مذاکرات سیاسی ایران به کدام سو پیش می‌رود؟
چرخش دیپلماتیک
دستگاه دیپلماسی توجه خود را از غرب به سمت توسعه روابط با همسایگان و شرق معطوف کرده است
مائده امینی_روزنامه نگار
«راه‌های تعامل از شرق می‌گذرد.»؛ این سیاستی است که ایران آن را دنبال می‌کند؛ سیاستی که از سر تدبیر به دستگاه دیپلماسی ایران اضافه شده است. بدعهدی آمریکا در اردیبهشت97، تعلل اروپایی‌ها برای احیای برجام یا ایجاد یک تفاهم تازه و وابستگی اقتصاد کشورهای توسعه‌یافته به آمریکا همه و همه دست به‌دست هم دادند تا مقامات ایرانی تصمیم بگیرند روابط اقتصادی و سیاسی با همسایگان را جدی‌تر ببینند. رئیس‌جمهوری ایران چندی پیش با سفر به مالزی و ژاپن تلاش کرد دیپلماسی شرقی ایران را گسترش دهد تا شاید روزنه‌های تازه‌ای برای تجارت و صادرات ایران پیدا کند. نخستین شاهد مثال این ادعا شاید بررسی محور سخنرانی حسن روحانی طی 6سال گذشته در سازمان ملل باشد؛ مبارزه با خشونت، افراطی‌گری و مفاهیمی مشابه، در سال‌های 92 تا 97 از مهم‌ترین دغدغه‌های رئیس‌جمهور ایران در نیویورک بودند اما امسال شعار هیأت اعزامی ایران به سازمان ملل «ائتلاف امید و هرمز، صلح برای منطقه» اعلام شد که پیام‌آور صلح و گردش ایران به سمت همسایگان و منطقه بود. بررسی روند دیدارهای دیپلماسی حسن روحانی و محمد جواد ظریف در 2سال گذشته نشان می‌دهد که وزارت خارجه ایران در این سال‌ها، رویکرد خود را تغییر داده تا شاید بتواند کم‌توجهی به همکاری با بقیه کشورها در آسیا یا همسایگان و آمریکای لاتین و حتی آفریقا را جبران کند. شاید که در سال‌های آینده، دیگر به شرق جغرافیایی یا شرق سیاسی نگاه تاکتیکی و کوتاه‌مدت نداشته باشیم.
سال 97
فروردین
به واسطه نشست خبری روسای جمهوری ایران، روسیه و ترکیه در پانزدهم فروردین ماه، این سه مقام عالی‌رتبه با یکدیگر دیدار کردند.
محمد جواد ظریف با روسای‌جمهور اروگوئه و برزیل به گفتوگو نشست.
بیست‌و‌یکم فروردین ماه، ظریف با رئیس‌جمهور سنگال ملاقات کرد.
اردیبهشت
بیست و دوم اردیبهشت ماه، رئیس‌جمهور با وزیر خارجه ترکمنستان دیدار کرد.
خردادماه
نوزدهم خرداد ماه، رئیس‌جمهور ایران با رئیس‌جمهور روسیه و رئیس‌جمهور پاکستان، دیدار کرد.
رئیس‌جمهور ایران و چین در نشست هیأت‌های عالی‌رتبه ایران و چین با یکدیگر دیدار کردند و درباره نقش پکن در استحکام برجام و اجرای تعهدات طرفین به گفتوگو نشستند.
بیستم خرداد ماه، روحانی در دیدار با نخست‌وزیر هندوستان اعلام کرد که ایران آماده همکاری‌های راهبردی با هندوستان است.
حسن روحانی با خالتما باتولگا، رئیس‌جمهور مغولستان ملاقات کرد.
تیر
در تاریخ یازدهم تیرماه، حسن روحانی به دعوت رسمی رئیس‌جمهور سوئیس، وارد زوریخ شد و با الن برسه ملاقات کرد.
در تاریخ دوازدهم تیرماه، یک نشست مطبوعاتی مشترک با حضور روسای جمهور سوئیس و ایران برگزار شد.
رئیس‌جمهور یک نشست خبری مشترک با سباستین کورتس، صدراعظم اتریش در تاریخ سیزدهم تیرماه در وین برگزار کرد.
مرداد
نهمین روز از پنجمین‌ماه سال97، محمد جواد ظریف با رئیس‌جمهور سریلانکا دیدار کرد.
هفدهم مرداد ماه، ری یونگ هو، وزیر امور خارجه کره‌شمالی به ایران آمد و با حسن روحانی ملاقات کرد.
در حاشیه اجلاس سران کشورهای ساحلی دریای خزر که در بیست و یکم مردادماه برگزار شد، حسن روحانی با رئیس‌جمهور آذربایجان و رئیس‌جمهور فدراسیون روسیه به گفتوگو نشست.
شهریور
شانزدهم شهریور ماه، رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه و حسن روحانی یکدیگر را ملاقات کردند.
مهر
در روز دوم مهرماه، حسن روحانی با میگل دیاز کانل، رئیس‌جمهور کوبا، درباره اهمیت حفظ امنیت و مبارزه با تروریسم به صحبت نشست.
در روز چهارم مهرماه، در حاشیه هفتادوسومین اجلاس مجمع عمومی سازمان ملل متحد، رئیس‌جمهور ایران با نخست‌وزیر ایتالیا دیدار کرد و گفت: ایران از توسعه همکاری‌های تهران- رم در همه عرصه‌ها استقبال می‌کند.
نیویورک، در روزهای ابتدایی مهرماه میزبان حسن روحانی بود و به این واسطه مقدمات دیدار با آلن برسه، رئیس‌جمهور سوئیس هم فراهم شد.
ماهاتیر محمد، نخست‌وزیر مالزی با حسن روحانی در نیویورک
دیدار کرد.
ترزا می، نخست‌وزیر انگلیس و رئیس‌جمهور ایران دیدار و درباره توسعه روابط و همکاری‌های دوکشور به گفتوگو نشستند.
رئیس‌جمهور با نخست‌وزیر بلژیک دیدار کرد و حفظ برجام را ضروری دانست.
نیکول پاشینیام، نخست‌وزیر ارمنستان به گفتوگو با حسن روحانی در نیویورک نشست.
چهارم مهرماه، روز پردیدار حسن روحانی ادامه داشت؛ رئیس‌جمهور کشورمان در این روز درباره گسترش و توسعه روابط اقتصادی، علمی و فناوری با نروژ با نخست‌وزیر این کشور گفتوگو کرد.
پنجم مهرماه حسن روحانی در دیدار با رئیس‌جمهور ونزوئلا تأکید کرد که امروز وقت تلاش مضاعف برای توسعه همکاری‌ها در راستای منافع مردم و توانمندکردن اقتصاد دو کشور است.
آبان
برهم صالح، رئیس‌جمهور عراق به ایران آمد و با حسن روحانی دیدار کرد.
آذر
ششم آذر‌ماه علی اکبر صالحی، رئیس سازمان انرژی اتمی ایران در حاشیه سمینار سطح بالای همکاری‌های هسته‌ای بین‌المللی ایران و اتحادیه اروپا در بروکسل با فدریکا موگرینی- مسئول سیاست خارجی و امور امنیتی اتحادیه اروپا- دیدار و گفتوگو کرد.
بیست و نهم آذر ماه، رئیس‌جمهور ایران در پنجمین نشست شورای‌عالی همکاری ایران و ترکیه شرکت و بر تحکیم روابط دوکشور تأکید کرد.
دی
بیست و چهارم دی ماه، محمدجواد ظریف با رئیس‌جمهور عراق دیدار و گفتوگو کرد.
بهمن
هفدهم بهمن ماه، رئیس‌جمهور ایران با وزیر امور خارجه سوریه ملاقات کرد.
وزیر خارجه کشورمان با رئیس‌جمهور لبنان در روز بیست‌ودوم بهمن دیدار کرد.
بیست‌وپنجم بهمن، روحانی با رئیس‌جمهور روسیه و در حاشیه نشست سه‌جانبه روسیه، ایران و ترکیه در سوچی دیدار کردند.
اسفند
برهم صالح، رئیس‌جمهور عراق یک نشست خبری مشترک با حسن روحانی رئیس‌جمهور ایران برگزار کرد.
بشار اسد، رئیس‌جمهور سوریه در اقدامی ناگهانی به تهران آمد و با حسن روحانی ملاقات کرد.
هشتم اسفند ماه، نخست‌وزیر ارمنستان با رهبر انقلاب دیدار کرد.
پانزدهم اسفند ماه، روحانی در دیدار وزیر اقتصاد جمهوری آذربایجان بر تعمیق روابط تهران و باکو تأکید کرد.
در روزهای پایانی اسفندماه، حسن روحانی با نمایندگان احزاب و گروه‌های سیاسی عراق دیدار کرد.
سال 98
خرداد
بیستم خرداد ماه، هایکو ماس، وزیر امور خارجه آلمان با رئیس‌جمهور کشورمان دیدار و گفتوگو کرد.
شینزو آبه ، نخست‌وزیر ژاپن در تاریخ بیست و سوم خرداد به همراه هیأتی به ایران آمد و با رهبر معظم انقلاب و رئیس‌جمهور دیدار کرد تا پیام آمریکا را به مقامات ایرانی برساند.
یک روز بعد از حضور آبه در ایران، رئیس‌جمهور کشورمان در حاشیه اجلاس سران سازمان شانگهای در قرقیزستان با روسای جمهور چین ، روسیه و افغانستان دیدار و گفتوگو کرد.
امیر قطر با حسن روحانی در حاشیه پنجمین نشست سران کنفرانس تعامل و اعتمادسازی در آسیا (سیکا) که در تاجیکستان و به تاریخ بیست و پنجم خرداد برگزار شده بود، دیدار کرد. در ادامه این نشست روحانی با همتای ترک خود و رئیس‌جمهور تاجیکستان هم به گفتوگو نشست.
تیر
در ملاقاتی که حسن روحانی با معاون رئیس‌جمهور ارمنستان در تاریخ دوازدهم تیرماه داشت، بر ضرورت توسعه رایزنی و همکاری‌های ایران و ارمنستان در عرصه‌های سیاسی، اقتصادی و بین‌المللی تأکید کرد.
در روزهای پایانی تیر ماه، نخست‌وزیر عراق به تهران آمد و با رئیس‌جمهور دیدار و گفتوگو کرد.
مرداد
مردادماه امسال با شرکت حسن روحانی نشست هیأت‌های عالی‌رتبه ایران و عراق آغاز شد. در این نشست رئیس‌جمهور تأکید کرد که مشکلات منطقه باید از طریق گفتوگو و همکاری همسایگان حل و فصل شود.
تلاش‌هایی هر چند اندک برای بهبود روابط با اروپا ادامه پیدا کرد. در روزهای ابتدایی مرداد ماه، سیدعباس عراقچی، معاون سیاسی، وزیر امور خارجه کشورمان در جریان سفر خود به پاریس، پیام حسن روحانی رئیس‌جمهور کشورمان را تقدیم امانوئل مکرون، رئیس‌جمهور فرانسه کرد؛ پیامی که بر بهره‌برداری از دیپلماسی به‌منظور ایجاد فضای مورد نیاز جهت برقراری امنیت و صلح در جهان تأکید داشت.
شهریور
محمد جواد ظریف، یک شهریور‌ماه با رئیس‌جمهور فرانسه در کاخ الیزه به گفتوگو نشست و گفت که روابط ایران و فرانسه ادامه خواهد یافت.
بیست و چهارم شهریور سال‌جاری، رئیس‌جمهور به‌منظور شرکت در پنجمین دور اجلاس سه‌جانبه سران ایران، روسیه و ترکیه به آنکارا رفت و با رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه و ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه دیدار کرد.
مهرماه
دوم مهرماه، آنگلا مرکل، صدراعظم آلمان با رئیس‌جمهور که به نیویورک سفر کرده بود به طور ناگهانی دیدار کرد.
رئیس‌جمهور در محل اقامت خود و در حاشیه هفتاد و چهارمین نشست مجمع عمومی سازمان ملل متحد با برهم‌صالح، رئیس‌جمهور عراق دیدار کرد.
حسن روحانی در حاشیه هفتادوچهارمین اجلاس مجمع عمومی سازمان ملل با ژرژ وه‌آ، رئیس‌جمهور لیبریا و ماکی سال، رئیس‌جمهور سنگال دیدار و گفتوگو کرد.
رئیس‌جمهور اسلامی ایران در حاشیه هفتاد و چهارمین اجلاس مجمع عمومی سازمان ملل با همتای لبنانی خود- میشل عون- دیدار و گفتوگو کرد.
روسای جمهور ایران و سوئیس در حاشیه هفتاد و چهارمین اجلاس عمومی سازمان ملل با یکدیگر دیدار و گفتوگو کردند. در دیدار حسن روحانی و اولی ماورر، موضوعات مورد علاقه طرفین مورد بحث و بررسی قرار گرفت.
امانوئل مکرون، رئیس‌جمهور فرانسه و حسن روحانی رئیس‌جمهور ایران، در حاشیه هفتادوچهارمین مجمع عمومی سازمان ملل با یکدیگر دیدار و گفتوگو کردند. در ادامه این دیدار، ملاقات با بوریس جانسون، نخست‌وزیر انگلستان و سران 4کشور اروپایی دیگر شامل اسپانیا، سوئیس، سوئد و ایرلند ترتیب داده شد.
رئیس‌جمهور اسلامی ایران که برای شرکت در هفتادوچهارمین اجلاس مجمع عمومی سازمان ملل وارد نیویورک شد، در حاشیه این اجلاس با نخست‌وزیر پاکستان، عمران‌خان دیدار و گفتوگو کرد.
نوزدهم مهرماه، رئیس‌جمهوری اسلامی ایران و نخست‌وزیر جمهوری اسلامی پاکستان تأکید کردند که سطح همکاری‌ها و روابط تهران – اسلام‌آباد باید همسو با خواست دو ملت، بیش از پیش و در همه عرصه‌ها گسترش و تعمیق یابد و با یکدیگر برای توسعه روابط دیدار کردند.
در روزهای پایانی هفته اول مهرماه، حسن روحانی برای شرکت در اجلاس سران اتحادیه اقتصادی اوراسیا به ارمنستان رفت و با همتای ارمنی خود دیدار کرد.
در هفته پایانی مهرماه، در دیدار حسن روحانی با نالدی پاندور، وزیر امور خارجه آفریقای جنوبی درباره توسعه و تعمیق همه جانبه روابط ایران و آفریقای‌جنوبی گفت‌وگویی صورت گرفت.
آبان
یکم آبان، وزیران خارجه ایران و صربستان در حاشیه نشست وزرای خارجه جنبش عدم‌تعهد در باکو دیدار کردند.
سوم آبان‌ماه سالی که گذشت، در حاشیه اجلاس سران غیرمتعهدها در باکو، نیکلاس مادورو، رئیس‌جمهور ونزوئلا با حسن روحانی دیدار کرد. هر دو مقام عالی‌رتبه بر این موضوع تأکید داشتند که ایران و ونزوئلا در همه مجامع بین‌المللی و سیاسی پشتیبان یکدیگر بوده و اینگونه باقی خواهند ماند.
دیدار رئیس‌جمهور کوبا با حسن روحانی در حاشیه اجلاس سران غیرمتعهدها با این محوریت انجام شد که اگر دو کشور با یکدیگر همکاری کنند، از این مرحله نیز گذر خواهند کرد و قدرت‌های استکباری در مقابل آنها چاره‌ای جز تسلیم ندارند.
توسعه روابط اقتصادی تهران- کوالالامپور محور اصلی یکی دیگر از دیدارهای روحانی در اجلاس سران غیرمتعهدها بود؛ هنگامی که حسن روحانی با ماهاتیر محمد، نخست‌وزیر مالزی درباره بهبود تجارت اقتصادی دو کشور به گفتوگو نشست.
روز سوم آبان، رئیس‌جمهور وقت الجزایر هم با حسن روحانی دیدار کرد و روابط دو کشور را بسیار دیرینه و صمیمی خواند و تأکید کرد که دو کشور باید روابط تجاری و اقتصادی خود را به‌عنوان دو دولت دوست گسترش دهند.
آذر
در اواسط‌ماه آذر، حسن روحانی با یوسف بن علوی، وزیر امور خارجه عمان دیدار کرد. موضوع صحبت این دو مقام عالی‌رتبه مغتنم‌شمردن فرصت برای گسترش روابط دوستانه فی‌مابین ایران و همسایگانی مانند عمان بود.
در روزهای پایانی آذر در کوالالامپور که اجلاس سران کشورهای اسلامی در حال برگزاری بود، رئیس‌جمهور کشور با شرکت در این اجلاس دیدارهای جداگانه‌ای با ماهاتیر محمد، نخست‌وزیر مالزی، رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه، شیخ‌تمیم بن حمد‌آل ثانی، امیر قطر و سلطان عبدالله پادشاه مالزی داشت.
روحانی طی یک سفر رسمی به ژاپن که نخست‌وزیر ژاپن آن را تدارک دیده بود، با شینزو آبه دیدار و دوطرف درخصوص مسائل مورد علاقه دوجانبه، منطقه‌ای و جهانی گفتوگو کردند.
دی
در دیدار با سابرامانیام جایشانکار، وزیر امور خارجه هند حسن روحانی روابط دو کشور را دوستانه، صمیمی و دیرینه دانست و گفت: تردیدی وجود ندارد که با اراده مستحکم دو دولت و دو ملت بزرگ ایران و هند در آینده روابط و همکاری‌های فی‌مابین بیش از پیش توسعه خواهد یافت.
محمد جواد ظریف با فهدبن‌محمود، معاون پادشاه عمان دیدار و درخصوص روابط دوجانبه و مهم‌ترین مسائل منطقه‌ای و بین‌المللی گفتوگو و تبادل نظر کرد.
در همینه زمینه :
