تجارت ایران و عراق در قرنطینه توافقی

شیوع کرونا بخش قابل‌توجهی از تجارت خارجی ایران و کشورهای همسایه را با محدودیت‌هایی سخت مواجه کرده؛ در این میان مرزهای مشترک ایران و عراق که در صدر بااهمیت‌ترین گذرگاه‌های تجاری قرار دارند، از دیروز با اعلام طرف عراقی برای یک هفته بسته شد. البته آنگونه که رئیس اتاق مشترک بازرگانی ایران و عراق به همشهری می‌گوید: این اقدام با توافق دو طرف و با هدف مهیاکردن امکانات موردنیاز برای انجام تجارت زیر سایه کرونا انجام شده است.

انسداد 7روزه 5مرز عراق
 به گزارش همشهری، کمتر از یک هفته از رفع مشکلات تجارت مرزی ایران و عراق می‌گذرد  اما دیروز رسانه‌های عراقی از قول هیأت گذرگاه‌های مرزی عراق اعلام کردند به‌دنبال شیوع ویروس کرونا، 5گذرگاه مرزی و زمینی شلمچه، شیب، زرباطیه، منذریه و مندلی میان ایران و عراق بسته شده و تا یک هفته تبادلات تجاری میان دو کشور از این مرزها انجام نمی‌شود. در بیانیه هیأت گذرگاه‌های مرزی عراق آمده بستن این گذرگاه‌ها از دیروز 8مارس (18اسفند) آغاز و تا 15مارس (25اسفند) ادامه خواهد داشت و حتی مسافران عراقی که به ایران سفر کرده‌اند نیز نمی‌توانند از این مسیرها وارد کشورشان شوند.

پیش‌شرط‌های تجارت ایران و عراق
بررسی‌های همشهری نشان می‌دهد باوجود بسته شدن 5مرز مهم ایران با عراق، همچنان تجارت دوجانبه در مرزهای اقلیم کردستان عراق ادامه دارد. رئیس اتاق مشترک بازرگانی ایران و عراق با تأیید این خبر می‌گوید: محدودیت‌هایی که در حوزه تجارت با همسایگان ایجاد شده صرفاً بهداشتی و مراقبتی بوده و در مرزهای ایران و اقلیم کردستان عراق با رعایت اقدامات احتیاطی رفع شده است. یحیی آل‌اسحاق در گفت‌وگو با همشهری می‌افزاید: تجارت ایران و عراق بسیار گسترده است و بسته شدن 5مرز جنوبی ایران و عراق نیز با توافق طرفین و برای ایجاد زمینه‌های لازم برای قرنطینه و گندزدایی کالاهای تجاری بوده است. او با اشاره به اینکه دو طرف موافق هستند که مسائل بهداشتی بیش‌ازپیش در تجارت خارجی رعایت شود، می‌گوید: وزارت راه و شهرسازی در پایانه‌های مرزی با عراق در حال ایجاد مناطقی است که همه کالاهای تجاری اعم از صادراتی و وارداتی ابتدا در این مناطق قرنطینه و گندزدایی شده و سپس به مقصد ارسال شوند؛ اما به‌واسطه اینکه این اقدامات باید در هر دو طرف مرز انجام شود، تصمیم گرفته شده موقتاً فعالیت تجاری در این مرزها متوقف شود. آل‌اسحاق با تأکید بر اینکه ایران و عراق هر دو به تجارت بزرگ دوجانبه احتیاج دارند، می‌افزاید: قطعاً این مشکلات با همراهی دولت و بخش خصوصی ایران و عراق حل می‌شود و اصل تعاملات مثل سابق ادامه می‌یابد. او با بیان اینکه ایجاد سامانه‌های موردنیاز در مناطق مرزی چند روزی زمان‌بر خواهد بود، از تجاری که در حال ارسال کالا به این مرزها هستند یا می‌خواهند در روزهای آینده این کار را انجام دهند خواست پیش از هر اقدامی وضعیت تردد مرز را از طریق گمرکات بررسی کنند.

حل محدودیت‌های کرونایی ترانزیت
در کنار مشکلاتی که در تجارت مرزی ایران و کشورهای همسایه ایجاد شده، در حوزه ترانزیت نیز مسائلی بروز کرده که گاه ناوگان ترانزیتی را زمینگیر کرده است. اخیرا این مسئله در مرزهای مشترک ترکیه و سایر کشورهایی که در مسیر کالاهای ترانزیتی ایران قرار دارند، باعث شده بود کامیون‌های حمل‌ونقل بین‌المللی ایران نتوانند خاک ترکیه را برای ادامه مسیر ترک کنند؛ اما براساس پیگیری‌های به‌عمل‌آمده در دولت، وزارت تجارت ترکیه متولی حل این مشکل شده است. به گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی ریاست‌جمهوری، دیروز رخسار پکجان، وزیر تجارت ترکیه در تماس تلفنی با محمود واعظی، رئیس دفتر رئیس‌جمهور اعلام کرد دستور حل مشکل عبور و مرور کامیون‌های ایرانی در مرزهای ترکیه با بلغارستان، گرجستان و یونان صادر شده است. به گفته این مقام ترکیه، همچنین به کامیون‌های ایرانی اجازه داده شده برای بارگیری راهی بندر مرسین شوند. در این تماس تلفنی، دو طرف توافق کردند: پروتکل بهداشتی تهیه شده بین 2کشور برای تجارت در سایه کرونا، هر چه سریع‌تر امضا و نهایی شود تا وضع رفت‌وآمد کامیون‌های ایرانی و ترکیه‌ای در مرزهای مشترک و خاک کشور مقابل به حالت عادی بازگردد.

وضعیت دیگر مرزهای زمینی
روایت‌ بازرگانان و فعالان اقتصادی هم از وضع تجارت با همسایگان حاکی است وضعیت در برخی مرزها مانند مرزهای افغانستان و اقلیم کردستان عراق تقریباً عادی است؛ اما در برخی مرزها، به‌ویژه مرزهایی که محل تردد کالاهای صادراتی به آسیای میانه هستند، وضعیت چندان تعریفی ندارد. پیش از بسته شدن 5مرز مشترک عراق با ایران، عبدالهاشم حسن‌نیا، رئیس سازمان راهداری و حمل‌ونقل جاده‌ای درباره آخرین وضعیت مرزها گفته بود: از ۲۳ مرز زمینی کشور که میزبان تبادلات تجاری نیز هستند، هم‌اکنون ۱۴ مرز در حوزه تجاری فعالیت دارند که البته حالا 5مرز دیگر از این 14مرز نیز برای یک هفته مسدود شده‌اند. به گفته حسن‌نیا، مبادلات تجاری در مرزهای مشترک ایران با کشورهای آذربایجان، عراق و افغانستان شامل آستارا، بیله‌سوار، جلفا، پلدشت، شلمچه، باشماق، تمرچین، مهران، پرویزخان، خسروی، دوغارون، ماهیرود و میلک به نسبت بدون مشکل انجام می‌شود اما در مرزهای مشترک با کشورهای ترکیه، ترکمنستان، پاکستان و ارمنستان با محدودیت‌هایی برای پذیرش ناوگان با ملیت غیراین کشورها روبه‌رو هستیم.

سردرگمی در مرزهای شمالی
مقام‌ها و مسئولان دولتی و بخش خصوصی در حال رفع مشکلات ایجاد شده در تجارت خارجی هستند؛ اما به‌نظر می‌رسد این تلاش‌ها بیشتر در تعامل با کشورهایی است که حجم بالاتری از تجارت خارجی ایران را به‌خود اختصاص داده‌اند و در این میان برخی مرزها، مانند مرز ایران و ترکمنستان با کمترین پیگیری همچنان مسدود مانده است. طبق گفته تاجرانی که با این کشور همکاری می‌کنند، 700کامیون ایرانی حامل کالا در مرز ترکمنستان سردرگم مانده‌اند و حتی 30واگن حامل مواد غذایی نیز در این مرز بلاتکلیف است. همچنین قزاقستان نیز اعلام کرده به‌منظور مقابله با انتشار ویروس کرونا، از ورود کشتی‌های ایرانی و آذربایجانی به بندرگاه‌های خود در دریای خزر جلوگیری خواهد کرد.
محمدحسین روشنک، رئیس اتاق بازرگانی ایران و تاجیکستان دراین‌باره می‌گوید: اکثر کشورها با کرونا درگیر هستند اما از کسب‌وکارها و اقتصاد غفلت نکرده‌اند و ما نیز باید به مسائل این حوزه رسیدگی کنیم تا چرخ اقتصاد بچرخد. به گفته او مقصد صادراتی بسیاری از تولیدات استان‌های شرق و شمال شرقی کشور، منطقه آسیای میانه است و با بروز مشکل در مرز مشترک با ترکمنستان، وضعیت آنها بحرانی شده است. او معتقد است: مسئولان ایران باید به‌دنبال تهیه پروتکلی باشند تا راهکاری برای ادامه صادرات اندیشیده شود و حداقل بتوان صادرات را از طریق حمل‌ونقل ریلی ادامه داد.


بال‌های هما؛ بسته با کرونا و تحریم

اگرچه در جریان شیوع جهانی ویروس کرونا، سفرهای هوایی به‌شدت محدود شد و بسیاری از کشورها فرودگاه‌های خود را به سوی پروازهای کشورهای درگیر با این ویروس بستند  اما در این میان، اعمال محدودیت‌های ناشی از تحریم‌های آمریکا باعث شده هواپیمایی جمهوری اسلامی(هما) همه پروازهای خود در مسیرهای اروپایی را نیز تعلیق کند. پیش‌ازاین، پروازهای هما به مقصد کشورهایی که از پذیرش پروازهای ایرانی خودداری می‌کردند متوقف شده بود؛ اما حالا این شرکت در اطلاعیه‌ای از تعلیق همه پروازهایش در مسیرهای اروپایی خبر داده که دلیل آن محدودیت‌هایی بوده که به دلایل نامعلوم از سوی اروپا بر پروازهای هما اعمال شده است. مقصود اسعدی سامانی، دبیر انجمن شرکت‌های هواپیمایی درباره علت لغو پروازهای اروپایی هما گفته است: این اتفاق به ویروس کرونا ربطی ندارد و در ادامه فشارهای آمریکایی‌ها به صنعت هوانوردی ایران اعمال شده است که نشان می‌دهد اروپایی‌ها در این زمینه هم پیرو آمریکا هستند.