جای خالی راسته تمبر در سی تیر

پریسا امیرقاسم خانی _ خبر‌نگار

 در نگاه برخی‌هایشان که خیره می‌شوید می‌توانید یک حس عاشقانه را ببینید؛ حسی که در عین ناامیدی، امیدوار است و این تمام حرف‌های کلکسیونرهای تمبری است که هرجمعه پشت اداره پست، کنار میدان مشق و سردر باغ‌ ملی و موزه پست و...در تاریخی‌ترین و با هویت‌ترین مراکز شهر بساط پهن می‌کنند و به نشستن روی زمین و عبور بی‌تفاوت رهگذران و هر ازگاهی داد و فریادهای مأموران دل ‌خوش می‌کنند و با فریاد ماموری که می‌گوید بساطتان را جمع کنید و بروید، تمام تمبرهایی که سال‌ها نگه داشتند و همراه زندگیشان حمل کردند برمی‌دارند و می‌روند و این روایت امروز کلکسیوندارهایی است که زمانی پرچمدار بخشی از هویت و تاریخ شهرمان بودند...

تمبر باقری
بیش از 100سال می‌شود در تهران، پشت کوچه اداره پست در میدان توپخانه، محل جمع شدن افرادی است که به حرفه‌ای‌های آنها، کلکسیوندارهای تمبر می‌گویند. جایی که در گذشته اداره شهربانی و اداره پست و خیلی از اداره‌های دولتی دیگر قرار داشتند... 
تمبر نخستین‌بار در انگلیس مورد استفاده قرار گرفت. حدود 10سال بعد از ورود تمبر به انگلیس، یعنی سال 1878میلادی تمبر توسط ناصرالدین‌شاه به ایران آمد و به دستور او نخستین تمبر ایران با تصویر ناصرالدین شاه و نقش شیر و خورشید به نام تمبر باقری منتشر شد. آن زمان نامه‌نگاری و مکاتبات کاغذی شیوه مرسوم در کشور بود و افراد برای مکاتبات خود در داخل و خارج کشور از تمبر استفاده می‌کردند. به‌مرور یکسری افراد از همان دوران قاجار شروع به جمع‌آوری تمبر در کشور کردند. برخی نقاط شهر مانند فیشر آباد، چهارراه استانبول، باغ همایون، ناصرخسرو و... پاتوق تمبرداران شد که معروف‌ترین آنها پشت اداره پست امروزی است و مغازه‌های تمبر و انجمن تمبر ایران شکل گرفتند.

تخریب شخصیتی می‌شویم 
وقتی از میدان توپخانه وارد کوچه پست در خیابان امام‌خمینی می‌شوید، می‌توانید برخی دستفروشان را ببینید که روی زمین بساط پهن کرده‌اند. در میان کالاهای مختلف مانند اسکناس، سکه، کارت پستال، انگشترهای قدیمی و... تمبر هم دیده می‌شود و چهره برخی از کلکسیوندارهای تمبر... 
عباس باقری یکی از کلکسیوندارهای قدیمی می‌گوید: «حدود 80سال قبل اینجا پاتوق تمبرداران شهر بود. هرروز حدود 50نفر در محل جمع می‌شدند، ولی امروز به تعداد انگشتان دست رسیدند و فقط جمعه‌ها این حوالی می‌آیند.» او ادامه می‌دهد: «تمبر بخشی از هویت و تاریخ این مرز و بوم است. در کنار ما خیابان سی‌تیر به راسته موادغذایی اختصاص داده شده، ولی در اینجا هیچ راسته یا امکاناتی برای کلکسیوندارهای تمبر وجود ندارد و بازار تمبرداران در حال نابودی است. همایون سعیدی کلکسیوندار دیگر می‌گوید: «ما اینجا بیشتر تخریب شخصیتی می‌شویم. بساط ما را به جرم سد معبر جمع می‌کنند، ولی ما افراد بیکاری نیستیم، اینجا برای ما شبیه یک دانشگاه است که با تفکرات هم آشنا می‌شویم...» مرد وقتی حرف می‌زند زن معتادی حدودا 40ساله از کنارمان عبور می‌کند... 
مرد می‌گوید: «اینجا امروز پاتوق معتادها هم شده است که بیشتر نزدیک غروب می‌آیند. چندبار جلوی خودم مواد مصرف کردند...» تصویر تمبرها در دود سیگار زن معتاد و هیاهوی دستفروش‌ها پنهان می‌شود و می‌رود... جالب است بدانید قیمت تمبرها از چند میلیون تا 120میلیون تومان به بالا هم می‌رسد و گران‌ترین آنها مربوط به قبل از سال 1335و همان نقش شیر و خورشید یا تمبر باقری است.

تمبر بخشی از هویت و تاریخ این مرز و بوم است. در اینجا هیچ راسته یا امکاناتی برای کلکسیوندارهای تمبر وجود ندارد و بازار تمبرداران در حال نابودی است

دلمان نگران احوالتان است

دیگر دلمان برای دستخط کسی تنگ نمی‌شود. دیگر یک نامه حتی کوچک هم نیست که بیاید و ما را از نگرانی دربیاورد یا مضمون نامه این باشد که نگران احوالتان شدیم. دیگر عطر هیچ مرکبی بر کاغذ نمی‌پیچد و هیچ قلم چوبی یا خودکار بیکی روی کاغذ نمی‌رود و کنارش یک تمبر کوچک هم نمی‌خورد. کاغذ و مرکب و تمبر باهم به گذشته‌های تاریخی ما پیوستند و بخشی از خاطرات ما شدند که ریشه‌هایمان از آنجا می‌آید. امروز مرتب صدای به هم‌خوردن دگمه‌های از جنس کیبورد یا گوشی‌های دستی و... همراهی‌مان می‌کنند، ولی یادمان باشد آنچه به این کیبورد و گوشی‌ها فرمان می‌دهد، همانی است که روزی قلم را روی کاغذ می‌آورد و تمبر را روی آن می‌چسباند؛ همان خاطرات گمشده ما...



بازار تمبر دچار انواع آفت‌ها شده است
ویلیام هاروطونیان، عضو هیت مدیره انجمن ملی تمبر ایران: 
تمبر از قدیم‌الایام به‌عنوان یک پیام‌رسان فرهنگی در کشورها مطرح بوده است و از آن به‌عنوان یک نماد هویت استفاده می‌کردند که بسیاری از وقایع تاریخی، رویدادها، شخصیت‌ها و هنرمندان و... کشورها را به تصویر می‌کشید. بنابراین بخشی از هویت ماست، ولی امروز بازار تمبر ایران در وضعیت مطلوبی به سر نمی‌برد و دچار انواع آفت‌ها مانند دلالی، تقلب، رواج تمبرهای اروپایی و آمریکایی به جای ایرانی، وسیله تجارت برای برندها و... قرار گرفته و از آن مفهوم اولیه خودش که حفظ تاریخ و فرهنگ ایرانی است، دور شده است. تا قبل از دهه60 تیراژ تمبرها در کشور 300هزار بود، ولی امروز به 100هزار رسیده است. تمبرهایی هم که امروز چاپ می‌شوند، کارشناسانه نیستند و بیشتر سلیقه‌ای است.

ایجاد راسته تمبر در سی‌تیر 
حسن خلیل‌آبادی،  عضو کمیسیون فرهنگی اجتماعی شورای شهر: 
تمبر کالای فرهنگی و نشانه هویتی از دوران‌های تاریخی کشورمان است. بسیاری از افراد به‌عنوان کلکسیونداران تمبر به جمع‌آوری این کالای فرهنگی علاقه‌مند هستند و جا دارد که به این افراد مانند سایر حرفه‌ها ازجمله هنرمندان و صنعتگران اهمیت بدهیم. در راستای ایجاد راسته‌های فرهنگی که از برنامه‌های مدیریت شهری جدید است، می‌توان برای جانمایی راسته فرهنگی تمبر اقداماتی انجام داد، ولی نیاز به‌کار کارشناسانه است. باید دید درجایی مانند کوچه اداره پست که اغلب ادارات دولتی در آن محدوده قرار دارند و بسیاری از ساختمان‌ها به ثبت آثار ملی رسیدند، می‌توان چنین راسته‌ای ایجاد کرد؟ یا می‌توان این جانمایی را در مکانی دیگر، حوالی همان کوچه پست به‌وجود آورد. شاید بتوان در خیابان سی‌تیر برای راسته تمبر به‌عنوان بازار مکمل، جانمایی به‌وجود آورد.