فروپاشی از درون

چیزی درون پادشاهی عربستان سعودی فاسد شده است. محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان که با نام اختصاری ام‌بی‌اس‌ هم شناخته می‌شود، روزگاری چهره جوان امیدبخش این پادشاهی بود. اما حالا از شکست‌های خارجی ضربه می‌خورد و در خانه، با شایعات آزاردهنده‌ای مواجه است.
به گزارش نشنال اینترست، هفته گذشته، چند واقعه شوک بزرگی به عربستان وارد کرده است؛ ابتدا یک ستون مکانیزه سعودی در مرز با یمن توسط حوثی‌ها نابود شد و صدها سرباز اسیر شدند. بعد، قتل مرموز یک بادیگارد سلطنتی زنگ‌های خطر را در داخل پادشاهی به صدا در آورده است.
حالا که مشکلات گریبان ولیعهد را گرفته ، ‌ممکن است که او دست به قمار بزرگی بزند؛ چرخش از واشنگتن به تهران. اما این کار ریسک بالایی دارد و او فضای کافی برای مانور ندارد.
تریتا پارسی، مدیر اجرایی مؤسسه کوینسی در آمریکا می‌گوید: «سعودی‌هایی که من با آنها صحبت کرده‌ام این امکان را مطرح کرده‌اند که اتفاق‌هایی که در عربستان می‌افتد، می‌تواند زیر سر عناصری در حکومت عربستان باشد که می‌خواهند ام‌بی‌اس را شرمسار کنند؛ چون از نظر آنها، او عربستان را به حاشیه رانده است. اگر شما یک سعودی باشید و نگران آینده کشورتان، احتمالا خیلی سریع به این نتیجه می‌رسید که ام‌بی‌اس نخستین مانع در راه پیشرفت عربستان سعودی است.»
ام بی‌اس حکمرانی‌اش را با برنامه‌های جاه‌طلبانه‌ای در سیاست خارجی شروع کرد. او دونالد ترامپ رئیس‌جمهور آمریکا را وادار کرد که موضع‌گیری‌های سخت‌تری علیه ایران اتخاذ کند، در آتش جنگ یمن دمید و تحریمی همه جانبه علیه قطر، رقیب منطقه‌ای کشورش، وضع کرد. اما حالا، ابتکارات او در سیاست خارجی، به کابوسش تبدیل شده‌اند.
نیمه‌ماه سپتامبر، حملات پهپادی و موشکی تاسیسات نفتی بقیق را به آتش کشید و نیمی از صادرات نفت سعودی‌ها قطع شد. اما هفته گذشته، ثابت کرد که اوضاع به‌مراتب می‌تواند بدتر باشد.
هفته فاجعه‌بار عربستان، با بیانیه شوکه‌کننده یمنی‌ها درباره انهدام 3 تیپ سعودی در عملیاتی در نزدیکی نجران در نزدیکی مرز یمن شروع شد. ابتدا تردیدهای زیادی درباره ادعای حوثی‌ها ایجاد شد و بسیاری اینگونه مطرح کردند که نیروهای دستگیرشده، یا مزدوران پاکستانی و یا سربازان یمنی حاضر در ائتلاف سعودی‌ها بودند. بدون توجه به این تشکیک‌ها، انتشار تصاویر مربوط به این عملیات از سوی یمنی‌ها، یک شرمساری محض برای سعودی‌ها بود.
مقامات سعودی درباره این ادعای حوثی‌ها سکوت پیشه کرده‌اند اما گزارش‌های نگران‌کننده‌ای از این کشور به بیرون درز کرده است.
یکشنبه، ژنرال عبدالعزیر الفغم یک محافظ سلطنتی سرشناس در تیراندازی در جده کشته شد. رسانه‌های حکومتی قتل او را نتیجه یک مشاجره شخصی خواندند. بر این اساس، او در یک مشاجره شدید با محمد العلی تیر خورد و ضارب هم بعدا در تبادل آتش با پلیس کشته شد.
اما چندین گزارش، بلافاصله روایت رسمی را زیر سؤال برد. تقریبا همزمان با وقوع قتل، آنطور که نیویورک تایمز گزارش داده است، مقامات سعودی از «سرویس‌های اطلاعاتی منطقه‌ای» درباره «تعدادی شهروند سعودی» پرس‌وجو کرده‌اند. غانم الدوساری، ‌یک سعودی که در خارج از کشور زندگی می‌کند هم به العربی الجدید گفته که العلی عضو تیمی بوده است که پیش‌تر تا لندن او را تعقیب کرده بود.
شایعات، به همین جا ختم نشد و روایت جدیدی از وقوع درگیری در داخل قصر سلطنتی منتشر شد. مجتهد، یک اکانت بسیار پرمخاطب در عربستان سعودی، ‌ادعا کرد که الفغم در زمان درگیری در قصر بوده است. این حساب کاربری که بیش از 2میلیون دنبال‌کننده دارد و بارها باعث شده تا مقامات سعودی از خود واکنش نشان بدهند، همچنین این مسئله را مطرح کرد که الفغم از سوی ام‌بی‌اس، یکی از اعضای «گارد قدیمی» شمرده می‌شد. اعضای این گروه، به جای اینکه به ولیعهد وفادار باشند، ‌به خاندان سعودی وفادار هستند.
این تمام دردسرهای ام‌بی‌اس نبود؛ یکشنبه بعد از ظهر، یک ایستگاه راه‌آهن 7.3میلیارد دلاری جدید در جده آتش گرفت و دود غلیظ و سیاه آن آسمان را تیره کرد. در این مورد هم گمانه‌زنی می‌شود که آتش‌سوزی‌، کار مخالفان بن سلمان درون حکومت بوده است.
بعد از این زنجیره فجایع، به دیپلمات‌ها ماموریت داده شد تا اقدامی کرده و روی پیروزی دیپلماتیک در جبهه ایران کار کنند.
دوشنبه، دفتر ریاست‌جمهوری ایران تأیید کرد که یک «پیام» از عربستان دریافت کرده است. روز بعد، مقامات عراقی اعلام کردند که در حال تدارک نشستی رو در رو بین ایرانی‌ها و سعودی‌ها هستند. راندا اسلیم، یکی از مدیران مؤسسه خاورمیانه معتقد است که برخلاف دفعات قبل، این بار هر دو طرف علاقه‌مندی بیشتری برای تعامل دارند.
آخرین پیشرفت در همین راستا، ‌در‌ماه آگوست اتفاق افتاد، زمانی که مقامات رسمی امارات متحده عربی به‌صورت علنی با همتایان ایرانی خود دیدار و بیرون کشیدن نیروهای خود از یمن را شروع کردند. اسلیم می‌گوید: «این واقعیت که امارات تصمیم گرفت تا آن دیدارهای علنی را ترتیب بدهد به این خاطر بود که پیام آشکاری به عربستان و البته بقیه بفرستد. محتوای این پیام این است که زمان آن رسیده تا درباره استراتژی اتکا به آمریکا برای دفاع از آنها در برابر ایران و اتکا به سیاست‌های آمریکا تجدید نظر شود. سعودی‌ها در ابتدا شرایط را برای همراهی با امارات سبک و سنگین کردند. اما برای آنها بسیار سخت بود که از سیاست‌های امارات پیروی کنند. حالا بعد از حمله به بقیق، به وضوح می‌توان دید که عربستان درباره تامین امنیت خود توسط دولت آمریکا در حملات مشابه دیگری در آینده، تجدید نظر کرده است.»
موضع‌گیری‌ها بعد از این حملات نشان داد که پاسخ نظامی، نه از سوی آمریکا و نه از سوی عربستان در کار نیست. این حمله، در واشنگتن، پیامدهای بدتری هم برای سعودی‌ها داشت و بسیاری در آمریکا علیه این ایده که آمریکا باید برای عربستان به جنگ برود موضع‌گیری کردند.
از نظر اسلیم، دلایل زیادی وجود دارد تا بن سلمان ارتباط با ایران را با سرعت بیشتری پیگیری کند. اما یک چیز قطعی است و آن اینکه ام‌بی‌اس دیگر نمی‌تواند مثل سابق روی آمریکا حساب باز کند.