در دوره‌های متوالی آلودگی هوا چه باید کرد؟

سیدمحمد فخار _ خبرنگار

برنامه‌ریزی میان‌مدت برای حل بحران آلودگی هوای تهران، این روزها کلید حل بسیاری از مشکلات شهر است. دوره‌های متوالی آلودگی هوا در پاییز امسال 4بار تکرار شده و هر بار استانداری با تصمیمات یک و یا دو‌روزه تلاش کرده از افزایش آلودگی جلوگیری کند. این تصمیمات نیز جز تعطیل‌کردن مدارس و دانشگاه‌ها یا تردد نوبتی خودروها در شهر نبوده است. همشهری در این گزارش از راه‌حل‌های میان‌مدت تجربه‌شده‌ای نام می‌برد که می‌توانند بسیار راهگشاتر از آنچه هست، باشند.

  رایگان‌کردن حمل‌ونقل عمومی
در شهری نظیر تهران اگرچه کرایه اتوبوس و مترو ارزان‌ترین در سطح دنیاست، اما رایگان‌کردن آن می‌تواند دعوت مناسبی برای کنار‌گذاشتن خودروهای شخصی باشد. در اروپا که کمترین قیمت مترو و اتوبوس حدود 15هزار تومان است، رایگان‌کردن حمل‌ونقل موجب شلوغ‌شدن مترو و اتوبوس می‌شود. در تهران حتی می‌توان در روزهای آلودگی هوا، مسیرهای ویژه پرتردد نظیر مسیرهای میادین اصلی شهر را با اتوبوس‌های ویژه پوشش داد تا حتی تاکسی‌ها نیز از دامنه تردد کنار گذاشته شوند.

  گشت‌های شهری
در مهرماه امسال برخی گشت‌های مشترک شهری که حاصل حضور کارشناسان محیط‌زیست و پلیس بود، برخی وسایل نقلیه سنگین را از نظر آلودگی هوا کنترل و متخلفان را با جرایم سنگین روبه‌رو کردند. این گشت‌ها می‌تواند مثل همه جای دنیا در تهران هم به‌کار آیند. نکته جالب اینکه در ایران خودروها 4سال پس از تولید باید معاینه فنی بگیرند تا از نظر آلایندگی کنترل شوند و طی این 4سال کاملا آزادانه می‌توانند هوا را آلوده کنند. همچنین بسیاری از خودروهایی که سالانه با کاتالیست معاینه فنی می‌گیرند و مجوز تردد دارند، بلافاصله پس از معاینه در آلوده‌کردن هوا مشارکت می‌کنند و وجود چنین گشت‌هایی می‌تواند برای بهبود هوای شهر مفید و مؤثر باشد.

  مدیریت سفر 
کاهش سفرهای شهری براساس نیازهای شهروندان، یکی از بهترین راه‌حل‌ها برای دوره میان‌مدت است. در این زمینه نیازهای اولیه شهروندان شامل خرید، خوراک روزمره با اختصاص پیک‌های سریع می‌تواند به سرعت حل شود. حتی سورپرایز وزیر ارتباطات هم در برخی کشورهای پیشرفته به کمک می‌آید؛ بگذریم که در ایران هنوز پهپادهای رساندن بسته‌های پستی مجوز دریافت نکرده‌اند.

  حضور پلیس در معابر عمومی
تنها مجری قوانین ترافیکی و کنترلی آلودگی هوا طبق قوانین، پلیس است. طی دوره‌های اخیر آلودگی هوا بارها تردد از در منازل زوج و فرد اعلام شد. البته پلیس راهور طبق اعلام خودش از تردد کامیون‌های دودزا جلوگیری می‌کند اما نیاز به تشدید حضور پلیس در معابر عمومی به‌ویژه در روزهای آلودگی هوا حس می‌شود؛ حضوری که وسایل نقلیه آلاینده و متخلف را محدود کند.

  حذف موقت موتورسیکلت‌ها
موتورسیکلت‌ها که سومین عامل اصلی آلودگی هوای تهران هستند، به‌رغم حضور زیاد خود در معابر شهری، هیچ‌گاه در مواقع بحرانی از شهر حذف نمی‌شوند و راحت در معابر تردد دارند. حذف تردد آنها به‌طور موقت کمکی بزرگ برای بهبود هوای شهر است. این اقدام درست همپایه حذف کامیون‌ها از معابر شهری که بارها صورت گرفته، مؤثر و مفید است.

  ارائه راه‌حل‌های سلامت‌محور
رسانه‌ها در روزهای آلودگی هوا اصلی‌ترین نقش را به‌عهده دارند. آنها با اهمیت‌دادن به معضل آلاینده‌های جوی می‌توانند بسیار مؤثرتر از شرایط فعلی باشند و برای گذراندن دوره‌های آلودگی هوا، راه‌حل‌های سلامت‌محور مستقیم کارشناسان را با شهروندان در میان بگذارند. حقیقت این است که رسانه‌ها هنوز بیماری‌های ناشی از آلودگی هوا را نمی‌دانند و برای بهبود سلامت مردم در این بخش آموزش ندیده‌اند. طبق گزارش بانک جهانی، سالانه 2.6میلیارد دلار به شهروندان تهرانی خسارت وارد می‌شود که باید برای کاهش این رقم گزاف و بهبود سلامت مردم تلاش بیشتری صورت گیرد.

  توزیع ماسک‌های واقعی
تنها ماسک موجود در کشور که قابلیت حذف ذرات معلق از راه تنفس را دارد، ماسکی با عنوان N95 است. این ماسک بیش از 150هزار تومان قیمت دارد و در برخی داروخانه‌های مجهز تهران یافت می‌شود. جز این ماسک، هیچ ماسک واقعی برای کاهش ذرات معلق در زمان آلودگی هوا وجود ندارد. حتی در برخی موارد مصرف ماسک‌های عادی می‌تواند جذب ذرات معلق در مسیر اندام تنفسی را به‌خاطر افزایش رطوبت بیشتر از حالت عادی کند. نهادهای درگیر در آلودگی هوا می‌توانند با اختصاص یارانه ماسک‌های با قابلیت را میان مردم توزیع کنند تا  دست‌کم برای سلامت مردم کاری مؤثر کرده باشند.