شهری
بازآفرینی شهری با بهسازی محله‌های قدیمی
محله چشمه گرگان برای رونق و توسعه گردشگری مرمت و بهسازی می‌شود
بهسازی محله سرچشمه سرانجام خوش تفاهم‌نامه چندجانبه‌ای است که سال‌های گذشته بین چند دستگاه اجرایی به امضا رسیده و اکنون به نماد اقدام مشترک بازآفرینی شهری تبدیل شده است. به گزارش مهر، تفاهم‌نامه چندجانبه برای احیای بافت تاریخی گرگان هرچند دیرهنگام به امضا رسید و کمی با تاخیر وارد فاز اجرایی شد، اما اکنون بهسازی محله سرچشمه به عنوان نخستین گذر تاریخی بافت با ارزش گرگان به نماد اقدام مشترک بازآفرینی شهری تبدیل شد.۳۱ فروردین سال ۱۳۹۴ همزمان با روز جهانی بناها و محوطه‌های تاریخی، تفاهم‌نامه چند جانبه‌ای بین شهرداری گرگان، اداره کل میراث فرهنگی و اداره کل راه و شهرسازی، استانداری گلستان و دفتر بهسازی و احیاء بافت تاریخی گرگان به امضا رسید که در این تفاهم‌نامه احیای 5 گذر تاریخی فرهنگی بافت قدیم گرگان در یک بازه زمانی چند ساله در دستور کار قرار گرفت و گذر تاریخی سرچشمه (نعلبندان تا مصلا) به عنوان نخستین گذر برای احیا انتخاب شد. هرچند احیای این گذر تاریخی با تاخیر همراه بود، اما اکنون بهسازی و احیای این محله به روزهای پایانی نزدیک می‌شود.
دلیل نام‌گذاری محله سرچشمه
ناظر پروژه‌های دفتر بهسازی و احیای بافت تاریخی گرگان با بیان این‌که محله سرچشمه، به عنوان قدیمی‌ترین، دست‌نخورده‌ترین و یکی از بازماندگان معماری اصیل گرگانی در حوزه تکایاست، اظهار کرد: به دلیل وجود مظهر قنات در مرکز محله که در گذشته آب آشامیدنی ساکنان محله را تامین می‌کرد و سبب رونق و ایجاد محلی مناسب برای سکونت خانوارها می‌شد، این محله سرچشمه نامیده شده است.«رضا مهدی‌پور» افزود: محله سرچشمه هم مانند سایر محلات قدیمی استرآباد بدون طرحی از پیش تعیین شده و بر اساس خواسته‌ها و نیازهای ساکنان با افزایش جمعیت استرآباد شکل گرفته و از معدود محلاتی است که محدوده اصیل آن به‌صورت بکر باقی مانده است.وجود خانه‌های اعیانی در هسته مرکزی بافتمهدی‌پور ادامه داد: در هسته مرکزی بافت، خانه‌های اعیانی زیادی اعم از مجموعه تاریخی باقری، مجموعه تاریخی تقوی، خانه تاریخی شیرنگی، خانه تاریخی رضاقلی‌نژاد و خانه خراسانی و عناصر شاخصی مانند امامزاده نور(ع) وجود دارند. همچنین گذر سرچشمه یا راسته اصلی محله سرچشمه مرتبط‌کننده بازار نعلبندان به میدانگاه مصلا یا همان مرکز محله سرچشمه است.ناظر پروژه‌های دفتر بهسازی و احیای بافت تاریخی گرگان با بیان این‌که در دهه 70 بنا و محوطه امامزاده نور(ع) توسط شرکت مادر تخصصی عمران و بهسازی شهری ایران مرمت شد، افزود: مرمت و بهسازی محله سرچشمه از اواخر سال ۱۳۹۵ با مشارکت سازمان میراث فرهنگی و مرمت ضلع غربی مرکز محله آغاز و پس از آن توسط شرکت بازآفرینی شهری با انجام عملیات بهسازی تکیه جوانان و مسجدالاقصی ادامه پیدا کرد.وی تصریح کرد: اقداماتی که در اضلاع مختلف محله سرچشمه انجام می‌شود متفاوت است ولی به طور کلی در بهسازی هر یک از اضلاع این مرکز محله، سازمان‌های میراث فرهنگی، راه و شهرسازی و شهرداری دخیل بودند. به طوری که در رابطه با ضلع غربی که شامل چندین تکیه است سازمان میراث فرهنگی اقدام کرد و برای ضلع شرقی که شامل پیرتکیه و گوشواره‌هاست حدود ۱۰ سال پیش سازمان میراث فرهنگی با همراهی هیات امنا فعالیت کردند و در حال حاضر شهرداری در آن فعالیت می‌کند.
اقدامات متفاوت دستگاه‌های اجرایی
به گفته این مسئول در قسمت‌هایی از ضلع شمالی (تکیه جوانان)، اداره کل راه و شهرسازی و سازمان میراث فرهنگی در زمینه جداره‌سازی اقداماتی انجام داده‌اند. همچنین در ضلع جنوبی (مسجدالاقصی) راه و شهرسازی به طور کامل به امر مرمت و بهسازی پرداخت. بهسازی خانه تاریخی شیرنگی هم بر عهده سازمان میراث فرهنگی است و هزینه مرمت گوشواره‌های پیرتکیه را نیکوکاران حوزه بازآفرینی شهری تقبل کرده‌اند.ناظر پروژه‌های دفتر بهسازی و احیای بافت تاریخی گرگان تصریح کرد: میزان پیشرفت فیزیکی در اضلاع مختلف متفاوت است. اما به طور کلی تکیه جوانان ۹۵ درصد، پیرتکیه و گوشواره‌ها ۹۵ درصد، مسجدالاقصی حدود ۷۵ درصد و خانه تاریخی شیرنگی و ضلع غربی محله هم ۱۰۰ درصد پیشرفت فیزیکی داشته‌اند.وی گفت: هدف از مرمت محله سرچشمه ارتقای کیفیت سیما و منظر شهری در حوزه تاریخی، ارتقای کیفیت زندگی در فضاهای عمومی شهری و احیای هویت تاریخی به منظور کمک به احیای هویت اجتماعی و اقتصادی است. اما از آنجا که دستگاه‌های مختلف در امر مرمت و بهسازی مرکز محله سرچشمه دخیل بودند، اقدامات متفاوت با اهدافی یکسان انجام شده است.
معرفی سرچشمه
مدیر پایگاه بافت تاریخی گرگان جزییات بیشتری از مرمت و بهسازی محله سرچشمه ارائه و اظهار کرد: محله سرچشمه به عنوان محور گردشگری بافت تاریخی گرگان انتخاب شده و اقدامات مرمتی در آن از سوی میراث فرهنگی گلستان با خرید برخی از خانه‌های تاریخی از جمله خانه شیرنگی در سال ۱۳۷۳ آغاز شده است.«عالیه ملک شاهکویی» افزود: در سال گذشته با همکاری میراث فرهنگی، اداره کل راه و شهرسازی (دفتر بهسازی) و شهرداری گرگان، برای نخستین بار مرکز محله سرچشمه و محور نعلبندان تا مصلی برای اقدام مشترک بهسازی و احیای پایلوت مد نظر قرار گرفت. کف‌سازی محله توسط شهرداری آغاز شد و میراث فرهنگی هم به مرمت مغازه‌های تجاری چوبی باقیمانده در این محور اقدام کرد. در قسمت جنوبی هم در مرکز تکایای سرچشمه جداره‌سازی تکیه جوانان و خانه شیرنگی انجام شد.مدیر پایگاه بافت تاریخی گرگان افزود: اداره کل راه و شهرسازی نیز جداره‌سازی و مرمت بخشی از تکایای محله از جمله پیرتکیه و مسجدالاقصی را در دستور کار دارد. این اقدامات قبل از اجرا در چندین جلسه شورای فنی میراث فرهنگی استان مورد بررسی قرار گرفت و تغییرات و اصلاحات انجام و این پروژه‌ها هم‌اکنون در حال اجراست.ملک شاهکویی با بیان این‌که سال 1396 حدود ۶۰۰ میلیون تومان و سال گذشته حدود ۳۵۰ میلیون تومان از کمک‌های بلاعوض سازمان میراث فرهنگی به مرمت، اندود کاهگل و مرمت پوشش بام خانه‌های تاریخی این محور اختصاص یافت، بیان کرد: مرمت و بهسازی محله سرچشمه هنوز در برنامه‌های اولویت‌دار میراث فرهنگی قرار دارد و امیدواریم با کمک اداره کل راه و شهرسازی و شهرداری گرگان کار بهسازی این محله امسال به پایان برسد.
کف‌سازی و جداره‌سازی سرچشمه تا پایان سال
شهردار گرگان گفت: کف‌سازی محور سرچشمه (بازار نعلبندان تا مصلا) در حال انجام است و پیمانکار دیواره‌سازی این محله هم نهایی شده است. تبدیل محله سرچشمه به پیاده‌راه در دستور کار قرار دارد و در حال تامین زمین برای ساخت پارکینگ در این محله هستیم که بتوانیم از این گذر به عنوان گذر گردشگری بهره ببریم.«عبدالرضا دادبود» افزود: این محله به عنوان نخستین گذر تاریخی برای احیا انتخاب شد. هرچند مسیر گذر طولانی است و در اجرا با مشکلات و چالش‌هایی همراه بودیم و برخی دستگاه‌های خدمات‌رسان همکاری لازم را نداشتند، اما امیدواریم امسال کار احیا و بهسازی گذر سرچشمه به پایان برسد.هرچند از بهسازی محله سرچشمه به عنوان نماد اقدام مشترک بازآفرینی شهری یاد می‌شود، اما دستگاه‌های متولی باید با احصای نقاط قوت و ضعف، در اجرای طرح احیای این گذر، احیای 4 گذر تاریخی فرهنگی دیگر بافت تاریخی گرگان را با سرعت دنبال کنند.
