تاسیس 513 شرکت ایرانی در 6 ماه

سمیرا رحیمی_روزنامه نگار

بهانه برای رفتن فراوان است. سربچرخانی بهانه از در و دیوار برایت می‌بارد؛ خانه‌ای که نمی‌توانی بخری، دانشگاهی که نمی‌توانی بروی، شغلی که نمی‌توانی به‌دست آوری یا جامعه‌ای که وصله‌ ناجورش شوی. هرگوشه از جهان که ساکن باشی، کوچک‌ترین نارضایتی از شرایط زندگی یا جامعه یا اقتصاد یا سیاست، عکس رنگی و درخشان مهاجرت را در تاریکخانه ذهنت ظاهر می‌کند. میل به مهاجرت در ایران نیز به دلایلی مشابه، همواره وجود داشته‌است، در دهه‌های اخیر شدت گرفته و در سال‌های اخیر، یک کشور خاص در همسایگی ایران به جذاب‌ترین مقصد علاقه‌مندان مهاجرت تبدیل شده‌است.
ایرانیان زیادی با اهداف متفاوت مانند آرامش اقتصادی، تحصیل، کار و هزاران دلیل دیگر، ایران را برای همیشه به مقصد ترکیه ترک کرده‌اند اما نمی‌توان از یکی از اصلی‌ترین دلایل گرایش ایرانی‌ها به زندگی در ترکیه چشم‌پوشی کرد؛ ساده‌شدن شرایط دریافت اقامت از طریق سرمایه‌گذاری.
دریافت اقامت در کشوری خارجی به کمک سرمایه‌گذاری از دهه1980 در جهان رواج یافته‌است؛دورانی که کشورها و جزایر کارائیبی و حاشیه اقیانوس آرام که به بهشت‌های مالیاتی شهرت دارند، سیاست پول نقد در ازای گذرنامه یا صدور گذرنامه طلایی را در پیش گرفتند. صدور گذرنامه در ازای سرمایه‌گذاری در دیگر کشورها تا سال2015 چنان رایج شد که 25درصد از کشورهای جهان برای شهروندان خارجی گذرنامه‌های طلایی صادر می‌کردند. استفاده از چنین طرح‌هایی معمولا نیازمند سرمایه‌ای قابل توجه‌است. از 100هزار دلار در ازای گذرنامه دومنیکین گرفته تا 2میلیون پوند برای گرفتن اقامت انگلستان. کشورهای زیادی با هدف خروج از بحران اقتصادی اجرای این سیاست را آغاز کرده‌اند. برای مثال کشور پرتغال در دوران رکود اقتصاد جهانی در اواخر دهه 2000 صدور گذرنامه‌های طلایی را آغاز کرد تا بتواند مسیر سرمایه‌های خارجی را به سمت خود به جریان بیندازد. تا سال 2016 این کشور 2788گذرنامه طلایی صادر کرده‌بود که 80درصد از آن به شهروندان چینی تعلق داشت. مدت‌زمان انتظار سرمایه در این کشور برای دریافت اقامت 5سال و در اسپانیا و لاتویا 10سال است. سریع‌ترین فرایند اعطای شهروندی به این شیوه به کشور دومنیکین و کند‌ترین فرایند نیز به کشور ترکیه تعلق دارد.
کشور ترکیه نیز برنامه سرمایه‌گذاری گذرنامه طلایی خود را از سال2016 به اجرا گذاشت و از سال گذشته شرایط اعطای اقامت به شهروندان دیگر کشورها، به‌ویژه ایرانیان را تسهیل کرد تا با بهره‌برداری از فشار تحریم‌ها بر اقتصاد ایران و میل ایرانی‌ها، به‌ویژه شهروندان ایرانی طبقه متوسط بر حفظ اندک سرمایه‌ای که در دست دارند، این سرمایه‌ها را به سوی خود جذب کند. معمولا رایج‌ترین شکل سرمایه‌گذاری خرید ملک به حداقل قیمت در کشور مقصد است. ترکیه این حداقل را در اواخر سال2018 از یک میلیون دلار به 250هزار دلار کاهش داد. درصورتی که اتباع خارجی ملک خریداری شده خود را تا 3 سال به فروش نرسانند، می‌توانند گذرنامه ترکیه را دریافت کرده و به شهروند این کشور تبدیل شوند. اگرچه تا آن زمان باید هر 6‌ماه یک‌بار مجوز اقامت خود را در ترکیه تمدید کنند.
رویترز در گزارش اول اکتبر2019 خود اعلام کرد ایرانی‌ها، پس از عراقی‌ها، به دومین خریداران املاک در ترکیه تبدیل شده‌اند، درحالی‌که سیاست‌های سخت‌گیرانه برای خروج ارز از کشور باعث شده‌است تا شیوه‌هایی را برای دورزدن قوانین انتقال پول به خارج از ایران ابداع کنند. این نیاز به دور زدن قانون خود موجب ایجاد نوعی پیشه واسطه‌گری برای ایرانیان مقیم ترکیه شده‌است.
با این‌همه افزایش خرید ملک در ترکیه لزوما با هدف اجرای سیاست جذب سرمایه رخ نداده‌است. آمارهای دولت ترکیه در آغاز سال2019 حاکی از آن بود که سقوط شدید ارزش لیر ترکیه در مقابل ارزهای خارجی مانند دلار و یورو باعث چندبرابر شدن خرید ملک در ترکیه طی 6‌ماه آخر سال2018 به نسبت دوره زمانی مشابه در سال 2017شده‌بود. در آگوست سال2018 لیر ترکیه در عرض یک هفته یک سوم از ارزش خود را از دست داد تا قیمت مسکن در ترکیه برای خریداران خارجی که ارزهایی مانند پوند انگلستان یا حتی دینار عراق در جیب داشتند به‌شدت جذاب شود. به این ترتیب، براساس آمار دولتی، میزان خرید ملک توسط شهروندان خارجی در ترکیه در سپتامبر سال2018 به نسبت‌ماه جولای پیش از بحران اقتصادی، دوبرابر شد. در همان دوران میزان خرید ملک به نسبت سال پیش از آن توسط عراقی‌ها دوبرابر، ایرانی‌ها چهار برابر و توسط الجزایری‌ها و تونسی‌ها 3 برابر شده‌بود. ترکیه در همان زمان مالیات 18درصدی ارزش افزوده را از معاملات خرید ملک توسط ارزهای خارجی را حذف کرد.
شیوه رایج دیگر دریافت اقامت یا شهروندی در ترکیه، سپرده‌گذاری در بانک است. حداقل مقدار سپرده‌گذاری در بانک‌های ترکیه 500هزار دلار آمریکاست و این مبلغ باید برای 3سال در بانک باقی بماند تا افراد برای دریافت گذرنامه یا اقامت واجد شرایط شوند. سرمایه‌گذاری به شکل‌های دیگر، مانند سرمایه‌گذاری در بورس و خرید سهام شرکت‌های ترکیه‌ای، خرید اوراق قرضه ارائه شده از سوی دولت ترکیه، ثبت شرکت یا سرمایه‌گذاری در کارآفرینی از دیگر شیوه‌های رایج اعطای اقامت یا صدور گذرنامه برای خارجی‌ها محسوب می‌شود که حداقل مبلغ این نوع از سرمایه‌گذاری‌ها نیز 500هزار دلار است. دولت فرایند اعطای شهروندی از 3‌ماه تا 6‌ماه پس از آغاز سرمایه‌گذاری را آغاز خواهد کرد و متقاضیان ملزم می‌شوند سرمایه خود را به‌مدت 3سال دست‌نخورده باقی بگذارند.
ترکیه همچنین با سیاست تسهیل اخذ ویزا نسبت به دیگر کشورهای جهان مانند آمریکا یا کشورهای اروپایی، سرمایه شهروندان خارجی را به سوی خود جذب می‌کند. افراد می‌توانند با گرفتن یک شماره مالیاتی از اداره مالیات ترکیه اقدام به افتتاح یک شرکت کنند و با فعال نگه‌داشتن این شرکت، از همه حقوق و مزایای شهروندان ترکیه برخوردار شوند. دیلی صباح در گزارشی در جولای سال2019 به این نکته اشاره کرد که در 6‌ماه اول سال 2019 ایرانی‌ها اصلی‌ترین شهروندان خارجی بوده‌اند که با افتتاح شرکت یا سرمایه‌‌گذاری در کسب و کار در ترکیه اقدام به دریافت اقامت و شهروندی کرده‌اند. در 6‌ماه اول سال 2019 کل شرکت‌های تاسیس شده توسط ایرانی‌ها در ترکیه به 513شرکت رسیده‌است.
تنها در ماه‌های ژانویه تا ژوئن 2019، 559 شرکت سهامی با مالکیت خارجی و 5622 شرکت با مسئولیت محدود با مالکیت خارجی در ترکیه احداث شده‌اند که مجموع سرمایه‌ این شرکت‌ها بالغ بر 2میلیارد لیر است و بالغ بر 700میلیون لیر از این سرمایه توسط شهروندان خارجی تامین شده‌است. براساس آمار اداره ثبت ترکیه، اجرای این سیاست‌ها باعث افزایش 83درصدی سرمایه‌گذاری خارجی در ترکیه شده‌است؛ در نیمه اول سال2019 میزان سرمایه‌گذاری مستقیم شهروندان خارجی به 8/1میلیاردلیر رسیده‌است و پیش‌بینی می‌شود تا پایان سال به 4میلیارد لیر برسد.