باغ صفا در یک قدمی نابودی

شیراز در گذشته‌ای نه چندان دور، شهر باغ‌ها بود؛ شهری مصفا که هر سمت آن به باغ و بوستانی ختم می‌شد و همین باغ‌ها عامل طنازی شیراز شده و آن را به خال رخ هفت کشور بدل کرده بود؛ باغ‌هایی که دست‌هایی در حال زدودن آخرین درختانش است.

به گزارش ایسنا، یکی از نقاط مفرح شیراز محدوده باغ ارم و خیابان شیب‌دار منتهی به این باغ بود؛ خیابانی که حالا جز باغ ارم باغ دیگری ندارد و تنها اگر خوب چشم بدوانی، درختان کهنسالی را می‌توان در حیاط عمارت‌های کوتاه و بلند مسکونی مشاهده کرد؛ درختانی که بقایای باغ صفا محسوب می‌شوند. 

پیش از این به موازات رودخانه خشک شیراز، باغ بزرگی وجود داشت که پیش از دوران قاجار احداث شده بود؛ باغی که هنوز نامش نشانی یکی از پل‌های شیراز است: باغ صفا، باغی که آرام‌آرام خشکانده و تبدیل به ساختمان شد. باغ صفا در شیراز باغی نام‌آشناست؛ باغی که نام‌آورترین همسایه آن باغ ارم است و از سایر همسایه‌های قدیمی‌اش حالا هیچ اثری نیست. باغ صفا همسایگان دیگری نیز داشته، از جمله باغ‌های رشک بهشت، ابوالفتح‌خانی و حبیب‌آباد و علاءالدوله. به‌راستی، پهنه تاریخی ارم چه باصفا بوده است. 


یادگار عصر صفویه

خاستگاه باغ تاریخی صفا به دوره صفویه می‌رسد. امتداد این باغ از نبش خیابان ارم آغاز می‌شده و تا دبیرستان ناصری می‌رسیده است. می‌توان گفت صفا دست‌کم 50 هکتار وسعت داشته و بزرگ‌ترین رقیب تاریخی باغ تاریخی جنت بوده است. 

و اما اکنون، از این یادگار تاریخی کمتر از 2 هکتار باقی مانده است. از آن انبوه درختان چنار، کاج و صنوبر که چنان درهم بودند که آفتاب به زمین نمی‌رسید، اکنون تنها درختانی نحیف باقی مانده که به‌عمد سمت خشکیدن کشیده شده‌اند و از بی‌آبی می‌سوزند. تنها کاج بلندبالای این قطعه از باغ صفا حتما بیش از 200 سال دارد و دریغ از باغبانی دلسوز!

تردید نباید داشت که اولین متخلف در باغ‌سوزی و نابودی باغ‌های تاریخی شیراز دستگاه‌های دولتی بوده‌اند و گام اول را هم سازمان آب منطقه‌ای برداشت و با تخریب بخشی از باغی تاریخی، عمارتی را به عنوان دستگاه عریض و طویل اداری احداث کرد. بعد از انقلاب هم این راه نه چندان دشوار تداوم یافت و گام اول را مهم‌ترین سازمان در حفاظت از باغ‌ها یعنی جهاد کشاورزی برداشت و با احداث ساختمانی هفت‌طبقه، کلنگ اول را در خشکاندن ریشه باغ صفا به زمین زد.

امروز اما آخرین بقایای این باغ هم مسیر تخریب را تا گودبرداری برای ساخت یک واحد آپارتمانی چندطبقه پیموده است تا علاوه بر حذف کامل باغ صفا مخاطره‌ای تازه برای باغ ارم و حریم قانونی این باغ و ساختمان میراثی بیافریند. 


آخرین نفس‌های باغ صفا

قائم مقام شهردار شیراز در خصوص پروژه‌ای که قرار است باقی‌مانده باغ صفا را حذف کند گفت: این پروژه مربوط به یک شرکت خصوصی است که از 4 سال قبل تاکنون پیگیر آن است. «آرش فرج‌زاده» با بیان این‌که مقرر شده بود یک مجتمع اداری در این محدوده احداث شود گفت: پس از طی فرایند اداری، اداره‌ کل میراث فرهنگی استان فارس در کمیسیون ماده ٥ با آن مخالفت کرد. اخیرا میراث فرهنگی با قید شرایطی با این پلاک موافقت کرده و ممکن است با موافقت اصولی ساخت‌و‌ساز در آن نیز انجام شود.

وی خاطرنشان کرد: موافقت اصولی ساخت براساس موافقت کمیسیون ماده ٥ و تایید سازمان میراث فرهنگی کشور در حال صادر شدن است، اما از میزان طبقات آن اطلاعی ندارم. قائم مقام شهردار شیراز با تاکید بر این‌که با صدور مجوز نهایی توسط میراث فرهنگی ساخت انجام خواهد شد گفت: در این نقطه و هیچ نقطه‌ای از شیراز تراکم‌فروشی انجام نشده و نمی‌شود.

فرج‌زاده با بیان این‌که این پروژه هم بر اساس مجوز قانونی دنبال می‌شود گفت: به دلیل حساسیت‌ها دراین منطقه به هیچ عنوان بدون هماهنگی با مقامات عالی امکان صدور مجوز وجود ندارد. 


اما و اگرهای صدور مجوز ساخت

مدیر کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری فارس بیان کرد: پیش از ارسال تقاضا به میراث فرهنگی استان، چند پلاک در مجاورت موقعیت پیش‌بینی‌شده تجمیع شده بود.

«مصیب امیری» افزود: طبق قانون و ضابطه‌های موجود حریم، در صورتی مجوز صادر خواهد شد که از محوطه پشت کوچه ساخت انجام شود، اما درخواست مالک بر ساخت از ورودی کوچه یک ارم است که در این صورت طبق قانون مشکل در ساخت ایجاد می‌شود. در گذشته‌ای نه چندان دور، از ابتدای خیابان ارم تا انتها مملو از باغ بود. باغ صفا از ابتدای خیابان تا دبیرستان ناصری قرار داشت و بعد از آن باغ رشک بهشت و ابوالفتح‌خانی و حبیب‌آباد و ارم بود.

آخرین تکه باغ صفا هم که درختان کهن‌سالش سال‌هاست طعم آب را از دست باغبان نچشیده‌اند، با عبور از مرحله خشکاندن درختان و تبدیل به پارکینگ گذر کرده و در سراشیبی گودبرداری و احداث ساختمانی قرار دارد که می‌گویند 7 طبقه است؛ ساختمانی که علاوه بر از بین بردن کامل یک باغ تاریخی دیگر و لطمه به معماری خاص خیابان ارم شیراز، قطعا منظر باغ تاریخی ارم را هم مخدوش خواهد کرد.