تولد دوباره تالاب گندمان

   تالاب گندمان چهارمحال و بختیاری که با مشارکت مردم در مسیر احیا قرار گرفته، هم‌اکنون از وضعیت مناسبی برخوردار است و پرندگان بار دیگر به این تالاب مهاجرت کرده‌اند.
به گزارش مهر، تالاب گندمان یکی از ۱۰ تالاب برتر پرنده‌نگری در ایران است که در دفتر بین‌المللی تحقیقات پرندگان آبزی لندن به ثبت رسیده است.
این تالاب که به عنوان زیستگاهی باارزش در میان ۱۰۵ زیستگاه مهم پرندگان در ایران شناسایی شده، در شمار زیباترین تالاب‌های کشور و مهم‌ترین کانون‌های گردشگری چهارمحال و بختیاری قرار دارد و زیستگاهی منحصربه‌فرد برای زمستان‌گذرانی و تخم‌گذاری پرندگان مهاجر و اسکان دائم پرندگان بومی محسوب می‌شود.

یک دهه خشکسالی
این تالاب در شهرستان بروجن استان چهارمحال و بختیاری در جوار شهر گندمان قرار دارد. تالاب گندمان طی یک دهه گذشته با مشکلات بسیار زیادی روبه‌رو شد که مهم‌ترین آن خشکسالی و کاهش منابع آب ورودی به تالاب بود.
خشکسالی و کاهش منابع آب ورودی در کنار برداشت‌های بی‌رویه آب از چاه‌های آب کشاورزی اطراف تالاب موجب شد که وضعیت این تالاب روز به روز بحرانی‌تر شود.
وقوع آتش‌سوزی از دیگر مسائلی بود که در تالاب رخ داد و بخش قابل توجهی از تالاب سوخت. بحرانی شدن وضعیت تالاب گندمان و نبود آب در آن موجب شد که دیگر هیچ پرنده مهاجری در آن دیده نشود.
در حال حاضر با اقدامات انجام شده با مشارکت مردم در منطقه در کنار وقوع بارش‌های قابل توجه در سال جاری در این استان، تالاب گندمان بار دیگر احیا شده و زندگی در این تالاب دوباره جریان گرفته است.

گندمان، دومین تالاب مهم استان
نایب‌رئیس انجمن زیست‌محیطی بروجن اظهار کرد: تالاب گندمان دومین تالاب استان بعد از تالاب چغاخور از نظر وسعت و اهمیت است. 
«هومان خاکپور» با بیان این‌که تالاب گندمان در شمار ۲۴ تالاب ثبت شده کشور در کنوانسیون رامسر قرار دارد، تصریح کرد: این تالاب از نظر پرنده‌نگری در کشور با اهمیت است.
وی تاکید کرد: در گذشته بخشی از حقابه تالاب گندمان از طریق آبی که از تالاب چغاخور وارد رودخانه آقبلاغ و سپس به تالاب گندمان منتقل می‌شد، تامین می‌شد اما بعد از احداث سد بر روی خروجی تالاب چغاخور در اواخر دهه ۶۰، کم‌کم حقابه تالاب گندمان از چغاخور قطع و رودخانه آقبلاغ نیز خشک شد.
خاکپور ادامه داد: بعد از خشکی رودخانه آقبلاغ و با آغاز خشکسالی‌ها دهه اخیر در استان، خشکی تالاب گندمان تشدید شد و در سال ۸۸ با تالابی خشکیده مواجه شدیم و پدیده کمیاب آتش‌سوزی زیرزمینی در آن رخ داد که یکی از بزرگ‌ترین آتش‌سوزی‌های تالابی در کشور بود.
وی بیان کرد: این آتش به دلیل عمق خاک تالابی (خاک‌های تورب یا زغال سنگی) به لایه‌های پایین تالاب نفوذ کرد که ۴۰ روز طول کشید. این آتش‌سوزی با این مدت طولانی در کشور بی‌سابقه بود.
نایب رئیس انجمن زیست‌محیطی بروجن گفت: از همان سال فعالیت‌های نجات‌بخش تالاب آغاز شد و یک مشارکت تحسین‌برانگیز با همکاری سازمان‌های مردم‌نهاد در کنار دستگاه‌های متولی مانند حفاظت محیط ‌زیست شکل گرفت و تمامی مردم روستاهای اطراف تالاب تحت آموزش قرار گرفتند که منجر به حساس‌سازی عمومی و مشارکت مردمی شد و در حقیقت احیای تالاب گندمان یک اولویت برای جوامع محلی تلقی شد.
خاکپور اظهار کرد: خروجی اقدام منسجم و مشارکت چهارجانبه مردم، سازمان‌های مردم‌نهاد، حفاظت محیط ‌زیست و دستگاه‌های دولتی متولی امر موثر در منطقه، موجب احیای این تالاب شد که اکنون یکی از بهترین تالاب‌های کشور است.
وی افزود: حساس شدن و مشارکت و همراهی مردم با دستگاه‌های متولی برای اجرای طرح‌های احیای تالاب گندمان از جمله احداث بند خاکی بر خروجی تالاب برای جلوگیری از خروج آب‌های مازاد بخش کشاورزی و چشمه‌های اطراف، زمینه‌ساز حفظ این تالاب شد.
این فعال محیط‌زیست در چهارمحال و بختیاری تاکید کرد: به طور قطع این اراده عمومی از عوامل بسیار مهم در احیای تالاب است.
خاکپور کاهش نرخ شکار در منطقه با حساس‌سازی و آگاهی‌رسانی به مردم و اصلاح الگوهای آبیاری در زمین‌های کشاورزی اطراف منطقه به منظور تخصیص بخشی از آب کشاورزی به تالاب را از عوامل موثر در نجات تالاب گندمان برشمرد.
وی با اشاره به این‌که روند احیای تالاب از سال ۹۰ شروع شد و در آن زمان بالغ بر ۶۰ درصد تالاب در طول ۱۰ سال به صورت جدی آسیب دیده بود، تصریح کرد: در مدت 2 سال تالاب احیا شد و این احیا یک الگو و تجربه موفق در کشور محسوب می‌شود.
نایب‌رئیس انجمن زیست‌محیطی بروجن تصریح کرد: الگوی احیای تالاب نشان داد که اگر مردم در این امور حضور یابند، ضریب موفقیت بالا خواهد رفت.
وی بیان کرد: برای حفظ محیط طبیعی در جوامعی که معیشت آنان وابسته به طبیعت است، باید منافع مردم تامین شود و این نکته بسیار مهم است که برای جلب مشارکت علاوه بر بیان کارکردهای محیط زیستی باید منافع معیشتی برایشان تعریف شود که در احیای تالاب گندمان این‌گونه عمل شد.

مردم نقش مهمی در احیای تالاب گندمان داشتند
خاکپور ادامه داد: مشارکت مردم بدون ایجاد منفعت برای آنان، توقع زیاد از جوامع محلی محسوب می‌شود زیرا نیازهای اولیه آنها تامین نمی‌شود.
وی افزود: محیط‌های تالابی یکی از محل‌های تغذیه‌کننده چشمه و چاه‌های پایین‌دست تالاب هستند که این مهم تقویت آبخوان تالاب گندمان را شکل داد و انگیزه مردم با دیدن اثربخشی این اقدام تقویت شد.
این فعال محیط‌ زیست بیان کرد: باید به سمت تعریف و تقویت معیشت جایگزین رفت، مانند توسعه ظرفیت گردشگری منطقه و حضور گردشگران که تحقق این مسیر نیازمند همکاری بین بخشی متولیان است و سرعت حرکت در این مسیر نیز موضوعی دیگر است.
وی گفت: منطقه گندمان در سال‌های اخیر به شدت با پدیده سرمازدگی مواجه بود. یکی از کارکردهای محیط‌های تالابی ایجاد تعادل آب و هوایی و یا کاهش گرمای ویژه منطقه است که منجر به کاهش اختلاف دمای بین شب و روز می‌شود و خشکی تالاب، این کارکرد را از بین برده بود و سرمازدگی شکل گرفت. در زمان احیای تالاب گندمان به مردم گفته شد که محیط‌های تالابی این سرمازدگی را کاهش می‌دهند و این امر به اقتصاد خانوار کمک می‌کند که موجب تقویت انگیزه مردم شد.
خاکپور تاکید کرد: چیدن علوفه‌ موجود در تالاب نیز تخریب لانه‌های پرندگان و عدم مهاجرت پرندگان به تالاب گندمان و افزایش جمعیت آفات را در پی داشت، که از این اقدام نیز جلوگیری شد.
نایب‌رئیس انجمن زیست‌محیطی بروجن اظهار کرد: کار مهم سازمان‌های مردم‌نهاد برداشتن دیوار بی‌اعتمادی میان جوامع محلی و دستگاه‌های دولتی است که این بی‌اعتمادی موجب می‌شد سخنان مطلوب دستگاه‌های دولتی روی مردم اثر نگذارد. سازمان‌های مردم‌نهاد در این زمینه نقش خود را به نحو موثری ایفا کردند.
خاکپور بیان کرد: خشک شدن تالاب گندمان می‌توانست زندگی و معیشت سکونتگاه‌های اطراف تالاب را با تهدید جدی روبه‌رو کند و همچنین تبدیل شدن تالاب‌ها به کانون ریزگرد موجب شده به حوزه سلامت و اقتصاد کشور خسارت بسیاری وارد شود و نعمت تالاب را به یک بلا تبدیل کند.
وی افزود: از دست رفتن یکی از مهم‌ترین زیستگاه‌های پرندگان کشور و تاثیر بسیار جدی در تنوع زیستی در حوزه پرندگان، هجوم آفات زراعت و باغ‌های منطقه، افزایش و تکرار سرمازدگی، کاهش شدید دبی و خشکی چشمه‌ها و چاه‌های پایین‌دست که از تالاب تغذیه می‌شدند، از لحاظ روحی و روانی بر مردم منطقه تاثیر داشت و از عواقب خشک شدن تالاب گندمان بود که می‌توانست شکل گیرد.

   تالاب گندمان  وضعیت مناسبی دارد

مدیرکل حفاظت محیط ‌زیست چهارمحال و بختیاری با بیان این‌که تالاب گندمان چهارمحال و بختیاری در حال حاضر وضعیت مناسبی دارد، اظهار کرد: بارش‌های قابل توجه در سال جاری در این استان در کنار اقدامات انجام شده نقش مهمی در احیای تالاب گندمان داشته است.
«شهرام احمدی» بیان کرد: تالاب گندمان طی سال‌های گذشته به علت خشک شدن به یک کانون تولید گرد و غبار محلی تبدیل شده بود و موجب کاهش کیفیت هوای منطقه از جمله شهر گندمان بود.
وی بیان کرد: هم‌اکنون پرندگان مختلف در تالاب گندمان مشاهده می‌شوند و زندگی در این تالاب جریان گرفته است.
مدیرکل حفاظت محیط‌زیست چهارمحال و بختیاری بیان کرد: در بعضی اوقات گونه‌های جدید از پرندگان مختلف توسط فعالان محیط ‌زیست و کارشناسان در این تالاب مشاهده می‌شود.
وی با بیان این‌که تالاب‌ها یکی از مهم‌ترین مناطق در استان‌ها به شمار می‌روند و ارزش‌های بسیار بالایی دارند، تاکید کرد: تالاب‌ها نقش مهمی در ارتقای بخش‌های مختلف گردشگری، اجتماعی و حفظ محیط‌ زیست دارند.
وضعیت تالاب گندمان روز به روز در حال بهبود است و اگر بارش‌های خوبی را در سال زارعی جاری در این استان شاهد باشیم، تالاب گندمان به یکی از زیباترین تالاب‌های کشور تبدیل می‌شود.