روایت یک رسوایی

محمدناصر احدی/روزنامه‌نگار

زدوبندهای اقتصادی و سیاسی در هر کجای جهان که اتفاق بیفتد، موضوع جذابی برای سینماست؛ چراکه این فیلم‌ها فسادی را که در دل سیستم‌های حکومتی وجود دارد به تصویر می‌کشند و مخاطب را با پشت پرده حقایقی آشنا می‌سازند که اگر سینما به سراغ آنها نرود، چه بسا هرگز از آنها مطلع نشوند. فیلم‌های افشاگرانه زیادی هم در تاریخ سینما بوده‌اند که مورد توجه تماشاگران قرار گرفته اند؛ از «همه مردان رئیس‌جمهور» با بازی رابرت ردفورد و داستین هافمن که به رسوایی واترگیت می‌پردازد گرفته تا «رکود بزرگ» با بازی کریستین بیل و استیو کارل که منفعت بردن برخی افراد از بحران مالی ۲۰۰۸ـ۲۰۰۷ آمریکا را به تصویر می‌کشد. جدیدترین فیلم از این نوع، «خشکشویی» استیون سودربرگ با بازی مریل استریپ است که روز یکشنبه همین هفته نخستین اکران جهانی‌اش را در جشنواره فیلم ونیز تجربه کرد. خشکشویی که محصول نت‌فلیکس است، روایت طنزآمیزی از ماجرای «اسناد پاناما» ارائه می‌دهد. اسناد پاناما بیش از 11میلیون سند محرمانه است که از طریق منبعی ناشناس به روزنامه آلمانی‌زبان زوددویچه تسایتونگ ‌رسید. این اسناد که دوره‌ای ۴۰‌ساله را دربرمی‌گیرد، شامل 214هزار صفحه سند در ارتباط با پولشویی، فرار مالیاتی و دور زدن تحریم‌های بین‌المللی است و نام شرکت‌ها و هویت اصلی مالکان و مدیران تراست‌هایی را که درگیر این رسوایی هستند، برملا می‌کند. اسناد مذکور نشان می‌دهند که چگونه دفتر وکالت موساک فونسکا به مشتریان خود کمک می‌کرده تا پولشویی کنند، تحریم‌ها را دور بزنند یا مالیات نپردازند. این افشاگری به‌عنوان بزرگ‌ترین افشای فساد مالی سیاستمداران جهان و بزرگ‌ترین نشت اطلاعاتی تاریخ شناخته می‌شود. با اینکه خشکشویی حال و هوای کمیک دارد اما بر موضوع بسیار مهمی انگشت می‌گذارد که هم سودربرگ و هم استریپ در جشنوره ونیز بر آن تأکید کردند. استریپ در نشست مطبوعاتی فیلم گفت: «این راهی بسیار سرگرم‌کننده و بانمک برای گفتن موضوعی بسیار تیره‌وتار است. لطیفه‌ای برآمده از دلی سیاه که همه ما در زندگی واقعی آن را بازی کرده‌ایم». استریپ از روزنامه‌نگاری به نام دافنه کاروآنا گالیتسیا از کشور مالت یاد کرد که در سال2017 حین تحقیق درباره این موضوع با بمب‌گذاری در ماشینش کشته شد.
استریپ در این فیلم نقش الن مارتین را ایفا می‌کند که به شکلی ناخواسته پایش به معاملاتی مشکوک باز می‌شود و به این واقعیت پی می‌برد که مورد او قطره‌ای کوچک از دریای وسیعی‌‎ای است که تخلف‌های مالیاتی وسیعی را دربرمی‌گیرد. سودربرگ هم در نشست مطبوعاتی گفت از «دکتر استرنج‌لاو» - که مسابقه بر سر تسلیحات اتمی را به شکلی کمدی روایت کرده بود- برای ساخت خشکشویی الهام گرفته است. سودربرگ افزود: کمدی سیاه بهترین وسیله است تا هم در خاطر تماشاگران بمانیم و هم به ما امکان می‌دهد با حس و حال کمیک بر پیچیدگی فعالیت‌های مالی این شبکه تودرتو تمرکز کنیم. در غیر این صورت، تماشاگران حس می‌کنند به جای اینکه سرگرم شوند در حال آموزش دیدن هستند. گری اولدمن، آنتونیو باندراس، جفری رایت، دیوید شوئیمر و شارون استون از دیگر بازیگران این فیلم هستند. خشکشویی اقتباسی سینمایی از کتاب «جهان مخفی» نوشته جیک برنشتاین است و نت‌فلیکس از ۲۷سپتامبر و در پلتفرم اکرانش فیلم را ۲۱ روز در آمریکا و بریتانیا اکران می‌کند و سپس، طبق رویه این کمپانی عظیم، انتشار آنلاین آن را در دستور کار قرار می‌دهد.