گزینه خروج ‌روی میز ایران

اسماعیل سلطنت‌پور- خبر‌نگار

روزگاری حتی طرح مسئله خروج ایران از ان‌پی‌تی هم خطرناک تلقی می‌شد اما حالا این مسئله نه فقط یک تهدید از طرف ایران به شمار می‌رود بلکه به گزینه‌ای برای تغییر دکترین هسته‌ای کشور بدل شده است.
2 ‌ماه قبل بود که سیدعباس عراقچی، معاون سیاسی وزیر خارجه تهدید کرد اگر پرونده ایران به شورای امنیت برود، ایران دکترین هسته‌ای خود را تغییر می‌دهد، آن زمان مشخص نبود منظور عراقچی چه بود اما دیروز محمدجواد ظریف مشخصا از راهبرد مقابله‌ای ایران با اقدام احتمالی اروپا رونمایی کرد.
وزیر امور خارجه که دیروز به مجلس رفته بود با اشاره به تصمیم اخیر اروپایی‌ها در ارتباط با برجام، گفت: گام‌های کاهش تعهدات تمام‌شده اما اگر اروپایی‌ها به رفتار بلاوجه خود ادامه دهند یا پرونده ایران را به شورای امنیت بفرستند، موضوع خروج ایران از ان‌پی‌تی مطرح می‌شود.
ظریف با بیان اینکه ایران 5 گام در راستای کاهش تعهدات برجام برداشته است و قرار نیست گام دیگری برای کاهش تعهدات بردارد، گفت: درصورتی که اروپایی‌ها به تعهدات خود برگردند ایران هم کاهش تعهدات را متوقف می‌کند اما اگر اروپایی‌ها به رویه خود براساس بازی‌های سیاسی ادامه دهند ما امکانات متعددی داریم. در نامه رئیس‌جمهور آمده اگر این موضوع به شورای امنیت ارجاع شود، خروج ایران از ان‌پی‌تی مطرح خواهد بود اما پیش از آن برنامه‌های دیگر را می‌توان در دستور کار قرار داد.
اشاره ظریف به نامه‌ای است که حسن روحانی درخصوص شرایط جدید ایران برای برجام به سران 3 کشور اروپایی ، روسیه و چین نوشت.
با این حال دیروز سیدعباس موسوی، سخنگوی وزارت خارجه ایران در پاسخ به این سؤال که آیا به‌نظر وی ممکن است اروپا پرونده ایران در ارتباط با برجام را به شورای امنیت سازمان ملل ارجاع دهد؟ خاطرنشان کرد: هم‌اکنون چنین چشم‌اندازی را نمی‌بینیم. دست آنها از لحاظ حقوقی و فنی در این زمینه خالی است و فکر می‌کنم موفقیت آنها در مورد اقدامی که شما به آن اشاره کردید با توجه به ریسکی که در آن وجود دارد بسیار پایین است؛ البته باید منتظر ماند و دید چه اتفاقی می‌افتد.
وی در پاسخ به این سؤال که اگر این اتفاق افتاد ایران چه می‌کند؟ اظهار کرد: اگر چنین اتفاقی افتاد ما نیز برنامه‌های خاص خود را داریم و می‌دانیم چه کار کنیم.
موسوی در عین حال اضافه کرد: به‌رغم خباثت‌هایی که در برخی کشورهای اروپایی می‌بینیم همانطور که گفته‌ایم باب مذاکره بسته نشده است و توپ هم‌اکنون در زمین کشورهای اروپایی است که خودی نشان دهند و به بیانیه‌ها و ادعاهایی که در بوق و کرنا می‌کنند عمل کنند.
وی در مورد این ابتکارات گفت: از دل برجام راهکاری پیش روی آنها گذاشته شده است.
وزیر خارجه پیش از این لیستی از تعهدات اروپا در برجام را منتشر کرده و از اروپایی‌ها خواسته بود فارغ از اینکه آمریکا چه تعهداتی در برجام داشته، آنها به آنچه تعهد داده‌اند عمل کنند.
گزینه خروج از ان‌پی‌تی پیش از این هم مطرح بود اما گفته می‌شود محمدجواد ظریف، وزیر خارجه ازجمله موافقان اصلی خروج ایران از ان‌پی‌تی است.
اگر ایران خروج از ان‌پی‌تی را اعلام کند پروسه خروج 3 ‌ماه بعد محقق می‌شود. تا‌کنون فقط کره‌شمالی از ان‌پی‌تی خارج شده و برخی دیگر همچون پاکستان، رژیم صهیونیستی ، هند و سودان‌جنوبی اساسا به این معاهده نپیوسته‌اند.
نظارت‌های فعلی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی شامل نظارت‌های پادمانی، پروتکل الحاقی و برجامی است که پروتکل الحاقی به‌صورت داوطلبانه در حال اجراست و نظارت‌های برجامی نیز براساس همین توافق در حال اجرا بوده اما مهم‌ترین بخش نظارت یعنی نظارت‌های پادمانی براساس عضویت ایران در ان‌پی‌تی انجام می‌شود و بر این اساس خروج ایران از ان‌پی‌تی به‌معنای توقف بازرسی‌های آژانس و برچیدن ابزارهای نظارتی این نهاد از تاسیسات ایران تعبیر می‌شود.

ان‌پی‌تی چیست؟
پـیـمـان مـنع گـسترش سلاح‌های هـستـه‌ای یا پیمـان عدم‌اشاعه سلاح‌های هسته‌ای، پیمان عدم‌اشاعه هسته‌ای یا معاهده عدم‌اشاعه هسته‌ای، به اختصار ان‌پی‌تی
(Non-Proliferation Treaty)، در دوران جنگ سرد، در ژانویه ۱۹۶۷ برابر با سال ۱۳۴۷ به‌صورت محدود بین چند کشور جهان منعقد شد. این پیمان کشورهای جهان را به دو طبقه برخوردار (کشورهای دارای سلاح هسته‌ای) و غیربرخوردار (کشورهای فاقد سلاح هسته‌ای) تقسیم می‌کند. طبق تعریف، کشورهای برخوردار شامل کشورهایی هستند که تا پیش از اول ژانویه ۱۹۶۷ برابر با ۱۱ دی ۱۳۴۷ سلاح هسته‌ای یا دیگر وسایل منفجره هسته‌ای را تولید و منفجر کرده باشند‌؛ طبق این تعریف چین، فرانسه، روسیه، انگلیس و آمریکا (اعضای دائمی شورای امنیت) به‌طور رسمی دارای سلاح هسته‌ای شدند.
تا‌کنون ۱۸۸ کشور جهان با امضای آن به پیمان‌نامه پیوسته‌اند.
بر اساس ماده ۴ ان‌پی‌تی دارندگان سلاح هسته‌ای متعهد شده‌اند که فناوری هسته‌ای صلح‌آمیز را در اختیار غیربرخوردارها قرار دهند.