حلقه مفقوده بازار ماسک
3هفته از اعلام رسمی شیوع ویروس کرونا در ایران و انتشار خبر درگذشت نخستین مبتلایان به آن می‌گذرد. حالا مردم مرحله شوک و مسئولان مرحله غافلگیری را پشت سر گذاشته‌اند و با پذیرش این بحران تلاش می‌کنند از آن به سلامت عبور کنند اما مشکلات همچنان باقی است و مهم‌ترین آنها نبود امکانات پیشگیری یا شاید نبود مدیریت توزیع امکانات پیشگیری است. بحران گسترش بیماری با بحران کمبود ژل و مواد ضدعفونی کننده، ماسک، پدالکلی و دستکش، رنگ و بوی جدی‌تری به‌خود گرفته؛ اقلامی که همان نخستین روزهای اعلام شیوع این بیماری با هجوم متقاضیان به داروخانه‌ها به سرعت تمام شد و دیگر هرگز به میزان لازم جایگزین نشد. با کمبود این اقلام قیمت‌ها به سرعت افزایش یافت و ظرف چند روز شرایط به‌گونه‌ای پیش رفت که قیمت ماسک، ژل و مایع ضدعفونی به چندین برابر قیمت رسید. وزیران بهداشت و صنعت در همان هفته اول از بسیج امکانات برای تامین اقلام بهداشتی و ضدعفونی سخن گفتند؛ وزیر صنعت از اختصاص خطوط تولید کارخانه‌های مواد شوینده به تولید ضدعفونی‌کننده‌ها گفت و وزیر بهداشت وعده داد ماسک، دستکش و مایع ضدعفونی به رایگان در اختیار همه قرار گیرد، اما این وعده‌ها تا چه حد محقق شد؟
داروخانه‌ها حق فروش ماسک ندارند
گفته می‌شود شرکت‌های تولیدکننده ماسک حداکثر توان خود را برای تامین بازار به‌کار گرفته‌اند. سیدحسین صفوی، مدیرکل امور تجهیزات و ملزومات پزشکی وزارت بهداشت در نخستین روزهای پس از شیوع بیماری اعلام کرد که ۱۵تولیدکننده ماسک، روزانه یک‌میلیون و ۵۰۰هزار عدد ماسک تولید می‌کنند که پاسخگوی نیاز کشور است. کیوان گردان، مدیرکل دفتر صنایع برق و الکترونیک وزارت صنعت هم گفت که مواداولیه و تجهیزات مورد نیاز تولید ماسک باید با کمترین زمان رسوب در گمرک تامین شود. وزارت بهداشت در نخستین اقدام و برای کنترل اوضاع، توزیع و فروش ماسک در داروخانه‌ها را ممنوع و به شرکت‌های تولیدی اعلام کرد کل ظرفیت تولید باید در اختیار این وزارتخانه قرار گیرد تا توزیع تحت نظارت این وزارتخانه با اولویت تامین نیاز کانون‌های بحران و از طریق خانه‌ها و مراکز بهداشت صورت گیرد. این اقدام اگرچه به‌منظور تامین امکانات مورد نیاز کادر درمانی، صوت گرفت، در مقابل به نایاب شدن ماسک منجر شد به‌طوری که حتی داروخانه‌هایی که ماسک داشتند نیز از فروش آن بنا بر ابلاغ وزارتخانه خودداری کردند.
کمبود 30میلیون ماسک در هر هفته
ظرفیت اسمی تولید ماسک در ایران روزانه یک میلیون و 500هزار عدد اعلام شده که اگر کل این ظرفیت به‌کار گرفته شود هر هفته 10میلیون و 500عدد ماسک تولید می‌شود. سیدحسین صفوی، مدیرکل تجهیزات و ملزومات پزشکی سازمان غذا و دارو که پیش از این گفته بود تولیدات 15تولیدکننده داخلی جوابگوی نیازهاست، به تازگی گفته‌های خود را تصحیح کرده؛ به گفته سیدحسین صفوی در مراکز درمانی و در سطح جامعه، در هر هفته به ۴۰ میلیون ماسک نیاز است که این رقم 30میلیون عدد کمتر از توان تولید داخل است؛ این عدد بزرگ، بهترین پاسخ برای مهم‌ترین پرسش و دغدغه این روزهای مردم است که می‌پرسند چرا ماسک نیست؟
بی‌اطلاعی وزارت بهداشت از سرنوشت ماسک‌ها
امروز درحالی که هشدارهای پزشکان از طریق رسانه‌ها و فضای مجازی اوضاع را بحرانی نشان می‌دهد و بر نگرانی‌ها می‌افزاید این فقط مردم نیستند که برای تهیه ماسک و مواد ضدعفونیکننده با مشکل مواجه‌اند. در این مدت اخبار و مستندات زیادی در زمینه نبود امکانات محافظتی برای کادر درمانی کشور منتشر شده چنان‌که مدیرکل تجهیزات پزشکی سازمان غذا و دارو نیز هفته گذشته ضمن تأیید این موضوع گفت: متأسفانه خود ما مجبور شده‌ایم از بازار سیاه ماسک تهیه کنیم. به گفته او اگر واحدهای تولیدکننده ماسک مطابق با آمار و پیش‌بینی وزارت بهداشت، ماسک تولید نکنند نمی‌توانیم نیازهای مراکز درمانی و داروخانه‌ها را پوشش دهیم. صفوی اعلام کرد: برآورد ما از مصرف ماسک در ۸۰۰ مرکز درمانی خصوصی و دولتی ۶۰۰ هزار عدد در روز است اما در 2 هفته گذشته، تعداد ماسک تولید داخل تحویلی به وزارت بهداشت به 2میلیون عدد ماسک هم نرسیده هرچند از مجموع کشفیات 3میلیون و ۵۰۰ هزار ماسک را تحویل گرفته‌ایم. او افزود: ماسک‌های موجود در انبارهای تولیدکنندگان با عنوان صادرات به چین از انبارها خارج شده و به‌دست دلالان افتاده بود؛ در نتیجه، برای مدیریت شرایط و پشتیبانی از مراکز درمانی اعلام کردیم ماسک‌ها باید از طریق تولیدکنندگان در هیأت‌امنای صرفه‌جویی ارزی وزارت بهداشت تجمیع شود و به‌صورت متمرکز در اختیار مراکز درمانی قرار گیرد. مازاد آن هم به بازار تزریق شود. صفوی از سرنوشت نامعلوم ماسک‌هایی که قرار بود صادر شوند و نشدند هم گفت و توضیح داد: معتقدیم هنوز در انبارهای کشور ماسک وجود دارند درخواست می‌کنیم برای پاسخگویی به نیاز مراکز درمانی حتما این ماسک‌ها به‌صورت متمرکز به وزارت بهداشت ارائه شوند. به گفته او پیش از ممنوعیت صادرات ماسک، مجموع درخواست‌های صادرات۲۰ میلیون عدد ماسک بود. حال پرسش این است که این ۲۰ میلیون کجاست؟ به‌نظر می‌رسد حلقه مفقوده‌ای در زنجیره تولید تا مصرف ماسک و مواد ضدعفونیکننده وجود دارد که بخش اعظمی از تولیدات را از دسترس مصرف‌کنندگان اعم از مردم و کادر درمانی دور می‌کند درحالی‌که به پایان سال نزدیک شده‌ایم و تمام شرکت‌های تولیدکننده اقلام بهداشتی به‌زودی تعطیلاتی طولانی را در پیش خواهند داشت و می‌تواند گواه این واقعیت باشد که در تعطیلات نوروز شرایط دشوارتری را پیش رو خواهیم داشت؛ بازه زمانی‌ای که بنا بر اعلام سازمان جهانی بهداشت، با دوره اوج شیوع بیماری کرونا در ایران و اتفاقا اوج دیدوبازدیدهای خانوادگی و نوروزی مصادف است.
ادامه نابسامانی در بازار
«ماسک نداریم»، «ضدعفونیکننده نداریم» این نخستین پیامی است که هم با مراجعه به داروخانه‌ها و هم با باز کردن سایت تولیدکنندگان ماسک با آن مواجه می‌شویم. بیشتر شرکت‌های تولیدکننده ماسک شماره ارتباطی تلفنی و نشانی خود را از صفحه تماس با ما در سایت خود حذف و کل موجودی انبارشان را تمام‌شده اعلام کرده‌اند. در چند روز گذشته تماس‌های پی در پی خبرنگار همشهری با مسئولان انجمن صنایع سلولزی به‌عنوان متولی و تامین‌کننده مواداولیه مورد نیاز شرکت‌های تولید ماسک، بی‌نتیجه ماند و هیچ‌یک از مسئولان این انجمن اعم از رئیس، نایب‌رئیس و دبیر انجمن حاضر به پاسخگویی در زمینه ابهام‌های موجود نشدند. وزارت بهداشت از ابتدای هفته گذشته فروش ماسک در داروخانه‌ها را با مجوز از این وزارتخانه و با قیمت مصوب، آزاد اعلام کرده ولی با این حال هنوز گشایشی در دسترسی به این کالای با ارزش ایجاد نشده و کماکان ماسک حکم کیمیا را دارد. بعضی داروخانه‌ها که توانسته‌اند ماسک را از بازار آزاد با قیمت بالا تهیه کنند هم از ترس اینکه با اتهام گرانفروشی با جریمه مواجه شوند، تنها به مشتریان آشنا ماسک می‌فروشند، آن هم با قیمت بالای 20هزار تومان برای ماسک‌های فیلتردار و 5هزار تومان برای ماسک‌های ساده سه لایه. سازمان حمایت از تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان قیمت مصوب ماسک سه‌لایه را 410تومان اعلام کرده البته برای ماسک N95به‌دلیل عرضه در مراکز درمانی قیمتی اعلام نشده است. این سازمان هرگونه افزایش قیمت انواع ماسک را به بهانه شیوع کرونا ممنوع و غیرقانونی اعلام و تأکید کرده همه داروخانه‌ها و مراکز عرضه به رعایت سقف قیمت تعیین شده در فروش انواع ماسک «سه لایه» مکلف هستند. البته سازمان حمایت مشخص نکرده داروخانه‌ها درصورت عرضه ماسک‌های فیلتردار تا سقف چه قیمتی می‌توانند آن را بفروشند. پیشتر معاون وزیر صنعت اعلام کرده بود هر کس ماسک N95 را بیشتر از 15هزار تومان و ماسک سه لایه را بیشتر از 4هزار و 100تومان عرضه کند گرانفروشی کرده و با آن برخورد می‌شود، برخوردی ضربتی که حتی درصورت تحقق، بنا به تجربه‌های گذشته و مبانی علم اقتصاد کمترین اثر را خواهد داشت.
