ردپای تغییرات اقلیمی در افزایش گرمای خوزستان

طی سال‌های اخیر نشانه‌های تغییر اقلیم، خصوصا گرمای هوا‌، هر روز پررنگ‌تر از قبل خودنمایی می‌کند. البته، بر اساس اطلاعیه‌های جهانی‌، اکثر کشورها با پدیده گرم‌تر شدن کره زمین دست و پنجه نرم می‌کنند و هیچ‌کدام از این مساله بی‌نصیب نبوده‌اند.

به گزارش مهر، با ثبت گرمای بی‌سابقه در کشورهای مختلف جهان که برای هر کدام حتی طی ۱۰۰ سال و بیشتر از آن هم سابقه نداشته و کشورهای پیشرفته، هر کدام برای برگزاری همایش‌های بین‌المللی پا پیش گذاشته‌اند که بر صنعت سبز تاکید و رفتار خود را اصلاح کنند و به محیط ‌زیست احترام بگذارند تا شاید کمی از نتایج تغییر اقلیم مصون بمانند.

هرچند افزایش دما در زمین پدیده‌ای غیرمنتظره نبوده، ولی طی سال‌های اخیر روند آن و گرم شدن زمین با شتاب بیشتری همراه و قدرت تطبیق زندگی و حیات عمومی با چنین شرایطی سخت‌تر شده است. در این میان، رفتار انسان با محیط زیست، دخالت در طبیعت با رفتارهای غلط از جمله کاهش فضای سبز و نابودی جنگل‌ها، توسعه صنعت، کم‌توجهی به صنعت سبز، کشاورزی‌ نوین (استفاده فراوان از تجهیزات و ماشین‌آلات به جای انسان) و دیگر مسائل همه بر افزایش انتشار گازهای گلخانه‌ای و ورود آن به اتمسفر زمین تاثیر می‌گذارد.

امروزه گرم شدن زمین یکی از دغدغه‌های اصلی کشورهای مختلف است و به تبع آن هر کدام تفاهم‌نامه‌ها و قوانین مختلفی را در راستای کاهش درجه گرما منعقد کرده‌اند. البته مهم‌ترین اقدامی که هر کدام از کشورها باید در اولویت کاری خود قرار دهند، کاهش گازهای گلخانه‌ای به منظور حفاظت و صیانت از لایه‌ ازن است.


حکایت گرما در خوزستان

در خوزستان و به خصوص کلان‌شهر اهواز افزایش قابل توجه دمای فصل تابستان دائمی شده و مردم هر سال تابستان دمای بالای ۵۰ درجه را نیز تجربه می‌کنند. هرچند تعریف گرما برای این استان شامل ۹ ماه از فروردین تا آذرماه است، ولی گرمای هوا در تابستان آن حکایت دیگری دارد و نسبت به سال‌های قبل شدیدتر است.

نبود زیرساخت‌های لازم در حوزه حمل ‌و ‌نقل عمومی ازجمله ایستگاه‌های سقف‌دار تاکسی و اتوبوس، نبود آبسردکن در سطح شهرها، کمبود استخر و پناه بردن مردم به رودخانه‌ها که اتفاقات تلخی را برای آنها رقم می‌زند، همه از جمله عواملی هستند که نشان می‌دهند خوزستان قدرت تاب‌آوری در مقابل گرمای شدید را ندارد. خوزستان با ضعف زیرساخت‌های مختلف، خصوصا حمل‌ و ‌نقل عمومی، به موجودی بی‌تاب در برابر گرمای سوزان روزهای تابستان مبدل شده است.


اثرگذاری بارش‌ها بر گرما

یک عضو هیات علمی دانشگاه شهید چمران اهواز در این زمینه می‌گوید: میزان و نوع بارش به طور مستقیم و غیرمستقیم در دمای هوای خوزستان اثرگذار است. «مصطفی محمدی ده‌چشمه» می‌افزاید: کاهش قابل ملاحظه بارش در یک دهه گذشته نسبت به میانگین ۵۰ سال گذشته در افزایش دمای خوزستان موثر بوده است. از طرفی، یکی از مهم‌ترین پیامدهای تغییرات اقلیمی، شکل‌گیری امواج گرمایی است.

وی با استناد به آمارهای مرکز ملی خشکسالی و سازمان مدیریت بحران کشور بیان می‌کند: بر اساس این آمار، از سال ۱۳۷۴ تاکنون متوسط دمای هوا در خوزستان همواره رو به افزایش بوده و در سال ۹۷ به اوج خود رسیده است؛ گزارشی که پنل بین‌المللی تغییرات اقلیمی هم آن را تایید کرده است.

محمدی ده‌چشمه ادامه می‌دهد: از طرف دیگر، استقرار ابر پرفشار جنب حاره‌ای موجب پایداری هوا در این منطقه شده به طوری که بادهای منطقه زاگرس نیز که موجب کاهش دمای هوا در استان می‌شدند، از فراوانی و شدت کمتری برخوردار و روز به روز کمتر شده‌اند و همین موجب پایداری هوا و بسترساز ایجاد روزهای شرجی شده است.

وی اظهار می‌کند: در یک دهه گذشته ،به استناد آمار موجود، دمای بالای ۵۰ درجه در خوزستان به ثبت رسیده است. دما یکی از مهم‌ترین شاخص‌های آب و هواشناسی محسوب می‌شود که خود متاثر از عوامل و مولفه‌های متعدد است. به عبارتی، دما خود محصول توسعه مواردی است و در عین حال آثار و پیامدهایش در ابعاد مختلف قابل مشاهده هستند. این استاد دانشگاه می‌گوید: اقلیم‌شناسان به طور سنتی دما را تابعی از شاخص‌های ذاتی جغرافیای طبیعی یک نقطه می‌دانند. عرض جغرافیایی، ارتفاع، سرعت و جهت باد و نیز دوری یا نزدیکی به دریا از جمله این شاخص‌ها هستند.


پایداری هوا؛ نتیجه دست‌اندازی به اکوسیستم

محمدی ده‌چشمه بیان می‌کند: امروزه و در دهه‌های اخیر 2 عامل بسیار مهم و تاثیرگذار در کنار شاخص‌های مذکور نظام‌های آب و هوایی را تحت تاثیر قرار داده‌اند که از آن جمله می‌توان به فعالیت‌های انسانی و تغییرات اقلیمی اشاره کرد.
به گفته وی، فعالیت‌های انسانی شامل جنگل‌زدایی، از بین بردن پوشش گیاهی، تغییر مسیر رودخانه‌ها و تالاب‌ها و خشکاندن دریاچه‌ها و تالاب‌ها و فعالیت‌های صنعتی و آلاینده می‌شوند.

استاد دانشگاه شهید چمران می‌گوید: تغییرات اقلیمی خود معلول فعالیت‌های انسانی است که دما را به یک عامل مجزا و مستقل از ساختار اقلیمی منطقه تبدیل کرده است. وی می‌افزاید: تغییرات و نوسانات گسترده در شاخص‌های اقلیمی مانند بارش، دما و رطوبت، باد و سایر مولفه‌های اقلیمی در یک بازه زمانی مشخص آثار عمیق و طولانی‌مدت از خود بر جا می‌گذارد که نتیجه آن تغییرات گسترده اقلیمی است.

محمدی ده‌چشمه بیان می‌کند: عوامل تغییرات گسترده اقلیمی شامل دست‌اندازی به منابع و اکوسیستم و تولید گازهای گلخانه‌ای مضر مانند کربن و دی اکسید کربن بوده که باعث وقوع سیل و یخبندان و ایجاد امواج گرمایی و پایداری هوا شده است. وی ادامه می‌دهد: تغییرات گسترده اقلیمی حتی بر بارش باران یا خشکسالی نیز تاثیر دارد و در نهایت آن چیزی که از اثرش به عنوان گرمایش جهانی نام می‌برند، به وجود می‌آید.


علت گرمای اهواز

عضو هیات‌علمی دانشگاه شهید چمران اهواز با اشاره به این‌که عوامل سه‌گانه جغرافیایی، انسانی و تغییرات اقلیمی در پایداری و گرمای هوا تاثیرگذارند، اظهار می‌کند: با وجود این، عاملی که سبب تشدید رژیم گرمایی در خوزستان شده، فعالیت‌های انسانی است.

بیابان‌زایی، از بین بردن جنگل‌ها و تالاب‌ها به‌ویژه هورالعظیم، کاهش سطح و میزان پوشش گیاهی، خشکاندن هورها و فعالیت‌های صنعتی و وجود فلرهای نفتی سهم ۵۰ درصدی در آلودگی هوای اهواز دارند. محمدی ده‌چشمه با اشاره به نقش تغییرات اقلیمی در وضعیت کنونی می‌گوید: کم‌بارشی و بی‌نظمی در بارندگی‌ها مهم‌ترین پیامدهای تغییرات اقلیمی به حساب می‌آیند.


تاثیر اتوبوس‌های نو بر تاب‌آوری در برابر گرمای هوا

عضو شورای شهر اهواز نیز در این خصوص می‌گوید: خوزستان در یک منطقه‌ خشک با آب و هوای خشک قرار دارد و خشکسالی و افزایش آمار خودروها و صنایع باعث افزایش دما در آن - خصوصا اهواز - شده است. «حسین حیدری» می‌افزاید: توسعه فضای سبز شهری، افزایش امکانات رفاهی و ورزشگاه‌های سرپوشیده همراه با سیستم‌های خنک‌کننده و همچنین استقرار اتوبوس‌ها و تاکسی‌های جدید و کولردار از جمله راهکارهای افزایش تاب‌آوری شهروندان اهوازی در این گرمای طاقت‌فرسا هستند.

وی با تاکید بر این‌که افزایش ناوگان اتوبوسرانی و خرید اتوبوس‌های جدید از جمله نیازی‌های اصلی کلان‌شهر اهواز است، بیان می‌کند: با وجود این نیاز و دغدغه، متاسفانه شرایط مالی شهرداری اجازه نمی‌دهد که خیلی از این کارها را انجام دهد. قیمت یک دستگاه اتوبوس اکنون یک میلیارد و ۶۰۰ میلیون تومان است و شهرداری اهواز توان خرید آن را ندارد. این در حالی است که در سال ۹۶ قیمت یک اتوبوس ۶۰۰ میلیون تومان بود.

حیدری با اشاره به این‌که اعتبارات شهرداری پاسخگوی نیاز خرید اتوبوس‌های جدید نیست، ادامه می‌دهد: ۲۰۰ دستگاه اتوبوس فرسوده در توقفگاه‌ها داریم که ازکارافتاده‌اند. هرچند هزینه تعمیر آنها بالاست، ولی یکی از بهترین راهکارها برای جبران کمبودهای فعلی در ناوگان اتوبوسرانی اهواز است.

این عضو شورای شهر با اشاره به این‌که در اهواز حداقل به ۸۰۰ دستگاه اتوبوس نیاز است، می‌گوید: ولی در حال حاضر تعداد اتوبوس‌های فعال در سیستم ناوگان اتوبوسرانی این شهر تنها ۲۲۰ دستگاه است. حیدری می‌افزاید: اواخر سال ۹۶ با همکاری شهرداری ۵۵ دستگاه اتوبوس نو خریداری کردیم که اعتبار آنها حدود ۳۲ میلیارد تومان بود، ولی امسال به دلیل افزایش قیمت اتوبوس توان خرید نداشتیم.