
حماسه سازان ایران
8 سال دفاع مقدس به عنوان یکی از حساسترین و بارزترین برهههای حیات راستین این ملت تا همیشه بر تارک تاریخ حماسه و ایثار و پایداری آزادگان جهان میدرخشد؛ افتخاری که مردم همه استانهای ایران با تقدیم بیش از 200هزار شهید سهم ویژهای در آن داشتند

کنونی کشور در گرو جانفشانیها و ایثارگریهای رزمندگان 8 سال دفاع مقدس است؛ ایثارگریهایی که باید بیش از گذشته برای بازنمایی آنها همت کنیم. 31شهریور، سالروز شروع جنگ تحمیلی از سوی رژیم بعث عراق علیه جمهوری اسلامی ایران، به عنوان آغاز هفته دفاع مقدس نامگذاری شده است. به گزارش همشهری، این هفته بزرگداشت 8 سال دفاع مشروع امت سلحشور ایران برای حفظ و اعتلای نظام مقدس اسلامی و حراست از عزت و شرف این مرز و بوم است. این 8 سال به عنوان یکی از حساسترین و بارزترین برهههای حیات راستین این ملت تا همیشه بر تارک تاریخ حماسه و ایثار و پایداری آزادگان جهان میدرخشد؛ افتخاری که مردم همه استانهای ایران با تقدیم بیش از 200 هزار شهید سهم ویژهای از حماسه پایداریاش دارند.
مقاومت در سرزمین جنوبی
مردم خوزستان بهویژه اهالی خرمشهر و آبادان با دستهای خالی مقابل حملههای دشمن ایستادگی کردند تا حتی یک سانتیمتر از خاک وطنمان به دست دشمن بعثی نیفتد. خوزستان بیش از 20 هزار شهید داد تا ثابت کند خاک موضوعی ساده نیست و برای آن میتوان تا پای جان رفت. در اوایل جنگ و مقاومت 45 روزهای که در خرمشهر صورت گرفت، نقش خوزستان بسیار ملموس بود چون «صدام» آمده بود که به زعم خودش ناهار را در اهواز و شام را در تهران بخورد، اما مقاومت خرمشهر با دست خالی، دشمن را در رسیدن به خواستههایش ناکام گذاشت. ایلام استانی با ۴۳۰ کیلومتر مرز مشترک با عراق هم طی 8 سال جنگ تحمیلی از مناطق عملیاتی دفاع مقدس بود. مردم این استان نهتنها آن را ترک نکردند، بلکه با رشادتهای خود نگذاشتند یک وجب از خاک کشور به دست بیگانگان بیفتد.
این استان طی 8 سال جنگ تحمیلی رشادت، فداکاری، عملیات بزرگ و کوچک، بمباران هوایی و تصرف شهرها را به خود دید. ایلام طی 8 سال جنگ تحمیلی ۳۰۰ بار بمباران هوایی شد و ۱۶ بار مورد حملات شیمیایی قرار گرفت. ایلام 3 هزار شهید، ۱۰ هزار جانباز و ۳۰۰ آزاده طی 8 سال جنگ تحمیلی به انقلاب اسلامی تقدیم کرد. نقش رزمندگان دلاور لرستان هم در تمام صحنههای جنگ تحمیلی عراق علیه ایران کاملا ممتاز و بیبدیل بود. نمونه آن را میتوان در عملیات «حاج عمران» مشاهده کرد. این استان 6300 شهید به انقلاب تقدیم کرده است.
دفاع کُردها از 571 کیلومتر حریم کشور
کرمانشاه با 371 و کردستان با 200 کیلومتر مرز مشترک در این 8 سال آسیبهای جبرانناپذیری دیدند و ساکنان این 2 استان پس از 30 سال همچنان از زخمهای این جنگ رنج میبرند. چنانکه اخیرا محمد شریعتمداری، وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی، آمار بالای بیکاری در کرمانشاه را ناشی از جنگ دانسته است. مینهای منفجرنشده، بیماران شیمیایی و از بین رفتن زیرساختهای این استانها در طول جنگ تحمیلی، همچنان معضلهایی جدی هستند.
جنگ در کرمانشاه آغاز شد و در کرمانشاه هم با عملیات مرصاد خاتمه یافت. این استان در جنگ تحمیلی 1200 بار مورد حملات موشکی و بمباران هوایی صدام قرار گرفت. ۱۷۰ هزار سرباز از این دیار در این جنگ با دشمن بعثی جنگیدند. 9800 شهید و بیش از 21 هزار جانباز حاصل جنگ ۸ ساله برای مردم کرمانشاه بود. به علت وجود برخی از ناآرامیهای داخل کردستان در زمان حمله صدام به کشور، دسترسی به مرزها مقدور نبود. بنابراین 8 ماه پس از شروع جنگ تحمیلی سربازان به مرزهای مشترک استان با عراق رسیدند و در این مدت نیروهای عراقی کل ارتفاعات و مرزهای استان را که از نظر نظامی اهمیت بسیار داشت، تصرف کرده بودند. مردم و جوانان کردستانی مظلومانه، بیصبرانه و پابهپای مسئولان و جوانان ایران در جبهههای جنگ حضور پررنگی داشتند تا کردستان را حفظ کنند.
سهم آذریها در حماسه پایداری
مردم آذربایجان غربی با 12 هزار شهید، اردبیل با 3400 شهید و آذربایجان شرقی با 10 هزار شهید سهم ویژهای از حماسه پایداری 8 سال دفاع مقدس دارند. اگر دفاع مقدس در بسیاری از استانها 8 سال بود، این دفاع در آذربایجان غربی 4 دهه استمرار داشت و مردم این استان مدافعان همیشگی مرزهای سیاسی و انقلابی جمهوری اسلامی ایران بوده و هستند. طی جنگ تحمیلی 289 عملیات کوچک و بزرگ در آذربایجان غربی انجام شد و این استان با وجود 150 هزار ایثارگر، 12 هزار شهید، 17 هزار جانباز و بیش از 2 هزار آزاده رتبه سوم کشوری را در تعداد رزمندگان دوران دفاع مقدس دارد. وقتی جنگ تحمیلی آغاز شد، مردم اردبیل هم در دفاع از مرزهای کشور به مبارزه با متجاوزگران برخاستند و تکلیف خود را در دفاع مقدس ادا کردند. شهر اردبیل در آن دوران با آنکه یکی از شهرستانهای استان آذربایجان شرقی بود میزان مشارکت و حضور مردم آن در جبهههای نبرد حق علیه باطل با استانهای همتراز کنونی خود برابری میکند. منطقه اردبیل در دوران 8 سال دفاع مقدس بیش از 30 فرمانده تقدیم اسلام و ایران کرده است. تقدیم 3400 شهید والامقام، 8950 جانباز و 705 آزاده گواه صادق دیگری بر برگ زرین حماسهآفرینی مردم اردبیل است. در آذربایجان شرقی هم 10 هزار شهید تقدیم شده است. اهالی این استان هم مانند دیگر استانها در 8 سال دفاع مقدس و در حالی که دنیای شرق و غرب از صدام حمایت میکرد، مقابل دنیا ایستادند.
مقاومت از دل کویر
39 سال از آن روزها میگذرد؛ از آن روزهایی که فاصله خاک تا بهشت یک میدان مین بود و اصفهانیها با خطشکنی وجببهوجب خاک اشغالشده را پس میگرفتند و خاکریزها بوی بهشت میداد. امروز سی و نهمین سالگرد دفاع مقدس است. از امروز به مدت یک هفته یاد و خاطره 23 هزار و 577 شهید دفاع مقدس، 50 هزار جانباز، 3577 آزاده، 195 شهید مدافع حرم و 27 شهید مدافع امنیت در اصفهان گرامی داشته میشود تا همچنان اصفهان طلایهدار دفاع از مام وطن و مدافع ارزشهای انقلاب باشد؛ همان اصفهانیهایی که به قول مقام معظم رهبری «در یک روز سیصد و هفتاد شهید را تشییع کردند و خم به ابرو نیاوردند و همان روز هم اعزام به جبهه داشتند.»
سی و نهمین سالگرد گرامیداشت هفته دفاع مقدس امسال با 39 برنامه در یزد برگزار میشود و قرار است 8 برنامه شاخص از جمله رژه مشترک با حضور پررنگ مسئولان استان اجرا شود. یادآوری بیش از 40 هزار رزمندهای که در دوران دفاع مقدس در جبههها جنگیدند تا امنیت و آرامش بر کشور حاکم باشد، کوچکترین اقدامیاست که در مقابل ایثار و از خود گذشتگی آنها میتوان انجام داد. یزد در آن روزها با تقدیم 4 هزار شهید نقش خود را در دوران دفاع مقدس ایفا کرد. چهارمحال و بختیاری هم در دوران دفاع مقدس بیش از 2400 شهید را تقدیم انقلاب اسلامی ایران کرده است.
حماسه در مرکز ایران
فقط 19 ماه از پیروزی انقلاب اسلامی میگذشت که تجاوز سراسری به خاک کشورمان از زمین و دریا و هوا توسط رژیم بعث عراق شروع شد، جنگی که یکی از طولانیترین جنگهای قرن بیستم لقب گرفت.
در طول 8 سال جنگ تحمیلی، طیفهای مختلف مردم کشورمان از همه استانها و شهرها، به نوعی در حمایت از رزمندگان یا حضور در جبهههای نبرد حق علیه باطل، نقشآفرینی کردند که از آن جمله باید از مردم شهیدپرور قم سخن به میان آورد. قم به نسبت جمعیت خود، رتبه دوم شهادت در کل کشور را به خود اختصاص داده و به ویژه لشکر 17 علی بن ابی طالب (ع) که پیشتر تحت قالب تیپ عمل میکرد به عنوان لشکری خطشکن در بسیاری از عملیاتهای مهم دفاع مقدس حضوری حماسی داشته است. در 8 سال جنگ تحمیلی حدود 6 هزار نفر از قم به شهادت رسیدند. مرکزی هم به دلیل نزدیکی به استانهایی که به طور کامل درگیر جنگ تحمیلی بودند وظیفه سنگینی در پشتیبانی از رزمندگان اسلام بر عهده داشت. این استان در طول 8 سال دفاع مقدس بیش از 6200 شهید، 14 هزار جانباز و 780 آزاده سرفراز را تقدیم انقلاب اسلامی کرد. ویژگی برجسته سمنان و نقش مؤثر رزمندگان آن در 8 سال دفاع مقدس به گونهای بود که در تقدیم شهدا به نسبت جمعیت، رتبه دوم کشور و از حیث نسبت جمعیت نیز بیشترین رزمندگان را به این نبرد فرستاد. وجود 3 هزار شهید و بیش از 7 هزار ایثارگر در استان سمنان افتخاری مهم است که برای همیشه بر تارک استان سمنان میدرخشد.
پلی که خراسانیها روی اروند ساختند
خراسان بزرگ با هدف ادای دین به انقلاب و ولایت، نقش تأمین نیروی انسانی را با بیش از 5/9 درصد کل اعزامهای کشور به خود اختصاص داد. 13 یگان از خراسان در دفاع مقدس حضور داشتند. خراسان در دفاع مقدس 4 لشکر قدر داشت که هر کدام از آنها از 4 تیپ تشکیل شده بود یعنی 16 تیپ از این استان در دفاع مقدس حضور داشت.
علاوه بر اینها تیپهای پیاده و تخصصی و گروههای دیگری نیز از خراسان در جبهههای 8 سال جنگ تحمیلی حضور داشتند. جهاد سازندگی خراسان نیز در دفاع مقدس نقش بسیار پررنگی داشت به طوری که از 5 شهید ملی جهاد سازندگی 3 شهید خراسانیاند.
جهاد سازندگی خراسان پل بعثت را روی رودخانه اروند ساخت؛ رودخانهای که 40 متر عمق داشت و در روز جهت آبش هر 6 ساعت با سرعت 60 تا 70 کیلومتر در ساعت تغییر میکرد. صدام در ابتدای جنگ با وجود اینکه مقابلش تا 120 کیلومتر نیروی نظامی قرار نداشت جرات نکرد روی این رودخانه وحشی پل بزند و بگذرد.
حضور تأثیرگذار دلاورمردان خراسانی در میدانهای نبرد به حفظ استقلال و تمامیت ارضی جمهوری اسلامی و ناکامی دشمنان کمک بسیار کرد. تقدیم 23 هزار شهید خراسان بزرگ و هزاران جانباز و آزاده از این خطه کشورمان کارنامه درخشانی به یادگار گذاشته است.
حماسه شمالیها در جبهههای جنوب
در آن سالهای آتش و خون شمالیها که در دورترین نقطه کشور از مناطق جنگی قرار داشتند، سلحشورانه به پا خاستند و از جان و مالشان گذشتند تا بار دیگر پرچم سرافرازی کشورمان را به اهتزاز درآورند. در آن سالها بیش از 18 هزار رزمنده گیلانی و مازندرانی در جبهههای نبرد حق علیه باطل به شهادت رسیدند. بیش از 4۴ هزار نفر به درجه جانبازی نائل آمدند. این 2 استان شمالی 4600 آزاده هم دارد. مازندرانیها که گلستان هم آن زمان جزو این استان محسوب میشد، پای ثابت حضور در دفاع مقدس بودند. مردمی که فرزندان و مردانش پا از دل شالیزارها بیرون کشیدند و وارد کارزار طولانیترین جنگ قرن شدند. مازندران فاصله زیادی از مناطق جنگی داشت و جز یک حمله هوایی هواپیماهای عراقی به نیروگاه نکا، هیچ آسیب مستقیمی از جنگ ندیده بود. این دوری جغرافیایی تاثیری بر دور ماندن مازندرانیها از جنگ نداشت.
۸۷ هزار و ۵۰۶ رزمنده مازندرانی در طول ۸ سال دفاع مقدس به مناطق جنگی اعزام شدند که از این تعداد ۱۰ هزار و ۲۸۴ نفر جان خود را در دفاع مقدس تقدیم نظام و وطن کردند. گیلان هم پیشقراول دفاع از مردم بیپناه در مقابل دشمن بود. تقدیم ۸ هزار شهید از گیلان که از نظر جمعیت صاحب عدد بزرگی نیست، قابل توجه است. برای مثال در عملیات مهم و موفق «بیتالمقدس» که منجر به آزادسازی خرمشهر شد، رزمندگان دلاور گیلانی حضوری چشمگیر و فعال داشتند و بیش از 250 شهید والامقام هدیه استان گیلان در دفاع از خاک وطن، در این عملیات مهم بود.
از مقاومت تا پیروزی در جنوب شرق
مردم استانهای کرمان با 6056 شهید، هرمزگان با 1۲۵۰ شهید و سیستان و بلوچستان با 1639 شهید سهم ویژهای در حماسه پایداری 8 سال دفاع مقدس داشتند. هرمزگان در دفاع مقدس دارای 1۲۵۰ شهید، ۷۷۰ جانباز ۲۵ درصد تا ۳۹ درصد، ۱۰۹ جانباز ۴۰ درصد تا ۴۹ درصد، ۹۰ جانباز ۵۰ تا ۶۹ درصد و ۴۱ جانباز ۷۰ درصد است. این استان به تبع حضور فیزیکی بر تنگه هرمز و رفت و آمد ناوگان مسلح آمریکا به عنوان گلوگاه اقتصادی در زمان جنگ تحمیلی از کارنامه درخشانی در دوران جنگ برخوردار است. رزمندگان هرمزگان به دلیل آشنایی با مناطق آبی و به دلیل زندگی در منطقه بدآبوهوا، استقامت و پایداری بالایی دارند. به همین دلیل در بسیاری از عملیاتها نقش شناسایی را برعهده داشتند و غواصانشان در بسیاری از عملیاتها خطشکن بودند. مردم کرمان هم با 5978 شهید نقش خود را در حماسه پایداری 8 سال دفاع مقدس ایفا کردند. کرمانیها هم به نوبه خود در جنگ تحمیلی عراق علیه ایران که 2887 روز طول کشید جنگیدند تا در این حماسه غیرت، شجاعت و دفاع خود را نشان دهند.
سیستان و بلوچستان با 1639 شهید، حماسه غیرت، شجاعت و دفاع خود را از مرزهای میهن اسلامی به نمایش گذاشت. این دلاورمردان شیعه و سنی که در برابر تجاوز و زیادهگوییهای دشمنان قسمخورده ایران اسلامی قد علم کردند، با تقدیم خون خود اجازه تعرض به خاک میهنشان را به هیچ قدرت منطقهای و جهانی ندادند.
سرهنگ علی حیدر پناهی، فرمانده توپخانه لشکر 28 کردستان: امروزه وظیفه مردم در قبال رزمندگان، قدردانی و پاسداشت رشادتها، دلاوریها و خون شهدایی است که گرانبهاترین دارایی یعنی جان خود را برای تحقق اهداف و حمایت از انقلاب تقدیم کردند و در برابر دشمنان ایستادند. پاسداشت شهدا و خانوادهای آنها و همچنین رزمندگان باید در طول سال تداوم داشته باشد و تنها به یک روز ختم نشود.
محسن بخشینیا، رزمنده اهل قم و راوی دفاع مقدس: علاوه بر تأمین هزینه 3 روز جنگ، قم به نسبت جمعیت خود، رتبه دوم شهادت در کل کشور را به خود اختصاص داده و بهویژه لشکر 17 علی بن ابی طالب(ع) که پیشتر تحت قالب تیپ عمل میکرد، به عنوان لشکری خطشکن در بسیاری از عملیاتهای مهم دفاع مقدس حضوری حماسی داشته است.
سردار محسن کریمی، فرمانده سپاه روحالله استان مرکزی: کمکهای فنی و صنعتی از سوی جهاد سازندگی و کارخانههای هپکو، ماشینسازی و صنایع آذرآب به جبههها میشد و مهندسان شرکت ماشینسازی اراک در شرایط سخت با ساخت پلهای شناور و ثابت، نقش مهمی در پیروزی عملیاتها داشتند. رزمندگان مرکزی در قالب یگانهای مختلف به جبههها اعزام شدند.
سردار فرهنگ مستعد حصاری، جانشین فرمانده سپاه حضرت عباس (ع) اردبیل: 8 سال دفاع مقدس یادآور رشادتها و حماسهآفرینیهای جوانان غیرتمند این دیار است و تقارن آن با ماه محرم فرصت مغتنمی است تا بازنگری کنیم و بدانیم انقلاب اسلامی ایران و دفاع مقدس به تاسی از قیام امام حسین(ع) شکل گرفت و در واقع ادامه راه و نهضت آن امام همام است.
محرومیتهای تحمیلی
آذربایجان غربی با داشتن حدود 300 کیلومتر مرز مشترک با عراق از مهمترین استانهای درگیر این جنگ نابرابر بود تا ساکنان این منطقه بهویژه شهرهای جنوبی آن از جمله اشنویه، پیرانشهر و سردشت پس از 30 سال همچنان از زخمهای این جنگ رنج ببرند. استاندار آذربایجان غربی در گفتوگو با همشهری به این محرومیتها اشاره میکند و باقی ماندن محرومیت را در بسیاری از شهرهای استان بهویژه مناطق مرزی از جمله پیرانشهر، سردشت و اشنویه از تبعات جنگ تحمیلی میداند.
محمدمهدی شهریاری درباره نقش جنگ در محرومیتهای این استان میگوید: آذربایجان غربی، با توجه به محرومیتهای بسیاری که قبل از انقلاب هم داشت، به دلیل وقوع جنگ از بسیاری از اقدامات توسعهای جا ماند. البته بعد از پایان جنگ اقدامات زیادی در این منطقه صورت گرفت، اما به دلیل شدت محرومیت هنوز با آثار مخرب جنگ روبهرو هستیم.
وی به بمباران شیمیایی شهر سردشت هم اشاره میکند و میگوید: بمباران شیمیایی سردشت تعداد بسیار زیادی از هموطنان ما را شهید و مجروح کرد. این شهر و بسیاری از شهرهای همسایه آن تحت تاثیر این بمباران قرار گرفتند و هنوز هم با عواقب تلخ آن درگیر هستند. قرار داشتن این شهرها در نزدیک مرز موجب میشد در تیررس توپخانه رژیم بعث باشند و شرایط سخت نیز اجازه انجام کارهای عمرانی را در این مناطق در زمان جنگ نمیداد. در حال حاضر هم این شهرها بالاترین نرخهای بیکاری و مهاجرت را دارند.
این مقام مسئول درباره اقداماتی که پس از جنگ برای توسعه استان انجام شده است، میگوید: خسارتی که جنگ به این استان و دیگر مناطق جنگزده وارد کرد موجب شد سرمایهگذاریهای بزرگی که در دوران جنگ در دیگر استانهای کشور انجام میشد در این مناطق صورت نگیرد. به دلیل 8 سال درگیر بودن آذربایجان غربی با جنگ تحمیلی صنایع مادر در این منطقه ایجاد نشدند و این مساله یکی از مهمترین عقبماندگیهای آن در حوزه اشتغال به شمار میرود.
وی میافزاید: پس از جنگ دولت تصمیم گرفت به صورت مستقیم در استانهای کشور سرمایهگذاری نکند و با استفاده از ظرفیتهای صنایع و بخش خصوصی توسعه استانها را رقم بزند. این تصمیم موجب شد ما نه از کارهای توسعهای دوران جنگ بهرهمند شویم و نه پس از جنگ از سرمایهگذاریهای دولتی.
دفاع مقدس سند افتخار ماست
جانشین فرمانده سپاه امیرالمومنین (ع) ایلام با بیان اینکه جنگ تحمیلی عراق علیه ایران، بعد از جنگ آمریکا و ویتنام، طولانیترین و سختترین جنگ فرسایشی در طول تاریخ بود، میگوید: ما 190 هزار شهید به انقلاب اسلامی تقدیم کردیم و به خودباوری رسیدیم.
سرهنگ قدرتالله کریمیان با اشاره به اینکه در دوران 8 سال دفاع مقدس زن و مرد، پیر و جوان، هر کدام نقشآفرینی داشتند، میافزاید: عشایر ما نیز در طول دفاع مقدس در قالب گردانهای عشایر با همان سلاحهای عشایری در جبههها شرکت کردند. آنها در طول تاریخ جزو بزرگترین مرزداران دلیر و شجاع کشورمان بودهاند.
او ادامه میدهد: زنان نیز دوشادوش مردان پشت خط جبهه حضور داشتند و مردان را راهی خط مقدم میکردند. در آن مقطع جوانان زیادی از زندگی و جان خود گذشتند تا افتخاری برای کشور رقم بزنند که هر کسی از عهده آن برنمیآید.
جانشین فرمانده سپاه امیرالمومنین (ع) ایلام با بیان اینکه سپاه پاسداران انقلاب اسلامی نیروهای بسیجی و مردمی را در مقابل هجمههای بسیار سنگین دشمن سازماندهی کرد، اظهار میکند: در دفاع مقدس و جنگ تحمیلی ۳۶ کشور جهان علیه ما با سرکردگی استکبار جهانی وارد عمل شدند. حجم فشاری که دشمن به ما وارد آورد، بسیار بالا بود. در این میان سپاه توانست نقش بیبدیلی را ایفا کند و با سازماندهی نیروهای مردمی در همان روزهای اول که هجمهها بسیار سنگین و کمک بسیار محدود بود، هجمههای دشمن خنثی شود.
او با اشاره به اینکه دشمنان در جنگ تحمیلی به دنبال تصرف خاک کشورمان نبودند، بلکه به دنبال حذف و پاکسازی اسلام در این کشور بودند و دفاع ما هم در مقابل دشمن، دفاع از اسلام بود، تصریح میکند: دفاع مقدس در تاریخ کشور ما یک سند افتخار است و وظیفه داریم آن را به نسلهای بعدی منتقل کنیم. غیرت دلاورمردان و شیرزنان مرزنشین در طول 8 سال دفاع مقدس ثمرات ارزشمندی برای نظام جمهوری اسلامی ایران داشت.
یکی از مهمترین این ثمرات، خودباوری و تکیه بر نیروهای داخلی برای پیروزی بر هر قدرتی در حال حاضر است. اگر به گذشته نگاه کنیم، میبینیم که دشمن راههای زیادی از جمله جنگ روحی و روانی و جنگ اقتصادی را امتحان کرد تا به نظام مقدس جمهوری اسلامی ضربه بزند، ولی هر بار با شکست روبهرو شد. رمز این شکست دشمن و پیروزی ما همان خودباوری است.