ناتو درگیر حاشیه

سران 29کشور عضو پیمان آتلانتیک شمالی موسوم به «ناتو» در شهر کوچک واتفورد در نزدیکی لندن گرد هم آمدند تا 70سالگی آن را جشن بگیرند اما جشن آنها تحت‌الشعاع اختلافاتی قرار گرفت که تاکنون بی‌سابقه بوده است.
طبق برنامه قرار بود نشست 3ساعته دیروز سران ناتو با محوریت حملات سایبری و چالش‌‌های استراتژیک نشات گرفته از چین علیه غرب، برگزار شود اما فضای نشست متاثر از شکافی بود که میان اعضای مؤثر این پیمان ایجاد شده است. نخست‌وزیر انگلیس به‌عنوان میزبان نشست امسال ناتو، در سخنرانی افتتاحیه ترجیح داد به اعضا شعار این سازمان را یادآوری کند: «یکی برای همه و همه برای یکی.» بوریس جانسون، ناتو را «سپری بزرگ» دانست که حدود یک‌میلیارد نفر را تحت حفاظت خود قرار داده است. او گفت:‌ «تا زمانی که در کنار هم ایستاده‌ایم، شکست‌ناپذیریم.»

نشست‌ دیروز ناتو همچنان متاثر از بحث‌هایی بود که طی ماه‌های اخیر، اعضا را به شکل بی‌سابقه‌ای در برابر هم قرار داده است. امسال نیز همچون سال گذشته، بحث بر سر بودجه دفاعی کشورهای عضو داغ بود. امسال غیراز بحث بودجه، اقدام ترکیه برای اشغال مناطق شمالی سوریه و نزدیکی این کشور به دشمن اصلی ناتو یعنی روسیه، نیز به عاملی برای بروز اختلاف میان اعضا تبدیل شده است. فارغ از اینها اظهارنظر اخیر رئیس‌جمهور فرانسه در مورد ناتو، واکنش‌های منفی بسیاری را درون سازمان و بیرون آن به‌دنبال داشته است. امانوئل مکرون، هفته گذشته گفت که به اعتقاد او ناتو دچار «مرگ مغزی» شده است. او عدم‌وجود هماهنگی میان اعضای ناتو و پیش‌بینی‌ناپذیری رفتارهای آمریکا را دلیل مرگ مغزی این سازمان اعلام کرد.

دبیرکل ناتو نیز که جزو نخستین سخنرانان نشست سران بود سعی کرد همچون بوریس جانسون نشان دهد که ناتو هنوز یک سازمان منسجم است و تا مرگ مغزی فاصله بسیاری دارد. ینس استولتنبرگ به چالشی پرداخت که دست‌کم طی 2سال گذشته، اعضای ناتو را با هم رودررو کرده است. موضوع بودجه دفاعی کشورهای عضو است که با پافشاری دونالد ترامپ روی آن به عامل اختلاف جدی میان اعضا تبدیل شده است. طبق توافق، اعضای ناتو باید 2درصد از تولید ناخالص داخلی خود را صرف بودجه دفاعی کنند؛ بودجه‌ای که در نهایت باعث تقویت قدرت نظامی ناتو و افزایش توان دفاعی آن‌ می‌شود. اعضا طی تمام سال‌های عمر ناتو به تعهدات خود عمل نکرده‌اند و اغلب آمریکا که بیشترین بودجه دفاعی را دارد، بار دیگران را هم به دوش کشیده است. استولتنبرگ اعلام کرد که اعضا طی 3سال گذشته در مجموع 130میلیارد دلار به بودجه‌های دفاعی خود اضافه کرده‌اند؛ افزایش بودجه‌ای که به گفته او تا سال 2024 به 400میلیارد دلار می‌رسد. او تأکید کرد که ناتو موفق‌ترین پیمان امنیتی تاریخ است که توانسته با تغییرات جهان تغییر کند.
تلاش‌های جانسون و استولتنبرگ اما بی‌فایده بود و اختلاف اعضای ناتو به خوبی نمایان شد. روسای جمهور فرانسه و آمریکا به‌عنوان 2عضو مؤثر ناتو در یک نشست خبری بر سر نقش ناتو در جهان و سرنوشت نیروهای دستگیر شده داعش در سوریه به جدل با یکدیگر پرداختند. ترامپ امانوئل مکرون را به‌خاطر سخنانش در مورد مرگ مغزی ناتو مورد سرزنش قرار داد اما مکرون گفت که همچنان روی حرفش ایستاده است. ترامپ پیش از این سخنان مکرون را «زننده» خوانده بود. او البته خود سال گذشته ناتو را «منسوخ» خوانده بود.
ترکیه چه امتیازی گرفت؟
ترکیه یکی از اعضایی است که در ناتو اغلب ساز مخالف می‌‌زند. متن و حاشیه نشست امسال ناتو در انگلیس، با وقایع مرتبط با ترکیه و سخنان رئیس‌جمهور این کشور گره خورده بود. رجب طیب اردوغان پیش از سفر به لندن برای حضور در نشست ناتو به خبرنگاران گفت که درصورت عدم‌همراهی این سازمان با ترکیه در جنگ با کردهای سوریه، با طرح امنیتی ناتو در منطقه بالتیک و لهستان مخالفت خواهد کرد؛ خواسته‌ای که البته از ابتدا با مخالفت فرانسه روبه‌رو شده است. اما عصر دیروز دبیرکل ناتو از موافقت ترکیه با این طرح خبر داد. معلوم نیست ترکیه در مقابل این تغییر نظر چه امتیازی گرفته است؟ موضوع خریداری موشک‌های اس-400 روسیه از سوی ترکیه موضوع کلیدی دیگری است که به اختلاف میان آنکارا و اعضای ناتو تبدیل شده است. روسیه و به‌عبارت دیگر شوروی سابق در واقع دشمن شماره یک ناتو است که این پیمان اساسا به بهانه فعالیت‌های آن تشکیل شد. نزدیکی یکی از اعضای ناتو به روسیه اکنون به چالش بزرگ این سازمان تبدیل شده است. دولت آمریکا حتی ترکیه را به‌خاطر این اقدامش با ابزار تحریم، تهدید کرده است.

   حواشی نشست ناتو در لندن

   دیروز همزمان با برگزاری نشست سران، ویدئویی در شبکه‌های اجتماعی منتشر شد که نخست‌وزیر کانادا، نخست‌وزیر انگلیس و رئیس‌جمهور فرانسه را در حال گفت‌وگو باهم نشان می‌داد. در این ویدئو، آنها که متوجه ضبط سخنان‌شان نیستند، نشست خبری یک‌ساعته دونالد ترامپ را به تمسخر گرفته‌اند. در ویدئو صدای جاستین ترودو،  نخست‌وزیر کانادا شنیده می‌شود که به دیگران می‌گوید: «دیدید چطور فک اعضای تیمش به زمین چسبیده بود؟» ترامپ در واکنش به این فیلم، نخست‌وزیر کانادا را دورو خواند.
  افزایش بودجه نظامی کشورهای عضو ناتو، خواسته‌ای است که طی 2سال گذشته دائما از سوی دونالد ترامپ مطرح شده است. ترامپ به پاس قدردانی از کشورهای عضو که به این خواسته او توجه کرده‌اند، شب گذشته مراسم ضیافتی ترتیب داد و تنها از سران کشورهایی دعوت کرد که طبق توافق 2درصد از تولید ناخالص داخلی خود را صرف بودجه دفاعی کرده‌اند؛ یعنی تنها 8کشور از میان 29کشور عضو.