ضرورت توانمند‌سازی فرهنگ ملی

محمدرضا قربانی_پژوهشگر ارتباطات و سازمان‌های مردم‌نهاد


چند روز پیش در ایام قرنطینه فرصتی شد تا 2فیلم از امیر نادری (کارگردان ایرانی) تماشا کنم. ‌فیلم «سازدهنی» محصول سال۱۳۵۲ شمسی و فیلم «دونده» محصول سال۱۳۶۲ ازجمله کارهای شاخص این فیلمساز برجسته است. در این مطلب بیشتر در مورد فیلم سازدهنی می‌خواهم بنویسم.
 بگذارید حرف آخر را اول بگویم. فیلم سازدهنی امیر نادری ثابت می‌کند که در نبود امکانات و بدون استفاده از ناز و کرشمه برخی هنرپیشه‌های اتوکشیده - و همواره دلمشغول به فضای مجازی - و در نبود تکنیک‌های فنی تدوین و به‌دور از ضرب و زور موسیقی و سایر ‌ترفند‌های سینمایی نیز می‌توان مخاطب را پای پرده نقره‌ای سینما یا قاب تلویزیون میخکوب کرد؛ کاری که امیر نادری در سازدهنی انجام داده است.

خلاصه فیلم
سازدهنی داستان زندگی یک جامعه کوچک ایرانی در جنوب کشور است که مقطعی از دهه۵۰ شمسی کشورمان را به تصویر می‌کشد. عبدلو (تلفظ محلی عبدالله) این قصه که پدرش برای او یک سازدهنی به سوغات آورده است، از این اسباب‌بازی کوچک برای زورگویی به سایر بچه‌ها ازجمله قهرمان این فیلم ‌- یعنی امیرو - سوء‌استفاده می‌کند. امیرو آنچنان تحت‌تأثیر علاقه به سازدهنی عبدلو قرار دارد که حتی حاضر است به او سواری بدهد و نزد عموم نیز تحقیر شود ولی لحظاتی از سازدهنی او استفاده کند. در نهایت اما در کشاکش رخدادهای فیلم، غیرت و توصیه‌های مادر بر او غلبه کرده و با پرتاب سازدهنی عبدلو به دریا به این ابزار خفت و خواری خود و سایر بچه‌های محل برای همیشه پایان می‌دهد.

حرف آخر
 فیلم سازدهنی چند نکته مهم دارد که باید مورد توجه قرار بگیرد:
۱- از ابزار سینما و تلویزیون باید برای ساخت فرهنگ اجتماعی و فرهنگ ملی کشورمان بیشتر استفاده کنیم. جامعه ایرانی به فیلم‌های خوش‌مضمون به‌شدت نیاز دارد. برای توسعه فرهنگ ملی نیازمند تولیدات فاخر در سینما، تلویزیون و تئاتر هستیم که البته این مهم خود نیازمند فیلمنامه‌های با‌کیفیت و مضامین بلند ارزشمند اجتماعی است.
۲- آنچه به سینما ارزش می‌دهد نه هنرمندان ژل‌زده و خوش‌لباس، که تولید آثاری است که برای مخاطب پیام داشته باشد. در فیلم سازدهنی نه لوکیشن آنچنانی وجود دارد و نه چهره شاخص و برجسته؛ از سلبریتی‌های چند‌میلیاردی هم خبری نیست. ولی آنچه به این فیلم معنا و مفهوم می‌دهد و مخاطب را راضی می‌کند، محتوای عمیق و پیام اثربخش آن است که از نظر بسیاری از صاحب‌نظران، این فیلم را در ردیف فاخر‌ترین کارهای تاریخ سینمای ایران قرار داده است.
ما در سینمای خود به چنین فیلم‌هایی نیاز داریم. در فیلم سازدهنی، از چهره‌های ساده‌ای که حتی برخی از آنها برای نخستین‌بار جلوی لنز دوربین قرار می‌گرفتند، استفاده شده است، ولی هنر نویسنده و کارگردان این فیلم یک مفهوم بلند را به جامعه هدیه می‌کند. فراموش نکنیم برای تقویت فرهنگ ملی خود که یک سرمایه بی‌بدیل محسوب می‌شود، بیش از پیش باید از ابزار سینما، تلویزیون و تئاتر استفاده کنیم.
۳- لازم است «رسانه»‌ها و «سازمان‌های مردم‌نهاد» را مبتنی بر برنامه‌ریزی‌های دقیق و اصولی، برای روزهایی که با مشکلات فراگیر اجتماعی مواجه می‌شویم، مهیا کنیم.