مکث
پایدارسازی خانه‌ها در برابر جابه‌جایی روستا
سیده زهرا عباسی ـ خبرنگار
طبق بررسی‌های بنیاد مسکن، 33 روستای گلستان در معرض خطر رانش، لغزش و زمین لغزه هستند و 30 روستا نیز در مسیر سیلاب قرار دارند. فروردین امسال معاون عمران روستایی بنیاد مسکن از مطالعه برای جابه‌جایی این روستاها خبر داده بود، اما مدیرکل دفتر فنی استانداری گلستان معتقد است جابه‌جایی آخرین راه‌حل مشکل این روستاهاست.
صادقعلی مقدم به تجربه دهه 80 استان گلستان در جابه‌جایی روستاها اشاره می‌کند و به همشهری می‌گوید: در این دوره سناریوی جابه‌جایی روستاها شکل گرفت، اما از آن‌جایی که پیوست اجتماعی و فرهنگی نداشت، تبعات بسیاری بر جای گذاشت.
وی از این موارد به نمونه جابه‌جایی «فراغی» اشاره می‌کند و می‌افزاید: در این تجربه مردم روستا در جایی دورتر از محل سکونت‌شان شهرنشین شدند و معیشت‌شان به خطر افتاد. فراغی در محل جدید هم با چالش رانش زمین و ترک خانه‌ها روبه‌روست که موجب شده بسیاری از خانه‌های آن قابل سکونت نباشند.
او تغییر فرهنگ، دوری از زادگاه، از بین رفتن معیشت روستایی مانند دامداری، کشاورزی و پرورش مرغ، از بین رفتن فرهنگ روستایی و تلفیق آن با ملغمه فرهنگ شهری و آثار سوء اجتماعی را بخشی از تبعات این جابه‌جایی‌ها می‌داند و ادامه می‌دهد: در این طرح‌ها که عموما بدون مطالعه اجرا شد، هدف دور کردن مردم از خطر بود، اما آن‌ها با خطرات زیاد دیگری روبه‌رو شدند و حالا هیچ دستگاهی در این باره پاسخگو نیست.
مدیرکل دفتر فنی استانداری گلستان به آسیب دیگری هم در جابه‌جایی روستاها اشاره می‌کند و می‌گوید: بسیاری از روستاییانی که محل زندگی‌شان در سال‌های گذشته تغییر کرده بود، خانه یا زمین‌های جدید دریافت کردند، اما جابه‌جا نشدند. سکونت در دو جا یا حفظ خانه جدید به عنوان سرمایه برای فرزندان موجب شد تا روستاییان دیگر هم که روستای محل سکونت‌شان در معرض خطر جدی نبود، خواستار جابه‌جایی باشند.
مقدم در بخش دیگری از صحبت‌های خود به تغییر سیاست استانداری گلستان در دهه 90 اشاره و اظهار می‌کند: با توجه به مشکلات پیش‌آمده از بنیاد مسکن خواستیم که مطالعه کافی با پیوست اجتماعی و فرهنگی را برای جابه‌جایی روستا داشته و ماندگاری مردم در محل فعلی برای حفظ معیشت، فرهنگ و پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی در اولویت باشد. به همین دلیل در سیاست‌های فعلی جابه‌جایی آخرین گزینه است. مثلا در تجربه روستای «نرگس‌چال» در آزادشهر به این سیاست پایبند بودیم. رانش بزرگی این روستا را تهدید می‌کرد، اما با اقدامات صورت‌گرفته این روستا حفظ شد و در سیل امسال گلستان هم هیچ آسیبی ندید.
او همچنین به رویکرد تلفیقی در جابه‌جایی روستاها اشاره می‌کند و توضیح می‌دهد: در همه دنیا وقتی مکانی در معرض خطر است، فورا جابه‌جا نمی‌شود بلکه گاهی به جای دور کردن مردم از خطر، خطر را از آن‌ها دور می‌کنند. همچنین رویکرد تلفیقی هم اهمیت زیادی دارد. مثلا می‌توان بخشی از روستا را جابه‌جا کرد تا مردم به منابع درآمدی یعنی مرتع و زمین‌های کشاورزی دسترسی داشته باشند.
مقدم در پایان صحبت‌های خود تاکید می‌کند با توجه به سیاست‌های جدید پایدارسازی روستاها در اولویت است و سعی می‌شود جابه‌جایی‌ها بسیار محدود و به مکانی در نزدیکی روستا باشد.
