حیواناتی خارج از کنترل بهداشتی

خدیجه نوروزی/روزنامه‌نگار

سالانه بخشی از سرمایه‌های ارزی صرف واردات حیوانات خانگی غیربومی به کشور می‌شود. همین امر موجب شده تا پرورش گونه‌های غیرهم‌ساز با محیط‌زیست ایران روزبه‌روز بیشتر شود. بعضی از این حیوانات به شکل کالای همراه مسافر از طریق گمرک وارد می‌شوند و برخی هم به شکل قاچاق و بیشتر از کشورهای روسیه، اوکراین و تایلند. البته گمرک ایران برای واردات حیوانات خانگی مانند سگ و گربه هیچ مجوزی نمی‌دهد و این نوع حیوانات به‌صورت معدود فقط در قالب همراه مسافر می‌توانند وارد کشور شوند. چون ثبت سفارش و وارداتش در تجارت نیست. مشکل واردات چنین حیواناتی به کشور بروز انواع بیماری‌ مشترک بین انسان و حیوان و ایجاد انواع مشکلات زیست‌محیطی برای طبیعت است که در آینده‌ای نه چندان دور به یک معضل بهداشتی مهم در کشور تبدیل خواهد شد. بسیاری از حیوانات خانگی در طول دورانی که در کشور هستند مورد آزمایش‌های  مجدد از سوی سازمان دامپزشکی کشور نمی‌شوند. از سویی دیگر مسعود محمدیان -مدیرکل دفتر قرنطینه و امنیت زیستی سازمان دامپزشکی کشور- در گفت‌وگو با همشهری توضیح می‌دهد که در ایران برخلاف بسیاری از کشورهای دنیا حیوانات همراه مسافر در هنگام ورود به ایران قرنطینه نمی‌شوند و به همان برگه تأییدیه سلامت صادر شده از سوی کشور مبدأ بسنده می‌شود.

کار خطا
دکتر ایمان معماریان-دامپزشک کلینیک حیوانات پارک پردیسان و دامپزشک باغ‌وحش- در گفت‌وگو با همشهری می‌گوید: «نبود قرنطینه و اعتماد صرف به برگه تأییدیه سلامت کار خطایی است اما این ناهماهنگی‌ها به‌خاطر نبود هماهنگی‌های لازم بین سازمان دامپزشکی کشور و محیط‌زیست و همچنین گمرک است. ایران هنوز فهرستی از حیوانات خانگی ندارد تا بتوان بر آن اساس از ورود حیواناتی که در این فهرست هستند خودداری کرد. بتوان آنها را به‌طور مرتب مورد معاینه پزشکی قرار داد و سلامت و نحوه نگهداری‌شان را کنترل کرد. هر نوع حیوانی که در فهرست کالای همراه مسافر قرار دارد با یک برگه تأییدیه سلامت وارد ایران می‌شود بدون اینکه سازمان محیط‌زیست کشور به این نکته‌ها توجه کند که حیوان مورد نظر از گونه مهاجم است یا خیر، می‌تواند باعث ایجاد بیماری مشترک بین انسان و حیوان شود یا خیر، از طبیعت شکار شده یا نه.»
دکتر پیام محبی-رئیس بیمارستان دامپزشکی تهران- نیز در گفت‌وگو با همشهری در مورد نقطه ضعف قرنطینه نکردن در مرزهای ورودی کشور می‌گوید: «جای ابهام وجود دارد که چقدر این برگه‌های تأییدیه سلامت معتبر است. گاهی اوقات ممکن است حیوان با گواهی اشتباه وارد شود و ایرلاین هم اشتباه کند و حیوان را راه دهد. یا مثلا حیوان خاصی باشد که نیاز به بررسی‌های ویژه بهداشتی و قرنطینه باشد.»

فهرستی از حیوانات خانگی وجود ندارد
دکتر معماریان معتقد است؛ اشکال کار از خارج کنترل شدن نظارت‌های بهداشتی مداوم و مرتب بعد از ورود حیوانات به کشور، نبود فهرستی از حیوانات خانگی است. با چنین اقداماتی به‌راحتی می‌توان جلوی مبادی غیرقانونی را هم گرفت. چون رشد گونه‌های غیربومی مسلما می‌تواند برای ما مشکل‌ساز شود. بعضی از این‌گونه‌ها مانند میمون رزوس از نظر بیماری مشکلاتی اساسی دارند. چون بسیاری از کسانی که این نوع حیوانات را در منزل نگهداری می‌کنند بعد از مدتی که برایشان مشکل‌ساز شد و بیماری به‌وجود آورد به راحتی در طبیعت رهایش می‌کنند و باعث آسیب رساندن به محیط‌زیست می‌شوند. تب نگهداری برخی از حیوانات غیربومی خاص ازجمله ایگوانا، سنجاب، مار، لاک‌پشت، سمندر و میمون که بین اقشار متمول جامعه شیوع پیدا کرده، باعث ایجاد خطرات و بیماری‌های بسیاری بین انسان و حیوان و حیات‌وحش شده‌است.
دکتر محبی هم با تأیید این حرف می‌گوید: «ما یک‌سری حیوانات داریم که در دسته حیوانات خانگی جای نمی‌گیرند اما افراد در منزل از آنها نگهداری می‌کنند؛ مانند انواع مختلف پستانداران یا خزندگان خاص. اشکال کار در این است که چون فهرستی وجود ندارد، به راحتی وارد کشور می‌شوند و کنترل بعدی از نظر سلامت هم روی آن وجود ندارد. بنابراین سازمان دامپزشکی و محیط‌زیست باید فهرستی در قالب اینکه چه حیواناتی می‌توانند خانگی باشند و چه حیواناتی نمی‌توانند، تهیه کنند. چنین اقدامی موجب می‌شود بسیاری از این حیوانات به‌عنوان کالای همراه مسافر و به‌عنوان حیوان خانگی اجازه ورود به کشور را نیابند.»

خروج ارز از کشور
واردات گونه‌های غیربومی برخلاف انتظار هزینه‌های زیادی را به کشور تحمیل می‌کند. براساس آمار گمرک در شش‌ماه نخست سال97 بیش از هزار و ۲۷۹ تن فرآورده غذایی سگ و گربه از کشورهای مختلف جهان به‌ویژه آلمان وارد ایران شده. با این حجم واردات فرآورده غذایی سگ و گربه به کشور ۲‌میلیون و ۸۴۱ هزار و ۶۰۱ دلار ارز از کشور خارج شد که معادل ریالی آن بالغ بر ۱۱۸ میلیارد و ۹۸۱‌میلیون و ۲۱۵‌هزار و ۷۵۸‌ریال در آمار گمرک به ثبت رسیده است. براساس وضعیت موجود در کشور باید توجه دوستداران نگهداری از حیوانات را به سمت پرورش حیوانات خانگی بومی مانند پرندگان و خرگوش شکلان که ظرفیت زیادی در این زمینه وجود دارد جلب کرد. باید به این نکته هم توجه کرد که نگهداری از گونه‌های غیربومی نه‌تنها بازدهی چندانی برای صاحبان آن ندارد بلکه علاوه بر آزار حیوان، باعث پایین آمدن توانمندی‌های جانور نیز می‌شود و ممکن است خطر ایجاد انواع بیماری را نیز در پی داشته باشد. بیشتر حیوانات در محیط‌های خانگی، در اثر بی‌اطلاعی یا آموزش‌های ناصحیح، محکوم به بیماری و مرگ می‌شوند.