یادداشت
مصادره خواجه‌نصیر
علی‌اصغر محمدخانی ـ معاون فرهنگی شهر کتاب
خواجه نصیرالدین طوسی، متکلم، فیلسوف، ریاضی‌دان، منجم و دانشمند جامع‌الفنون شیعی- ایرانی است که در سال ۵۷۹ ه.ق در طوس به دنیا آمد. از طوس به نیشابور رفت و در آنجا نزد چند تن از دانشمندان آن روزگار، فلسفه و علوم دیگر آموخت. در نیشابور با عطار دیدار کرد. اهمیت خواجه در تاریخ فکر و علم در ایران و جهان اسلام به 2جهت است: یکی شخص او که نمونه‌ای است از دانشمند جامع‌الاطراف و پس از او بسیاری کوشیدند تا به او تشبه جویند و دیگر آثار او که پس از او مورد اقبال فراوان بوده است. در حدود ۱۹۰ اثر به خواجه نسبت داده شده که صحت انتساب برخی از آنها مورد تردید است. از این مجموع در حدود ۱۲۰ اثر موجود است. در این آثار خواجه به بسیاری از دانش‌های زمان خود، به‌ویژه علوم عقلی پرداخته است. از آثار مهم او می‌توان به شرح اشارات، اخلاق ناصری، اخلاق محتشمی، اساس‌الاقتباس، رساله معینیه و... اشاره کرد. خواجه نصیر آثار بسیاری به فارسی دارد. برخی از آثار فارسی خواجه در نوع خود ممتاز است. اساس‌الاقتباس او پس از شفای ابن‌سینا، مفصل‌ترین متن منطق دوران اسلامی است و اخلاق ناصری او یکی از متون مهمی است که در علم اخلاق و سیاست به سنت فلسفی تالیف شده است. زبان آثار فارسی خواجه غالبا زبانی است روان و روشن. او حتی در آثار مفصل فارسی و عربی خود به ایجاز گرایش دارد و این شاید یکی از دلایلی باشد که سبب شده است که بسیاری از آثار او به‌صورت کتاب درسی درآید. پنجم اسفند، روز بزرگداشت خواجه نصیر طوسی بود؛ روز بزرگداشت دانشمند ایرانی و کم‌نظیر در جهان اسلام. چندسالی است که کشور آذربایجان خواجه نصیر طوسی را از آن خود کرده است. دانشگاه‌ها، مراکز فرهنگی و مسئولان علمی و فرهنگی کشور، قدری در باب بزرگداشت و شناساندن بزرگان علمی و فرهنگی کشور در داخل ایران و جهان بیندیشند و برنامه‌های نوینی را طراحی کنند تا به سادگی هر کشور همسایه‌ای، بزرگان ایرانی را مصادره نکند. ما نباید فقط به بزرگان فرهنگ ایرانی و اسلامی افتخار کنیم بلکه درباره آنان مسئولیت هم داریم. چند نفر از دانشگاهیان، مهندسان و دانشجویان و مردم ایران می‌دانندکه امروز روز بزرگداشت خواجه نصیر طوسی است؟ صدا‌وسیمای جمهوری اسلامی ایران و رسانه‌های دیگر چه برنامه‌هایی امروز برای معرفی این دانشمند بزرگ جهان اسلام دارند؟ سکوت ما در باب این بزرگان باعث شده است که به‌راحتی بزرگان فرهنگ و اندیشه و علم ایران را مصادره کنند. در ایران آن‌قدر سیاست بر فرهنگ و دانش غلبه کرده است که به‌تدریج بزرگان فراموش شده‌اند و کاری در خور صورت نمی‌گیرد. خواجه‌نصیرها، ابن‌سیناها، فردوسی‌ها، سهروردی‌‌ها، نظامی‌ها، حافظ‌ها، سعدی‌ها، مولوی‌ها و... اساس و بنیاد فرهنگ ایران اسلامی هستند.
نگذارید شناخت این بنیادها سست شود. همه ایرانی‌ها، فرد به فرد مسئول هستند. اگر تلاش جدی نکنیم، خطر فراموشی این بزرگان ایران جدی است.
