی شهرداری تهران انجام شد اما شیوع ویروس کرونا امید‌ها برای تکرار این اقدام در نوروز99 را تماما نقش برآب کرد. با وجود برداشته شدن این گام مثبت در جهان موسیقی کشور در آغاز سال گذشته، همانطور که پیش‌بینی شده بود، به واسطه کاهش توان خرید خانواده‌ها و افزایش قیمت‌ها، ازجمله قیمت محصولات فرهنگی، وضعیت موسیقی در سالی که گذشت، در قالب اعداد و ارقام، نسبت به سال97 با کاهش‌هایی قابل‌توجه مواجه شد.
براساس گزارش دفتر موسیقی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، آخرین آمار منتشرشده تا روز اول دی‌ماه 1398 (9‌ماه اول سال) نشان می‌دهد تعداد مجوزهای صادر شده برای برگزاری کنسرت (شامل کنسرت‌های رایگان) 435عنوان، تعداد مجوزهای صادرشده برای تولید آلبوم موسیقی 260مورد، آلبوم تصویری 169 مورد و تعداد مجوزهای صادرشده برای تک‌آهنگ 2126 مورد بوده ‌است. همچنین تا اول دی 1398 تعداد 65مجوز برای تاسیس شرکت یا استودیوی موسیقی از سوی این دفتر صادر شده‌‌است. اما در مقابل، در بازه زمانی مشابه سال97، تعداد مجوزهای صادر شده از سوی وزارت فرهنگ برای اجرای صحنه‌ای 2178 عنوان، برای آلبوم موسیقی 548 مورد، برای آلبوم تصویری 20مورد، برای تک‌آهنگ 2460مورد و برای تاسیس استودیو و شرکت موسیقی 141مورد بوده‌‌است.
وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی همچنین سرانه استفاده از اجرای صحنه‌ای موسیقی در سال98 در کشور را 0.03 درصد اعلام کرده‌است درحالی‌که آمارهای سال97 منتشر شده از سوی این سازمان، سرانه استفاده از کنسرت‌ها را 3درصد نشان می‌داد. از آنجایی که بازار موسیقی، مخارج و درآمد‌های آن از شفافیت چندانی برخوردار نیست، نمی‌توان محاسبه دقیقی از درآمد در این بازار ارائه داد. تنها می‌توان به مقایسه میانگین قیمت بلیت کنسرت‌ها در سال98، درحدود 50تا 180هزار تومان، با میانگین سال97، در حدود 35 تا 160هزار تومان بسنده کرد.

وداع با کنسرت
 وضعیت موسیقی در سال99 به متغیرهای مختلفی بستگی دارد. مسائل مربوط به شیوع کرونا به‌دلیل وجود امکانات خرید غیرحضوری، نمی‌تواند اثر معنی‌داری بر فروش آلبوم‌های موسیقی داشته باشد. اما شیوع کرونا در بحث کنسرت‌ها بسیار تأثیرگذار است


اقتصاد موسیقی در آستانه فلج کامل
 سهند آدم‌عارف، کارشناس موسیقی:  وضعیت بازار موسیقی در سال 1399 در 2بخش؛ اجرای کنسرت‌ها و تولید آلبوم‌ها قابل تحلیل و بررسی است. همانطور که پیش‌بینی می‌شد و براساس آمارهای موجود که چندان نیز قابل استناد نیستند، در سال98 چند عامل در بخش فروش آلبوم‌های موسیقی و محصولات صوتی منجر به رکود و تنزل فروش شد. اول اینکه انتشار آلبوم‌های موسیقی در ایران به‌دلیلی کاملا مشخص روند رو به کاهشی داشت: دلایل اقتصادی. این روند رو به کاهش در تمام دنیا مشاهده شد و در هیچ‌جای دنیا روند تولید آلبوم‌های موسیقی رو به رشد نبود زیرا برای هنرمندان و موسیقی‌دانان ارائه آثار در قالب آلبوم به‌دلیل هزینه‌های بالا مقرون به صرفه نیست. ایران نیز تابعی از همین شرایط است با اوضاع کمی نامناسب‌تر، به‌ویژه در زمینه عدم ‌به رسمیت شناخته شدن قوانین حق مولف. از این‌رو بیشتر هنرمندان حوزه موسیقی در ایران ترجیح دادند آثار خود را به‌صورت تک‌آهنگ و رایگان در اختیار طرفداران خود قرار دهند. در بخش کنسرت‌های موسیقی نیز شاهد روند کاهشی در برگزاری بودیم، چه در حوزه موسیقی پاپ و چه در حوزه‌های دیگر. این موضوع نیز در پایان سال97 به‌دلیل محدودیت‌هایی که از طریق نهادهای مختلف برای برگزاری کنسرت‌ها اعمال می‌شد، قابل پیش‌بینی بود. همچنین تغییر شرایط اقتصادی که پایان سال97 و ادامه آن سال98 باعث شد موسیقی در سبد خانوار جایگاهی نداشته باشد. شیوع بیماری کرونا در کشور نیز تیر خلاصی بود بر پیکر موسیقی کشور که تقریبا 100درصد اجراهای موسیقی در کشور لغو شدند و هیچ گردش مالی‌ای در حوزه موسیقی انجام نگرفت. وضعیت موسیقی در سال99 به متغیرهای مختلفی بستگی دارد. مسائل مربوط به شیوع کرونا به‌دلیل وجود امکانات خرید غیرحضوری، نمی‌تواند اثر معنی‌داری بر فروش آلبوم‌های موسیقی داشته باشد. اما شیوع کرونا در بحث کنسرت‌ها بسیار تأثیرگذار است. گروه‌های موسیقی و خوانندگان این امید را دارند که بتوانند کنسرت‌های لغو شده خود را در ماه‌های اول سال جدید اجرا کنند که این نیز بستگی به کنترل بیماری و عادی شدن شرایط جامعه دارد. اما انتظار نمی‌رود درخصوص اعمال محدودیت‌ها تغییر محسوسی نسبت به سال گذشته ایجاد شود زیرا دفتر موسیقی و بخش مدیریتی بدنه وزارت ارشاد همچنان نگاه توسعه‌ای نسبت به موضوع موسیقی نخواهند داشت چون بدنه وزارت ارشاد همواره بهای کمتری به توسعه موسیقی داده‌ و بیشتر بر توسعه بدنه سینمایی و تئاتری خود متمرکز بوده‌است. در مجموع پیش‌بینی محتمل وضعیت موسیقی در زمینه اجرای کنسرت و تولید موسیقی در سال1399 روند کاهشی است و درصورتی که این بیماری کنترل نشود، می‌توان گفت اقتصاد موسیقی تا آستانه فلج کامل پیش خواهد‌رفت.