بررسی سیاست‌های اجتماعی ایران و چند کشور دیگر بعد از بحران کرونا
برنامه‌های رفاهی اجتماعی باید گسترش پیدا کند
همزمان با گسترش شیوع ویروس کرونا در سطح جهان، مؤسسه عالی پژوهش تامین اجتماعی به بررسی سیاست‌های حمایت از بنگاه‌های تولیدی، نیروی کار و اقشار آسیب‌پذیر در چند کشور از جمله ایران پرداخت. با توجه به این واقعیت که شدت اثر و ماندگاری تبعات مختلف بحران کرونا به ماهیت و نوع سیاست‌ها و سرعت واکنش دولتها مرتبط است، مؤسسه عالی پژوهش تأمین اجتماعی با هدف کمک به سیاستگذاری مؤثر و کارآمد در این خصوص، بررسی آثار اقتصادی، سیاسی، اجتماعی کرونا ویروس و مطالعه تطبیقی تجربه کشورهای مختلف در تدوین و اجرای سیاست‌های اجتماعی برای مواجهه با اثرات COVID-19را در دستور کار خود قرار داده است. متن فعلی خلاصه مدیریتی از گزارش تفصیلی پیرامون برخی اقدامات و سیاست‌ها در کشورهای سنگاپور، هنگ کنگ، چین، ایتالیا، آمریکا، انگلستان و ایران است.
ویروس کرونا، شوک اقتصادی و سیاست‌های اجتماعی
شیوع همگانی کروناویروس به اقتصاد کشورهای مختلف شوک و تنش وارد کرده است. برخی گزارشها بیان کرده است تأثیر شیوع این بیماری بر اقتصاد جهانی حدود2.7هزارمیلیارد دلار است. در همین راستا سیاست‌ها و اقدامات متعددی برای حمایت از نیروی کار در محیط کار، حمایت از اقشاری که در بحران کرونا با آسیب بیشتری روبه‌رو شدهاند و همچنین حمایت از مشاغل رسمی و غیررسمی و بنگاه‌های متوسط و خرد در دستور کار دولتهای مختلف قرار گرفته است.
بررسی سیاست‌ها و اقدامات انجام شده برای مواجهه با ویروس کرونا در کشورهای چین، هنگ‌کنگ، سنگاپور، انگلستان و ایتالیا نشان می‌دهد می‌توان این گزارشها را در 3سطح دسته‌بندی کرد:
ایجاد تمهیدات ویژه برای نیروی کار
1.دورکاری برای کارمندان (برای برخی از مشاغل، بخشی از فعالیت‌ها و برای برخی از مشاغل تمام فعالیت‌ها دورکاری می‌شود)
2.مرخصی استعلاجی (با حقوق، نامحدود، تضمین حفظ کار و حتی در برخی کشورها نظیر انگلستان با حقوق بیشتر برای کارگرانی که خود را قرنطینه می‌کنند)
3.انعطاف‌پذیری در اجرای سیاست‌های مرخصی (برای مراقبت از اعضای خانواده یا فرزندان)
4.الزام کارمندان بیمار برای ماندن در خانه و اطلاع دادن درخصوص بیماری افراد خانواده
5.برنامه‌ریزی شیفتی برای کارگرانی که برای انجام کار محوله خود نیاز به حضور در محل کار دارند
6.رعایت دستورالعمل‌های ایمنی بهداشتی محیط کار منطبق بر استانداردها
7.ایجاد مرکز مشاوره و تماس برای مشورت دادن به نیروی کار و کارفرمایان
8.تخصیص بسته مراقبت‌های درمانی به کارگران
حمایت از اقشار ضعیف
9.تخصیص اعتبار و پرداخت یارانه برای کمک موقتی به خانوارها
10.در مواردی که یارانه به همه شهروندان اختصاص یافت نظیر هنگ‌کنگ، شهروندان کم‌درآمد از کمک‌های اضافی دیگری در حمل‌ونقل عمومی و مواد غذایی نیز برخوردار شدند.
طرح‌های حمایت از مشاغل و بنگاه‌ها
11.تخصیص یارانه به مزد کارگران (برای نمونه در سنگاپور دولت ملزم به جبران 8درصد از حقوق و دستمزد، تا سقف ماهانه 3,600دلار سنگاپور برای هر کارگر، به‌مدت 3ماه شده است)
12.کاهش، تعویق و تخفیف مالیات بر سود، حقوق و دستمزد
13.تعویق سیاست‌های افزایش مالیات
14.شناسایی و اعطای وام بدون بهره یا با بهره کم به مشاغلی که آسیب دیده‌اند
15.کاهش یا تعویق دریافت اجاره و بهره‌های وام
16.تخصیص کمک‌های هدفمند به بخش‌هایی که مستقیما از شیوع کروناویروس متأثر شدهاند؛ نظیر رستوران‌ها، گردشگری، هواپیمایی و خرده‌فروشی
کرونا در ایران
در ایران کروناویروس بلافاصله پس از ماه‌هایی پرتنش در عرصه داخلی و منطقه‌ای شیوع یافته است؛ دوره‌ای که بنا به تفسیر برخی صاحب‌نظران به افول سطح اعتماد به حکمرانی و بروز ناکارآمدی‌های اساسی در نظام سیاستگذاری انجامیده است. علاوه براین به‌لحاظ اقتصادی کشور در سال‌جاری سطح بالایی از تورم و کسری بودجه را تجربه کرده است.
در این وضعیت پس از شیوع و همه‌گیری ویروس کرونا مجموعه‌ای از سیاست‌ها و اقدامات در دستور کار نهادهای مختلف قرار‌گرفت. در وزارت تعاون کار و رفاه اجتماعی سیاست‌ها و اقداماتی نظیر تمدید دفترچه‌های بیمه درمانی بدون نیاز به مراجعه حضوری، توقف بازرسی‌ها از سوی سازمان تأمین اجتماعی، فعال شدن سامانه تلفنی 1480در بهزیستی، به تعویق افتادن رسیدگی هیأت‌های حل اختلاف و مجامع تشکل‌های کارگری کارفرمایی، به تعویق افتادن جلسات هیأت‌های تشخیص بدوی و تجدیدنظر، ارائه خدمات بهداشتی به بازنشستگان و سالمندان توسط صندوق بازنشستگی کشوری، تخصیص مرخصی به کارگرانی که مشکوک به بیماری یا مبتلا به آن هستند، تصویب و ابلاغ شده است.
وزارت اقتصاد، افزایش سقف معافیت مالیاتی بنگاه‌های اقتصادی، تمدید مهلت بخشودگی جرایم قابل‌بخشش مالیاتی؛ موضوع قانون مالیات‌های مستقیم و قانون مالیات بر ارزش افزوده تا پایان خردادماه 1399را تصویب و اعلام کرد. همچنین، بانک مرکزی نیز افزایش سقف تسهیلات برای بنگاه‌ها و تعویق اقساط وام‌ها را ابلاغ کرد.
در وضعیت‌هایی چنین بحرانی (چه بحران‌های طبیعی نظیر همین شیوع کرونا ویروس و چه بحران‌های مالی و سیاسی) علاوه بر انواعی از کنش‌های جمعی که در بطن جامعه شکل می‌گیرد، دولتها نیز مکلف‌اند به‌عنوان اصلی‌ترین نهاد اجتماعی و سیاسی مجموعه‌ای از اقدامات همگانی و گزینشی را برای حمایت از همه گروه‌های اجتماعی از یکسو و گروه‌هایی که بیشتر در معرض پیامدهای اقتصادی و اجتماعی چنین بحران‌هایی هستند از سوی دیگر، طراحی کنند. از همین رو است که تجربه وقوع بحران‌هایی نظیر جنگ و بحران‌های مالی در کشورهای مختلف نشان می‌دهد که در چنین دوره‌هایی گاه برنامه‌های رفاهی گسترش می‌یابد. تجربه آمریکا در دوره موسوم به رکود بزرگ (اواخر دهه 1920) و تجربه کره‌جنوبی در بحران مالی اواسط دهه 1990 از جمله این موارد است.
