اثرات روانی سقط جنین

عاطفه قنبری جلفایی ـ روانپزشک و استاد دانشگاه

سقط جنین یکی از شایع‌ترین عوارض بارداری است. 15تا 20درصد حاملگی‌ها منتهی به سقط می‌شوند. گرچه به درمان جسمی سقط اهمیت زیادی داده می‌شود، اما اثرات روانی آن معمولاً نادیده گرفته می‌شود.

سوگ
سوگ بعد از سقط می‌تواند به‌شدت سوگ از دست‌دادن یکی از اعضای خانواده باشد. 40درصد خانم‌ها بعد از سقط دچار علائم غم و اندوه، اشتیاق به داشتن بچه از دست‌رفته، تمایل به صحبت راجع به احساس فقدان و اختلالات خواب می‌شوند. احساس گناه و سرزنش خود نیز می‌تواند در مادر وجود داشته باشد. سقط معمولا ناگهانی و غیر‌منتظره است. معمولاً کسی با فرد همدردی زیادی نمی‌کند و مراسم سوگواری‌ای که به رفع سوگ کمک ‌کند برگزار نمی‌شود. معمولاً اطرافیان به‌جای شنیدن غصه‌های فرد و درک احساسات او با گفتن اینکه چیز مهمی نبود یا «هنوز بچه‌ای وجود نداشت که برایش غصه بخوری» فرصت ابراز هیجانات منفی را از فرد می‌گیرند و همه اینها به تشدید علائم سوگ دامن می‌زند. حاملگی اول، سقط‌های مکرر قبلی، سابقه ناباروری، حمایت نکردن خانواده و سابقه اختلالات روانپزشکی نیز احتمال سوگ را افزایش می‌دهد. همچنین علائم سوگ می‌تواند بعد از یکی دو هفته برطرف شود ولی ممکن است ماه‌ها به طول بینجامد و در موقعیت‌های خاص مثل زمان تعیین‌شده برای وضع حمل، سالگرد سقط یا حاملگی بعدی این احساسات  را دوباره برای مدت کوتاهی زنده کند. سوگ حتی می‌تواند در همسر و سایر اعضای خانواده رخ دهد؛ ابتلا به افسردگی و اضطراب نیز پس از سقط ناشایع نیست.

چه باید کرد
برای کاهش تأثیرات روانی سقط به حمایت پرسنل پزشکی و خانواده نیاز است. پزشکان باید تا آنجا که ممکن است به بیمار اطلاعات دهند و اگر علتی برای سقط وجود داشته او را از آن مطلع و ابهامات وی را در مورد شانس بارداری بعدی برطرف کنند. اطمینان‌بخشی پرسنل پزشکی به بیمار و خانواده بسیار سودمند خواهد بود. همچنین توضیح امکان تجربه علائم سوگ، فرد و خانواده را برای گذراندن این دوره یاری می‌دهد. اگر علائم سوگ شدید بود یا منجر به افسردگی و اضطراب شد مراجعه به روانپزشک برای درمان‌های دارویی و غیردارویی توصیه می‌شود. خانواده نیز باید با بیمار همدردی کرده و به وی اجازه بیان نگرانی‌هایش را بدهند. گاهی لازم نیست در موقع شنیدن اندوه یک نفر حرف خاصی بزنیم. سکوت، شنیدن صحبت‌هایش و فشردن دست او کمکی بزرگ به‌حساب می‌آید که ارزش آن غیرقابل توصیف است.