گام نخست همگرایی دولت و نهادهای مدنی

مهدیه تقوی راد ـ خبرنگار

سند تشکیل کانون سراسری فرهنگ و هنر روز گذشته با حضور نمایندگان 14نهاد صنفی و تشکل مهم فرهنگی، هنری و رسانه‌ای به امضای وزرای فرهنگ و ارشاد اسلامی و تعاون، ‌کار و رفاه اجتماعی رسید. سند امضا شده از سوی وزرا نخستین سند ملی حاصل گفت‌وگوی نهادهای صنفی حوزه فرهنگی است که با مشارکت گسترده این نهادها و همراهی وزارتخانه‌های ارشاد و تعاون، کار و رفاه اجتماعی به نتیجه رسیده است و گام نخست همگرایی دولت و نهادهای مدنی محسوب می‌شود. با تصویب پیش نویس امضا شده از سوی وزرا در هیأت دولت برای نخستین بار در تاریخ فرهنگ و هنر کشور تمام پدید آورندگان آثار فرهنگی، هنری و رسانه‌ای می‌توانند کانون سراسری صنفی تشکیل دهند و این موضوع می‌تواند الگویی برای تشکل‌های دیگر حوزه‌ها باشد.
براساس همین تصویب نامه هر یک از حوزه‌های فرهنگی، هنری و رسانه‌ای می‌توانند یک کانون سراسری تشکیل دهند و در نهایت از به هم پیوستن آنها کانون سراسری فرهنگ و هنر، تشکیل می‌شود که این کانون‌های فراگیر مطالبات خود را از طریق گفت‌وگوهای سه‌جانبه ملی دنبال کرده و امنیت شغلی پایدار و مطالبه‌گری فعالان حوزه فرهنگی را محقق می‌سازند.
تنظیم و تصویب «دستورالعمل نحوه تشکیل و فعالیت انجمن‌های صنفی فرهنگ، هنر و رسانه و کانون‌های مربوطه» از دیگر مواردی است که در این تصویب‌نامه پیش‌بینی شده و تشکل‌های ١٤ گانه فوق به‌منظور پیشبرد هرچه سریع‌تر اهداف تصویب‌نامه، مبادرت به تهیه و ارائه پیش‌نویس دستورالعمل و ارائه آن به وزرای فرهنگ و ارشاد اسلامی و تعاون، کار و رفاه اجتماعی کرده‌اند. دستورالعمل یادشده پس از تصویب‌نامه هیأت وزیران، به‌صورت رسمی ابلاغ و اجرا می‌شود.

مسئول تحقق این سند در هیأت دولت هستم
وزیر تعاون، ‌کار و رفاه اجتماعی در مراسم امضای این پیش‌نویس گفت: ما در مسیر روشنی قرار گرفته‌ایم اما متأسفم که چرا اینقدر دیر به این گام نخست رسیده‌ایم. محمد شریعتمداری با بیان این نکته که رهبر انقلاب فردی اهل شعر و هنر هستند، ادامه داد: مقام معظم رهبری این فضا را به خوبی می‌شناسند و هر سال با اصحاب فرهنگ و هنر دیدارهای مختلفی برگزار می‌کنند و به همین دلیل معتقدم شایسته نیست در شرایط فعلی تا این حد تأخیر ایجاد شود تا بتوانیم فضایی را برای تشکیل یک نظام صنفی واحد برای اهالی فرهنگ و هنر ایجاد کنیم. وی با اطمینان دادن به هنرمندان گفت: هنرمندان مطمئن باشند که دولت در برابر آنها زمختی ندارد و در برابر هنرمندان، نرم‌تر از پنبه است. چه‌کسی گفته دولت در مقابل شما هنرمندان که کار انبیا را دارید زمختی دارد؟ معلمی شغل انبیا و هنرمندی قطعا کار خداست، شما هنرمندان نیروهای مولد این جامعه هستید که باید از شما حمایت کرد و ما نیز غیراز حمایت کار دیگری نداریم.
شریعتمداری ادامه داد: ‌ما یک تصمیم استراتژیک گرفتیم که خواستیم در این راه خود و هنرمندان را بیازماییم تا اصحاب هنر با انجام یک کار جمعی، یک نظام حائل مناسب برای تحقق اهداف فرهنگی خود میان دولت شکل بدهند. در این راه مهم‌ترین محدودیت‌ها چارچوب‌های قانونی بود که امیدوارم در قالب قانون کار بتوانیم به اهداف مورد نظرمان دست پیدا کنیم.
 وزیر تعاون با اشاره به اهمیت ورود مردم در فعالیت‌ها گفت: ما اگر مردم را در فعالیت‌های خودمان وارد نکنیم قطعا ضرر می‌کنیم. ما اگر می‌خواهیم این خانه مستحکم بماند باید مردم را وارد کنیم. در این میان گروه‌های مرجع هستند که مردم را به حرکت در می‌آورند. قطعا جامعه هنر فضایی است که نه‌تنها جامعه خود، بلکه کل مردم را به حرکت در می‌آورد. او ادامه داد: شما هنرمندان نیروهای مولد این جامعه هستید که باید مورد حمایت باشید و ما نیز غیراز حمایت، کار دیگری نداریم. در این راه بحث شفافیت، مهم‌ترین موضوع است. مایه افتخار ماست که هر تشکلی را که در چارچوب قانون آمد و عرض اندام کرد با تمام وجود تکریم و تحسین کنیم. کما اینکه ما در حوزه‌های دیگر کارمان شاهد چنین موضوعی بودیم که یک تشکل غیرشفاف در ماجرای هفت تپه چه اتفاقاتی را رقم زد. اما وقتی شفافیت وجود داشته باشد قطعا باید حمایت کنیم.
شریعتمداری با اشاره به امضای سند تشکیل کانون سراسری فرهنگ و هنر گفت: این یک امضای سمبلیک سند نیست. من مسئول تحقق این سند در هیأت دولت هستم. قطعا حق شما عزیزان است که انتقاد کنید اما ما با تمام ضعف‌ها و کاستی هایمان اینجا هستیم که یک مبنای اصولی و قانونی برای تحقق اهداف جامعه‌مان داشته باشیم.
وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی گفت: قطعا وزارت رفاه بدون حمایت هنرمندان و اهالی فرهنگ در تحقق اهدافش درمانده است. من نباید به شما کمک کنم این شما هستید که باید به من کمک کنید. آن کاری که من و آقای صالحی انجام می‌دهیم اجازه تاسیس تشکل‌های سراسری و ملی فرهنگ و هنر است. اتفاقا تحقق همین موضوع است که باعث افتخار ماست. به هر حال امیدواریم این مسیر را طی کنیم تا به مشکلات هنرمندان رسیدگی کنیم.

نهادهای مدنی در کنار نهادهای صنفی به درستی شکل نگرفته‌اند
وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی نیز در این نشست از تلاش خود و وزیر کار و رفاه اجتماعی برای تصویب پیش نویس تشکیل کانون سراسری فرهنگ و هنر در هیأت دولت خبر داد. سیدعباس صالحی گفت: یکی از ۹ برنامه‌ای که در این دولت به مجلس ارائه شد بحث بهبود کسب و کارهای فرهنگی به‌عنوان برنامه کلان بود. بحث مقررات زدایی از حوزه فرهنگ و هنر و اینکه بتوانیم فضای کسب و کار را به شرایط آرام تری ببریم، مهم‌ترین هدف ما در این عرصه بود. نکته دیگری که مدنظرمان بود تعریف روشن مشاغل هنری بود که این پروژه تا پایان سال به اتمام می‌رسد و امیدواریم با حمایت وزارت کار شاهد تحقق موضوع باشیم.
وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی بیان کرد: یکی از رویکردهای مهم دولت تدبیر و امید، بحث واگذاری امور به مردم است که به‌طور پیوسته جزو مطالبات جدی آقای روحانی و اعضای هیأت دولت قرار دارد. کسب و کارهای هنری راه نمی‌افتند مگر اینکه دخالت‌های دولت در این حوزه کمتر شود. در این راه باید مردم در پروسه مسیر حضور داشته باشند نه در انتهای مسیر. بعضی مواقع دولت‌ها فکر می‌کنند عقل کل هستند و فکر می‌کنند می‌توانند جای مردم تصمیم بگیرند. در این راه بحث گفت‌وگو از سطح سیاستگذاری تا اجرا باید همپای هم حرکت کنند. در این راستا آیین‌نامه شورای گفت‌وگو تدوین شده است و با همین رویکرد ما شاهد اتفاق امروز هستیم. من در این راستا یک چک سفید امضا هم به دوستان دادم که هروقت به نتیجه مشترک رسیدید من حمایت می‌کنم.
صالحی ادامه داد: این تجربه‌ای است که فارغ از نتیجه می‌تواند بسیار موفق باشد. نهادهای مدنی ما در کنار نهادهای صنفی به درستی شکل نگرفته‌اند. در این راه دولت بزرگ و بزرگ‌تر می‌شود و ما باید بتوانیم انجمن یا کانون‌های سراسری را پیدا کنیم. سراسری شدن این مجموعه‌ها بخشی از هویت نهاد مدنی است که تخصص و استمرار را شکل می‌دهد. این چیزی است که با ظرفیت شناسی قانون موجود و قانون کار می‌توانیم، استفاده کنیم. اینها یک نهاد مدنی مهم خواهد بود که تکلیف دولت را هم روشن می‌کند و اجازه بهانه‌گیری را به او نمی‌دهد؛ پس به‌نظر می‌آید رویکرد واگذاری امور به مردم باید بسیار جدی‌تر از اینها مورد توجه قرار گیرد؛ به‌ویژه اینکه دولت در عرصه فرهنگ و هنر قطعا نمی‌تواند به تنهایی در این راه گام بردارد. به هر حال این اتفاق گام نخست ما در عرصه‌های صنفی است که هم هنرمندان و هم آقای شریعتمداری با استقبال فراوان در کنار ما حضور داشتند و من مطمئنم با نگاهی که در رئیس‌جمهور و هیأت دولت وجود دارد، این اقدام به نتیجه می‌رسد.


رسیدگی به بیمه بیکاری هنرمندان

علی‌اصغر سیدآبادی /  مشاور برنامه‌ریزی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی:
اینکه تمام انجمن‌های هنری، فرهنگی و رسانه‌ای به یک سند مشترک دست پیدا کنند در تاریخ معاصر کشورمان یک موضوع بی‌نظیر است. در مشورت‌هایی که با وزیر ارشاد داشتیم به این نتیجه رسیدیم که نمایندگان صنوف مختلف در جلسات مشترک به جمع بندی‌هایی پیرامون نحوه تشکیل فعالیت‌های انجمن‌های صنفی فرهنگ و هنر برسند و برنامه‌ریزی‌هایی در جهت استقرار نظام صنفی فرهنگ و هنر صورت گیرد. در این راستا مهم‌ترین اولویت‌ها صنف بود، اما ما به‌دلیل اهمیت موضوع به ماجرای بیمه بیکاری هم رسیدیم که برای اهالی هنر بسیار مهم است. در این راه سؤال‌های مختلفی پیش رویمان قرار داشت؛ اینکه ما یک نظام خاص مثل نظام پزشکی یا نظام پرستاری می‌خواهیم یا مثل بقیه صنوف باشیم؟ یا اینکه یک نظام جامع می‌خواهیم که مجموعه‌ای از نظام‌ها باشد. اینها بحث‌های مفصل و پرچالشی بود و سرانجام به این نتیجه رسیدیم که در چارچوب قوانین فعلی کشور گام برداریم و بخشی از نیازهای‌مان را جواب دهیم.


استفاده بهینه از فرصت تاریخی

مسعود هوشمند رضوی /  نماینده انجمن صنفی روزنامه‌نگاران استان تهران: 
نحوه شکل‌گیری فرهنگ و هنر با هدف استقرار و نهادینه‌سازی‌ آن کار شایسته است. کار شایسته یک مفهوم بین‌المللی است که در اسناد سازمان‌های بین‌المللی و در قانون کار کشورمان به آن اشاره شده است. کار شایسته یک اشتغال مولد است که کرامت انسانی، برخورداری از فرصت‌های اجتماعی، برابری دستمزد زن و مرد و عدم‌تبعیض بین زن و مرد را مورد توجه قرار داده است و دنبال ترویج فرصت‌های برابر شغلی برای همه افراد است. در یک بخش از مفهوم کار شایسته به موضوع حق داشتن تشکل و چانه زنی اشاره شده است. بنابراین ما برای استقرار این مفهوم نیازمند تشکیلاتی بودیم که بتواند به این موضوعات رسیدگی کند.  ما یک فرصت تاریخی داریم که امیدوارم بتوانیم از این فرصت‌ها استفاده کنیم. این نخستین برنامه‌ای است که محصول گفت‌وگوهای مختلف است که نمایندگان اصناف در آن حضور دارند و می‌توانند بدون دخالت دولت کاری انجام بدهند. ما به هیچ عنوان دنبال حذف خانه‌ها و انجمن‌های صنفی نیستیم. این یک کارگروهی است که در موازات انجمن‌ها حرکت نمی‌کند. بلکه توجه به مفهوم «کار شایسته» مهم‌ترین بحثی بوده که در این فضا مورد تمرکز است. به هر حال اینها کف مطالبات ماست و قطعا در این راه هم ایراداتی داریم. تهیه پیش نویس تشکیل کانون سراسری فرهنگ و هنر هنوز در اول راه است و پشتیبانی اهالی فرهنگ و هنر و تصویب نهایی آن در دولت، مهم‌ترین گام‌ها خواهند بود.


جامعه فرهیخته با احترام به هنرمندان

فیاض زاهد /  مشاور وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی:
ما تا زمانی که به هنرمندان خودمان احترام نگذاریم،جامعه، جامعه فرهیخته‌ای نخواهد بود. اگر قرار است جامعه‌ای انسانی توأم با کرامت بسازیم باید یک انسان بسازیم. همه انسان‌ها به امید فردایی بهتر زندگی می‌کنند؛ ما هم اگر قرار است کاری کنیم، باید همین جا دست به انجام کار بزنیم. امروز ما وقتی در معرض پرسش قرار می‌گیریم، می‌گوییم دولت گام بزرگی برداشته است ولی باز هم نگران این هستیم که در انتخابات بعد قرار است چه اتفاقی بیفتد؟ پویش‌های مردم‌سالاری قرار است چه سرنوشتی پیدا کنند؟‌ ما اگر قرار است جامعه‌ای بسازیم این ساختن جامعه با انقلاب و شورش روی نمی‌دهد. اگر قرار است در جامعه شرایط زیست بهتر داشته باشیم این شرایط را باید برای تمام انسان‌ها برقرار کنیم و این شرایط به‌وجود نمی‌آید مگر زمانی که به معلمان و هنرمندان آن جامعه احترام بگذاریم.
اگر نویسنده و هنرمند احساس کند از طرف دولت مورد احترام است امید اجتماعی را به جامعه بر می‌گرداند. متأسفانه در دانشگاه‌های ما میل فراوانی برای مهاجرت به خارج از کشور وجود داردکه باید جلوی آن را بگیریم. جامعه هنری، فرهیختگان، فیلسوفان، اساتید و معلمان و تولید‌کنندگان آثار هنری باید احساس کنند که در این سرزمین آینده دارند و به‌کار آنها احترام گذاشته می‌شود.


حفظ امنیت اهالی تئاتر؛ مسئله‌ای قدیمی

ایرج راد /  رئیس هیأت مدیره خانه تئاتر:
ما از دیرباز به‌دنبال حفظ امنیت اهالی تئاتر بودیم. در این راه از سال‌ها قبل با شورای‌عالی انقلاب فرهنگی در تماس بودیم و پیرامون موضوع امنیت شغلی هنرمندان بارها رایزنی کردیم و خواستیم به ما جواب بدهند چرا مصوبات‌شان اجرایی نشده است؟ مسئله امنیت شغلی هنرمندان در برنامه چهارم و پنجم توسعه نیز وجود داشت اما پیگیری‌های ما در این رابطه هیچ‌گاه به نتیجه نرسید. در برنامه ششم توسعه نیز موضوع امنیت شغلی مطرح و قرار شد در ظرف یک سال راهکارهای آن توسط وزارت فرهنگ و ارشاد اجرایی شود، اما نشد. این جریان اما در خانه تئاتر ادامه پیدا کرد و با پیگیری‌هایی که در این زمینه صورت گرفت آقای صالحی، وزیر ارشاد زحمت زیادی پیرامون این موضوع کشید و قرار بر این شد تا جلسات زیادی در این زمینه برگزار شود. حدود یک سال این جلسات برگزار شد و ما درباره مسائل حقوقی و مرتبط با قوانین کار رایزنی کردیم تا اینکه امروز شاهد امضای پیش‌نویسی در این عرصه هستیم. این برای نخستین بار است که هنرمندان می‌توانند جایگاهی را که دوست داشتند پیدا کنند. امروز لحظه‌ای تاریخی است و من از همه کسانی که پیگیر مسائلی بودند که خدمت به مردم و فرهنگ و هنر این مملکت بود، تشکر می‌کنم و امیدوارم با اجرایی شدن این قوانین بتوانیم قدم‌های مثبت بیشتری در راه اعطای فرهنگ و هنر کشورمان برداریم.


نباید گرفتار دیوان‌سالاری شویم

منوچهر شاهسواری /  مدیرعامل خانه سینما: 
ما هنرمندان یک پیکره واحد و بخش مهمی از فرهنگ و تمدن این کشوریم و به لحاظ آنچه تولید می‌کنیم یک جامعه به هم پیوسته‌ایم. موضوعی که نباید به سادگی از کنار آن گذشت؛ مخالفت برخی افراد با فعالیت‌های فرهنگی و صنفی است که از فضای ابهام‌آلود می‌خواهند استفاده کنند. فضایی که اجازه رشد به هیچ فردی را نمی‌دهد و تنها فرصت‌طلبان اجازه غارت کردن پیدا می‌کنند. ما اگر بخواهیم برای آیندگان چیزی باقی بگذاریم باید این تشکل‌ها را پیگیری کنیم. ما سال‌هاست فکر می‌کنیم جز قانون کار، هیچ قانون دیگری نمی‌تواند در پیشبرد فعالیت‌های صنفی هنرمندان به ما کمک کند. ما نباید اجازه بدهیم دیگران از این فضا سوءاستفاده کنند. آنها علاقه‌مند نیستند که این سرزمین صاحب اقتدار فرهنگی باشد؛ اقتداری که ناشی از حمایت هنرمندانی است که با تولید فرهنگی، مدیریت فرهنگی و انجمن‌های صنفی پرسشگر کارها را جلو می‌برند. من 2تقاضا از وزرای محترم دارم: اول اینکه اجازه ندهند این تصویب نامه در چرخه اداری و دیوان‌سالاری به فراموشی سپرده شود؛ چراکه باعث دلمردگی می‌شود. دوم اینکه امروز موضوع نظام بازنشستگی اهل فرهنگ و هنر در وضعیت بسیار اسفناکی قرار دارد که این، نیازمند یک درایت عمیق و حرکت انقلابی است. این موضوع همکاران مسن ما را تحت‌تأثیر قرار داده و نیازمند تصمیم و روشی است که امیدوارم آقای شریعتمداری، وزیر کار بپذیرد تا بتوان موانع حقوقی را رفع کرد.



تثبیت بنیادی‌ترین حقوق شهروندی

کاوه رضوانی‌راد /  مشاور حقوقی خانه موسیقی:
امروز روز بزرگی برای برداشتن گامی کوچک در راستای تثبیت یکی از بنیادی‌ترین حقوق شهروندی است. حقوقی که در قانون اساسی و منشور حقوق شهروندی هم به رسمیت شناخته شده است. موضوع تشکیل کانون‌های سراسری صنفی هنرمندان و اهالی فرهنگ سرانجام در آستانه تحقق قرار گرفته و در این راه مقصد نهایی ما باید نظارت و مطالبه‌گری در اجرای صحیح این تصویب نامه و اهتمام برای شکل‌گیری سریع کانون‌های سراسری صنفی هنرمندان باشد. از آن چیزی که باید بر حذر باشیم تمرکز بر ماهیت مدنی و عدم‌دخالت‌های دولتی است. نهاد صنفی، رقیب دولت نیست بلکه همراه دولت است تا دولت به جای ورود به اجرا به سیاستگذاری مشغول باشد. نهاد صنفی حلقه اتصال هنرمند و حاکمیت است که حقوق هنرمندان را می‌ستاند و از حریم او صیانت می‌کند. دخالت دولت قطعا آن فعالیت‌ها را مختل می‌کند. به هر حال رفتار قابل تحسین وزیران ارشاد و تعاون الگویی کامل از مناسبات دولت و تشکل‌های هنری است که امیدوارم در سال‌های پیش رو نیز مورد توجه قرار گیرد. هدف نهایی ما زمانی محقق می‌شود که تصویب نامه به‌طور کامل اجرا شود تا صنوف بتوانند تشکل‌های خود را ذیل قانون کار ثبت کنند. من پیشنهاد می‌کنم که یک کارگروه سه‌جانبه در این راستا تشکیل شود چرا که شفافیت موضوعی است که در این سال‌ها به‌شدت به آن نیازمندیم.