کتاب
برگی نو از گل‌های جاویدان در همدان
چاپ دوم کتاب «گل‌های جاویدان» درباره برنامه رادیویی فاخر «گل‌ها» نوشته علی شریفی، پژوهشگر اسدآبادی، به بازار آمد
فاطمه کاظمی| همدان ـ خبرنگار :
کتاب «گل‌های جاویدان» نتیجه ذوق و سلیقه «علی شریفی»، پژوهشگر اسدآبادی، است که آن را در 2 جلد و به دلیل علاقه فراوان به موسیقی چاپ کرده است. نویسنده این کتاب از سال‌ها پیش آرزوی جمع‌آوری کامل برنامه رادیویی فاخر «گل‌ها» را در سر می‌پروراند و پس از جمع‌آوری این برنامه‌ها و تحقیق درباره آنها، ایده نگارش کتابی در این زمینه در ذهنش شکل گرفت و خوشبختانه این کتاب با وجود سختی‌های فراوان به چاپ رسید.
برنامه «گل‌ها» به مدت ۲۳ سال از ۱۳۳۵ تا ۱۳۵۷ از رادیو ملی ایران پخش می‌شد. این برنامه شاخه‌های متعددی چون گل‌های رنگارنگ، برگ سبز، یک شاخه گل، گل‌های صحرایی و گل‌های تازه داشت. برنامه «گل‌های جاویدان» اولین و قدیمی‌ترین برنامه از سری برنامه‌های گل‌هاست که در 157 برنامه تهیه و تنظیم شده است و بسیاری از شماره‌های آن نایاب و خارج از دسترس است.
در کتاب «گل‌های جاویدان» این برنامه‌ها با توضیحات کامل و همچنین همراه با جداول برنامه‌ها، بیوگرافی و عکس‌های نابی از هنرمندان این برنامه و مقالات و مطالبی دیگر به چاپ رسیده است. چاپ اول این کتاب در سال 1395 روانه بازار شد و اکنون در مرداد 98 چاپ دوم با تغییرات جدید و البته در 2 جلد به بازار کتاب آمده است.
چاپ دوم در 2 جلد
مدیر انتشارت گل‌های جاویدان و نویسنده این کتاب به همشهری می‌گوید: پس از چاپ اول کتاب «گل‌های جاویدان» که به شکل ناشر مؤلف و با هزینه شخصی عرضه شد و مورد استقبال کم‌نظیر هنرمندان و علاقه‌مندان موسیقی ایران به خصوص دوستداران برنامه فاخر «گل‌ها» قرار گرفت، بر آن شدیم چاپ دوم کتاب را با اصلاحات و همچنین اضافه کردن چند برنامه جدید و این بار در قالب 2 جلد به علاقه‌مندان موسیقی تقدیم کنیم.
در این بین، به پیشنهاد برخی از دوستان اهل دل و همچنین استادان برجسته موسیقی از جمله «شاهین فرهت»، انتشارات گل‌های جاویدان را به ثبت رساندیم و کتاب 2 جلدی «گل‌های جاویدان» را این بار از طریق این انتشارات تازه‌تأسیس عرضه کردیم.
شریفی بیان می‌کند: در چاپ جدید تغییراتی اعمال شده است از جمله اضافه شدن چند برنامه جدید، اصلاح برخی از متون و مطالب، بهبود کیفیت عکس‌های کتاب، اضافه شدن عکس‌های جدید و تحلیل و بررسی آوازهای برنامه‌ها از لحاظ ردیف موسیقی دستگاهی.
بررسی مختصر فصول جلد اول
نویسنده کتاب «گل‌های جاویدان» درباره بخش‌های مختلف جلد اول کتاب توضیح می‌دهد: در فصل اول کتاب اشاره‌ای کوتاه به تأسیس رادیو در ایران و پیدایش برنامه «گل‌ها» شده است.
در متن کتاب به دلیل این‌که از دیگر برنامه‌های «گل‌ها» چون گل‌های رنگارنگ، برگ سبز و موارد دیگر یاد شده و ممکن است بعضی از خوانندگان کتاب با این برنامه‌ها آشنایی کامل نداشته باشند، شرحی مختصر درباره آنها نگاشته شده است.
شریفی می‌افزاید: فصل دوم کتاب شامل 4 بخش است. در بخش اول برنامه‌های دارای اعلام برنامه، در بخش دوم برنامه‌های بدون اعلام برنامه، در بخش سوم برنامه‌های مشکوک و در بخش چهارم برنامه‌های به دست نیامده بررسی شده‌اند. برنامه‌های بخش دوم و سوم بدون شماره هستند و به همین دلیل برای دسترسی سریع خوانندگان به ترتیب درج در کتاب به صورت حروفی (یک، دو، سه و مانند این) شماره‌‌گذاری شده‌اند.
در بخش اول این فصل، پس از گل‌های جاویدان شماره یک بلافاصله گل‌های جاویدان شماره 78 بررسی شده است. در این بین، موجود نبودن 76 شماره نوعی خلأ ایجاد کرده است. برنامه‌های بدون اعلام شماره که در بخش دوم و سوم مندرج شده‌اند، ممکن است جزو این برنامه‌ها باشند.
بُعد ادبی
این پژوهشگر موسیقی می‌گوید: در ابتدای هر برنامه، مشخصات آن شامل هنرمندان، گویندگان، شاعران و مانند این معرفی شده‌اند و سپس متن برنامه به طور کامل (بدون دخل و تصرف) منعکس شده و در پایان هر برنامه توضیحاتی ارائه شده است.
این توضیحات شامل اطلاعات موسیقایی و ادبی برنامه است. به دلیل آن‌که هر دو بُعد موسیقی و ادبیات در برنامه «گل‌ها» مورد توجه بوده و در واقع هدف این برنامه وزین تلفیق شعر و موسیقی بوده، بُعد ادبی برنامه‌ها نیز بررسی شده است.
وی تصریح می‌کند: در قسمت ادبی فقط به تغییرات و تفاوت‌های اجرای خواننده و اصل شعر پرداخته می‌شود که گاهی به مقایسه چندین نسخه از دیوان شاعر مورد نظر می‌انجامد. تغییرات و جزئیات اشعار دکلمه‌شده نسبت به اصل شعر به دلیل جلوگیری از اطاله کلام بررسی نشده‌اند.
در متن برنامه‌ها چنانچه اشعار دکلمه‌شده را در سایر برنامه‌های «گل‌ها» خواننده‌ای اجرا کرده باشد، در قسمت پاورقی به آنها اشاره شده است اما اگر غزل یا شعر آواز برنامه در برنامه‌ای دیگر توسط خواننده یا خوانندگانی اجرا شده باشد در قسمت توضیحات بررسی شده است.
شریفی ادامه می‌دهد: در آغاز برنامه‌ها، «محمد شیرخدایی» قطعه‌ای را در مثنوی مخالف سه‌گاه با ساز قره‌نی (کلارینت) نواخته و در واقع این قطعه آرم همیشگی برنامه «گل‌ها» بوده است. به همین سبب در کتاب حاضر در معرفی نام هنرمندان هر برنامه، نام مرحوم شیرخدایی به دلیل جلوگیری از تکرار عنوان نشده است.
زمان برنامه‌ها نیز ذکر نشده است و دلیل آن کیفیت‌های متفاوت نوارهای صوتی است که به دلیل نوع ضبط، انتقال و تبدیل آن (نوارهای آنالوگ و دیجیتال) کم و بیش 2 دقیقه تغییر دارد.
نویسنده کتاب «گل‌های جاویدان» می‌افزاید: در بخش اول و دوم، برنامه‌هایی بررسی شده‌اند که حتما در برنامه «گل‌ها» اجرا شده‌اند و در آن شکی نیست با این تفاوت که برخی دارای اعلام برنامه هستند و برخی دیگر نه. بخش سوم به بررسی برنامه‌های مشکوک می‌پردازد. این برنامه‌ها ناقص هستند و اصولا فقط شامل قطعه آوازی‌اند که در برخی از منابع و به عقیده بعضی از پژوهشگران در زمره برنامه «گل‌ها» آمده‌اند.
برنامه‌های به دست نیامده
بخش چهارم همان‌طور که از نامش پیداست به بررسی برنامه‌هایی می‌پردازد که به دست نیامده‌اند. این پژوهشگر موسیقی در این باره می‌گوید: این برنامه‌ها در اختیار نگارنده قرار نداشته‌اند و متن آنها از مجلات رادیو به دست آمده‌اند.
این متون عاری از هرگونه اطلاعات موسیقایی، نام هنرمندان و جزئیات برنامه‌ها هستند و یه این دلیل نگاشته شده‌اند که چنانچه افرادی به نسخه صوتی این برنامه‌ها دسترسی دارند، برای درج در چاپ‌های بعدی در اختیار نگارنده قرار دهند.
مستندات
در فصل سوم مستندات، آمار و اطلاعات کلی برنامه‌ها در اختیار علاقه‌مندان قرار گرفته است. نویسنده کتاب «گل‌های جاویدان» توضیح می‌دهد: این مطالب که در قالب جدول‌ها ارائه شده است، اطلاعات جالب و جامعی را در اختیار خواننده قرار می‌دهد. 14 جدولی که در این بخش مندرج شده است اطلاعاتی شامل هنرمندان، دستگاه برنامه‌ها، مطلع اشعار آواز، شاعران برنامه‌ها، هم‌نوازان آواز، تعداد اجرای خوانندگان و نوازندگان، سازها و مانند این به صورت فشرده و خلاصه‌شده ارائه می‌کند.
شریفی خاطرنشان می‌کند: در برخی از صفحات کتاب عکس‌هایی از هنرمندان برنامه «گل‌ها» گراور شده است. در انتخاب عکس‌ها سعی بر این بوده است از عکس‌هایی استفاده شود که کمتر دیده شده‌اند. علاوه بر عکس‌ها، برخی از تابلوهای مینیاتور زنده اد استاد حسین بهزاد نیز با توجه به هم‌خوانی با متون استفاده شده که موجب زیبایی کتاب شده است.
در واقع علاوه بر موسیقی و ادبیات که موضوع اصلی برنامه «گل‌ها» و این کتاب است، سعی شده در معدود مواردی از آثار برجسته خوشنویسی و مینیاتور هم استفاده شود. انتخاب این آثار به گونه‌ای بوده است که ارتباط عمیقی بین این هنرها و موضوع کتاب وجود داشته باشد.
مطالب جلد دوم
مدیر انتشارات گل‌های جاویدان درباره مطالب جلد دوم کتاب می‌گوید: فصل اول به بررسی مقالات و مطالبی به قلم بعضی از هنرمندان و ادیبان در مورد برنامه فاخر «گل‌ها» می‌پردازد. در ضمن چند مصاحبه از جمله مصاحبه نگارنده با هنرمندان و اشخاص مرتبط از نظر خوانندگان خواهد گذشت.
شریفی می‌افزاید: در فصل دوم کتاب زندگی‌نامه (بیوگرافی) خوانندگان، نوازندگان، گویندگان و ادیبان (نویسندگان گفتارهای ادبی متن برنامه‌ها) مندرج شده است. در این قسمت فقط از هنرمندانی یاد شده است که در برنامه «گل‌های جاویدان» هنرنمایی کرده‌اند.
در زندگی‌نامه‌ها سعی شده است مطالب تازه و همچنین اطلاعاتی که تاکنون کمتر ارائه شده‌اند عنوان شود. در متن کتاب چنانچه نام سایر هنرمندان، شاعران و ادیبان دیگر آمده باشد، در پاورقی به اختصار در مورد آنها مطالبی کوتاه عنوان شده است.
وی تصریح می‌کند: فصل سوم بخش اصلی جلد دوم کتاب است. در این فصل، به تحلیل آوازهای برنامه «گل‌ها» به صورت گوشه به گوشه پرداخته می‌شود. در این فصل، اثری از گفتارهای ادبی برنامه‌ها و اشعار دکلمه‌شده یافت نمی‌شود و به اختصار به قسمت‌های موسیقایی برنامه‌ها اشاره شده و صرفا تحلیل آوازها از لحاظ فنی مد نظر بوده است.
مباحث فنی ردیف و موسیقی دستگاهی از ویژگی‌های اصلی این فصل به شمار می‌رود. در این قسمت نیز از عکس‌های جدیدی از هنرمندان (بعضا عکس‌های کمتر دیده‌شده) استفاده شده است که در چاپ اول کتاب به کار نرفته بودند. در قسمت ضمیمه کتاب علاوه بر مطالب، اسناد و عکس‌ها، دست‌‌نوشته‌هایی از نظر خوانندگان خواهد گذشت.
مدیر انتشارات گل‌های جاویدان در پایان یادآور می‌شود: در راه این خدمت فرهنگی از تک‌تک اساتید، هنرمندان، هنرجویان و علاقه‌مندان موسیقی فاخر ایرانی عاجزانه طلب حمایت داریم. امیدواریم با چاپ کتاب‌های دیگری در زمینه موسیقی، هنر و ادبیات به وظیفه مقدسمان که همانا پیشرفت و پیشبرد فرهنگ و هنر ناب ایرانی است، جامه عمل بپوشانیم.
در همینه زمینه :
