الگوی برد - برد در لاله‌زار

پریسا امیرقاسم‌خانی/خبر‌نگار

بیش از 2 دهه است که تلاش متخصصان و کارشناسان برای بازگرداندن خیابان لاله‌زار به هویت اصلی خود که همان خیابان فرهنگی و هنری شهر است بی‌نتیجه مانده و نگاه بازاری صاحبان اصناف تجاری که بعد از دهه60 در این خیابان مستقر شدند، بر لاله‌زار سایه افکنده است؛ طوری که هر لحظه شاهد ویرانی یکی از بناهای مهم فرهنگی و هنری در آن هستیم. پیاده‌‌راه‌سازی و حضور پررنگ‌تر عنصر انسانی در لاله‌زار یکی از طرح‌هایی است که می‌تواند در احیای این خیابان تأثیر‌گذار باشد.

ایجاد مکث با پیاده‌راه‌سازی‌
پیاده‌راه‌سازی همواره یکی از نمادهای شهر انسان مدار و توسعه یافته است که می‌تواند در لاله‌زار مانند عنصر سازنده در ایجاد مکث و فضای همگانی عمل کند. همان ویژگی‌ای که لاله‌زار حدود نیم قرن پیش از آن برخوردار بوده است. پیاده‌راه‌سازی باعث اصلاح شبکه حمل‌ونقل و ترافیک، حفظ هویت، بهبود وضعیت خرید، بهبود سیما و منظر شهری، ساماندهی تردد خودروها، ایجاد جذابیت توریستی، توسعه فضاهای عمومی، فراهم‌سازی‌ ایمنی، تجدید حیات خیابان، بالا بردن ضریب ایمنی، کاهش آلودگی‌های بصری صوتی و هوایی در لاله‌زار می‌شود.

سینماهای قدیمی، نخستین محور توسعه
در طرح پیاده‌راه‌سازی که برای بازآفرینی لاله‌زار پیشنهاد شده ، قرار است 15سینما و فضاهای فرهنگی قدیمی این محدوده بازآفرینی شوند؛ ازجمله سینماهای پیشین لاله، نادر، ایران، البرز، شهرزاد، تابان، خورشید، سارا و تئاترهای پارس، نصر، خانه اتحادیه، پاساژ بهار، گرند هتل و... که این مراکز به‌عنوان مراکز فرهنگی یادگار روزگار گذشته هستند و به‌عنوان محرک‌های توسعه، مورد توجه قرار می‌گیرند.

گروه‌های مستقر در لاله‌زار 
بیش از 25صنف و گروه در لاله‌زار مشغول به فعالیت‌هستند و حدود 4هزار واحد تجاری در این پهنه مستقر شدند که عمدتا 34درصد آن در اختیار صنف فروش برق صنعتی قرار گرفتند و بعد از آن به‌ترتیب 6درصد در اختیارصنف کابل، 6درصد روشنایی و کلید پریز، 5درصد سنسور، آیفون و لوازم الکتریکی عمومی و سایر صنوف هستند که در نمودار آمده است.
 
نظر گروه‌های مستقر در خیابان لاله‌زار برای پیاده‌راه‌سازی‌
براساس نظرسنجی صورت گرفته در طرح‌های مطالعاتی، 58درصد از اصناف مستقر در لاله‌زار مخالف تغییر بودند. دلایل اصلی این مخالفت نیز نا امن شدن فضا برای کسب‌وکار، کاهش مشتری و کم رنگ شدن فضای تجاری و غلبه فضای فرهنگی بر خیابان بود که حرفه گروه‌های مستقر را تحت شعاع قرار می‌داد. هر چند که 42درصد از اصناف مستقر در این خیابان موافق با تغییر بودند.

سناریو‌های پیشنهاد شده برای پیاده‌راه‌سازی
درنهایت برای بازآفرینی مجدد خیابان لاله‌زار و تغییر و اجرای طرح پیاده‌راه‌سازی تنها راهکار، تغییر تدریجی خیابان طی یک دوره 3 تا 10ساله است که این راهکار کمترین تبعات منفی را دارد. این راهکار باید در چند مرحله انجام شود. مرحله اول جلب اعتماد عمومی گروه‌های تجاری مستقر در خیابان است که این مرحله حدود 6‌ماه طول می‌کشد و بعد در 2 فاز تغییر خیابان عملی است که اجرای هر فاز یک مدت معین زمان می‌برد. اجرای فاز اول 6 ماه، بهره‌برداری از فاز اول و اجرای فاز دوم یکسال، اجرای فاز دوم 2سال و اجرای فاز دوم و بهره‌برداری از فاز دوم 6سال طول می‌کشد.






لاله‌زار فضایی وسیع‌تر از دکان‌داری و انبارهای ناایمن



   الهام فخاری، عضو کمیسیون فرهنگی و اجتماعی شورای اسلامی شهر تهران 

خیابان لاله‌زار ازجمله محورهای مرکزی و کانون اجتماعی دوره‌ پرتب‌و‌تاب تاریخ سرزمین ماست. این خیابان زمانی در همسایگی با محورهای قدرت (حکومت)، تجارت (بازار) و سکونت در تهران، به مثابه فضایی نو برای پاتوق‌های اجتماعی، هنری و فرهنگی همزمان با دگرگونی‌های فرهنگی جهان کارکردهای متمایزی یافت. لاله‌زاری که در آغاز، بوستانی در بیرون حصار ناصری و تفرجگاهی ویژه بود، در توسعه ناخواسته تهران به شهر پیوند زده  شد و درپی بی‌تعادلی‌های مالی دربار قاجاری سندزده و فروخته شد. به سخن دیگر، از کوچه‌باغی نیمه‌خصوصی به خیابان همگانی و خرده املاک مردم دگرگون شد. زیبایی‌شناسی نو در معماری شهری لاله‌زار، ‌دکان‌ها و خانه‌ها، نشانه‌ای از اثر ارتباط‌های دیپلماتیک و تلاش برای تجربه‌ای نو در زندگی اجتماعی شهری است. لاله‌زار مکان زندگی و کار و گذران زندگی روشنفکران و طبقه متوسط فرهنگی و اجتماعی شد و در بافت این خیابان مهمانسرا (هتل)، کافه، شیرینی‌فروشی و دیگر خدمات نو که پیش‌تر تنها برای درباریان و اشراف تعریف می‌شد، برای طبقه متوسط رو به رشد فراهم آمد. از این روی است که سبک زندگی فرهنگی نو با برپایی تماشاخانه، کتابفروشی، روزنامه و کافه به مثابه پاتوق اجتماعی از لاله‌زار فضایی بیش از یک خیابان یا راسته ساخته است. در این خیابان سفارتخانه‌های 4 کشور پرقدرت و بانفوذ و مرکزهای مالی - پولی فعال شدند و این هم گویای اهمیت اجتماعی - سیاسی پهنه شهری و کانونی چون لاله‌زار است. در جای جای این خیابان روند تاریخی مشروطه ایرانی رخ داده و لاله‌زار به راستی یک کتاب تاریخی زنده از بخش تأثیرگذار تاریخ معاصر ایران به‌شمار می‌رود. هر فصل از تاریخ ایران سرمایه و تجربه‌ای گرانمایه برای مردم است و لاله‌زار که خوشبختانه هنوز با کالبد دوران اوج برپاست فضایی بیش از دکان‌داری و انبارهای ناایمن در بافت، می‌تواند به‌کارآید. مرمت، بازپیرایی و پویایی بافتی خیابان لاله‌زار دربردارنده فرصت‌های اقتصادی مبتنی بر فرهنگ و هنر و در راستای نیاز اجتماعی امروز تهران که همانا پاتوق‌ها و فضاهای اجتماعی دسترس‌پذیر است، به‌ ‌جا و لازم است. اگر مالکان کنونی خیابان لاله‌زار نسبت به ارزش اقتصادی -فرهنگی این محور آگاه و برای همکاری برد - برد باانگیزه شوند، جان تازه و روند ارزش‌آفرین برای مالکان، شهر و مردم می‌توان تعریف کرد.