لبخند کرخه به هورالعظیم

سیده زهرا عباسی _  خبرنگار

 اجرای طرح لایروبی و زهکشی سرشاخه‌های رودخانه کرخه، منتهی به تالاب هورالعظیم، آب کرخه را در رگ‌های هور‌العظیم جاری کرد تا جایی که مسئولان استانی از رونق کشاورزی و جان گرفتن تالاب خبر می‌دهند. هر چند مسئولان معتقدند احتمالا با استمرار انتقال 115 تا 120 متر مکعب بر ثانیه آب، از کرخه به سمت هورالعظیم، این تالاب تا یک هفته آینده وضع خوبی خواهد داشت، اما مردم و حاشیه‌نشینان هور نظر دیگری دارند. آنها که سال‌هاست با خشکی هور و خودسوزی تالاب در مرز ایران و عراق، زندگی‌ و امرار معاششان به خطر افتاده است، می‌گویند اگر هم مسئله احیای هور در میان باشد به دلیل دغدغه مشغله و معیشت ما نیست، بلکه پای معضلی مزمن‌تر به نام گرد و غبار در میان است که آن هم بدون دادن حقابه کامل شدنی نیست. 

کاش هور زنده شود
حاجی بزرگ منطقه رُفَیّه یا شهر رفیع است. او به همشهری می‌گوید: خدا را چه دیدی، ممکن است با انتقال آب، زندگی در رُفَیّه به روزهای رونق برگردد. حاجی که اهالی او را حجی صدا می‌کنند می‌گوید: از زمان جنگ تا امروز رُفَیّه جایی برای زندگی نشد. بخش زیادی از هور در سمت بصره خشک شده بود که در نتیجه آن، گرد و غبار زیادی از عراق به سمت ما می‌آمد. می‌گویند سدسازی‌های کشور ترکیه هم بی‌تاثیر نبوده است. پس از آن، اقدامات وزارت نفت هم مسیرهای ورودی آب را بست و هور کامل خشک شد. تعداد زیادی از اهالی رُفَیّه پیش از جنگ ماهی‌گیر و حصیرباف بودند. در روستاهای اطراف مانند ابوالبوه، السابله و غیره هم مردم پرورش گاومیش داشتند، اما هور که خشک شد همه این کارها از بین رفت. حاجی ادامه می‌دهد: تعداد زیادی از اهالی پس از جنگ به خانه‌ها بازگشتند، اما ناچار به کوچ دوباره شدند. حالا هم جوان‌ها چندان تمایلی به ماندن در این منطقه ندارند. چند سال قبل هم به ما گفتند هور احیا می‌شود، اما آب مسموم روانه هور شد. همان قدر ماهی که در هور مانده بود هم ‌مرد. حصیرها هم مثل سابق رشد نمی‌کردند. نمی‌دانم این بار هم ماجرا به همان شکل است یا نه. 
عادل یکی از حصیربافان رُفَیّه است. او هم دراین باره به همشهری می‌گوید: اگر نی در هور احیا شود، دیگر بازاری برای حصیر نیست. اما حقیقت را بخواهید ما دلمان برای روزهای رونق رُفَیّه تنگ شده. دلمان برای نفس کشیدن در هوای پاک تنگ شده. سال گذشته هور الحمرا ( منطقه‌ای از هور در خاک عراق) آتش گرفته بود. دود این آتش به بخش‌های زیادی از خوزستان می‌رسید. در این منطقه نمی‌شد نفس کشید. برخی روزها هم از گرد و عبار نمی‌شود اینجا نفس کشید. نمی‌دانم هور دوباره زنده می‌شود یا نه. عراقی‌ها که برای احیای هور کاری نمی‌کنند. مگر دل مسئولان ما به حال مردم بتپد و هور را به تمامی به ما برگردانند.

 آب پساب یا کرخه؟
سال 93 وقتی خبر روان شدن دوباره آب به هورالعظیم، بزرگ‌ترین تالاب مرزی ایران و عراق، منتشر می شد امیدها به احیای تالابی که ارتزاق حاشیه‌نشینان به‌ویژه منطقه رُفَیّه یا شهر رفیع به آن وابسته بود، زیاد شد. اندکی نگذشت که خبرهای ناامید کننده دیگری منتشر شد؛ هور مسموم است و مانند گذشته نه جانی برای ماهی‌گیری دارد نه برای رویش نی‌ها و گیاهانی که حصیربافی، شغل سنتی منطقه، را رونق می‌داد.
صحبت درباره مسمومیت هورالعظیم در حالی انجام می‌شد که مدیران وقت سازمان حفاظت محیط زیست از دوره 5 ساله تا احیای کامل هورالعظیم صحبت می‌کردند. خیلی زود مشخص شد آب ورودی به هور از محل پساب‌های کشت نیشکر است؛ آبی که به دلیل آلودگی، اجازه رشد دوباره گیاهان و پرورش ماهی‌ها را نمی‌دهد. ماهی‌گیری تقریبا در هور منسوخ شده بود و حصیربافی به حداقل ممکن رسید.
حالا اما مسئولان حرف‌های امیدوارکننده‌ای می‌زنند. معاون طرح و توسعه شبکه‌های آبیاری و زهکشی سازمان آب و برق خوزستان  تاکید می‌کند آبی که در حال انتقال به هورالعظیم است، آب رودخانه کرخه و سالم است.  آرش محجوبی با بیان این‌که بعد از زهکشی کانال‌های انتقال آب 115 تا 120 متر مکعب بر ثانیه آب وارد هورالعظیم می‌شود، اظهار می‌کند: این زهکش‌ها مدتی پیش لایروبی شد تا آب با کیفیت و خوب به هورالعظیم منتقل شود. 
وی با تاکید بر این‌که انتقال آب مستمر است، تصریح می‌کند: تعدادی از دایک‌های محلی شکسته بود و به همین دلیل آب از هور خارج می‌شود. تقریبا 95 درصد این دایک‌ها بسته شده است و به همین دلیل سطح آب در هور در حال بالا‌ آمدن است. به نظر می‌رسد تا چند روز آینده شرایط بهتر خواهد شد.

هورالعظیم موجود زنده است
یک فعال محیط زیست اهل سوسنگرد به این اظهار نظر انتقاد دارد و مانند اهالی معتقد است اگر قرار است احیا صورت بگیرد، ‌باید حقابه هورالعظیم کامل داده شود. 
ابوحبیب سواری البته برخی مشکلات اقلیمی چون تبخیر فراوان آب در خوزستان را هم از دلایل خشکی هورالعظیم برمی‌شمرد و می‌افزاید: علاوه بر تبخیر واقعی، تبخیر اقلیمی هم داریم که خیلی زیاد است. این تبخیرها، دیر بسته شدن دایک‌های مرزی (آب هور از این دایک‌ها خارج می‌شد) و نرسیدن آب کافی موجب شده است بخش‌هایی از تالاب خشک شود. حالا البته آب به میزانی وارد تالاب شده که در 20 سال گذشته بی‌سابقه بوده است، اما کافی نیست. حقابه واقعی هورالعظیم 150 متر مکعب در ثانیه است که اگر اختصاص یابد می‌تواند زندگی را به این منطقه برگرداند. همچنین لایروبی کامل 5 شاخه کارون که به تالاب می‌رسد هم می‌تواند کمک‌کننده باشد.  به گزارش همشهری، احیای تالاب هورالعظیم چند سالی است در دستور کار قرار گرفته و حتی سال 96 خبر رسید که 80 درصد تالاب احیا شده است. حالا مردم خوزستان بعد از سیل‌ چند ماه پیش و حجم آب واردشده به رودخانه‌ها و سدها به امید احیای کامل تالاب هستند. 

یک فعال محیط زیست: با وجود این‌که آب به میزانی وارد تالاب شده که در 20 سال گذشته بی‌سابقه بوده است، اما کافی نیست و باید حقابه واقعی هورالعظیم یعنی 150 متر مکعب در ثانیه اختصاص یابد

معاون طرح و توسعه شبکه‌های آبیاری و زهکشی سازمان آب و برق خوزستان: بعد از زهکشی کانال‌های انتقال آب 115 تا 120 متر مکعب بر ثانیه آب وارد هورالعظیم می‌شود

   اعتبار برای لایروبی نداریم

سیامک عباسپور، مدیر دفتر لایروبی و ماشین‌آلات سازمان آب و برق خوزستان، با بیان این‌که از ۱۴ نهر انشعابی کرخه که به هورالعظیم منتهی می‌شود، 3 نهر روی شاخه‌های هوفل، نیسان و سابله، که دارای اولویت بیشتری است لایروبی می‌شود، می‌گوید: با وجود طرح‌ها و پیشنهادهایی که سازمان آب و برق خوزستان در سال‌های گذشته برای لایروبی در کرخه ارائه کرده بود، هیچگاه برای آن در این سازمان برنامه و بودجه ردیف اعتباری اختصاص داده نشده است.