10چالش‌ طرح ترافیک 38ساله تهران

سیدمحمد فخار:

طرح ترافیک تهران 456 ماه متوالی است که اجرا می‌شود و اگر در مدیریت شهری تهران از لزوم اصلاح طرح قدیمی صحبت  نمی‌شد، همچنان ساختار این طرح غیرکارشناسی برای مدیریت تردد در معابر مرکزی شهر پابرجا بود. از طرفی اجرای نزدیک به 4دهه طرح ترافیک با روش فعلی و عدم‌تغییر یا اصلاح آن، باعث کاهش تأثیر آن شده است.

آلودگی هوای فراگیر

بی‌توجهی به معضل آلودگی هوا یکی از چالش‌‌های اصلی طرح‌ترافیک تهران است. در طرح ترافیک فعلی، شاخص‌های مرتبط با آلودگی در میزان و شرایط ورود خودروها به محدوده طرح درنظر گرفته نشده است. بدین‌‌ترتیب تنها شرط ورود به طرح، داشتن آرم روزانه، هفتگی یا سالانه بود برای کنترل آلایندگی خودروها، فقط طی 5سال اخیر شرط معاینه فنی در نظر گرفته شد.

گره‌های ترافیکی

مهم‌ترین هدف از اجرای محدودیت‌‌هایی همچون طرح ترافیک، مدیریت و روان‌سازی ترافیک در معابر شهر است اما طرح فعلی در پیگیری این هدف، موفق نبوده و انگیزه کافی به شهروندان برای سوق‌دادن سفرهایشان به سمت ساعات غیراوج نمی‌دهد.

بی‌عدالتی در صدور مجوزها

در توزیع و فروش مجوز طرح ترافیک سالانه، تبعیض‌ها و نابرابری‌های مشهودی وجود داشته است. شیوه توزیع سنتی مبتنی بر سابقه و رابطه سهمیه‌های طرح‌ترافیک و تخصیص آن به 441 اداره و نهاد و برخی اشخاص به‌نحوی است که می‌توان به وضوح ناعادلانه بودن آن را مشاهده کرد. هیچ معیار منطقی و مدونی جز سابقه قبلی و دسته‌‌بندی‌‌های کلی برای توزیع مجوزهای طرح ترافیک وجود نداشته و این کار تا حد زیادی به‌صورت سلیقه‌ای صورت می‌گرفت. 

شب‌مردگی مرکز شهر

به‌دلیل اجرای طرح ترافیک در محدوده مرکزی شهر، انگیزه ادامه سکونت در این منطقه کاهش یافته است. به همین‌خاطر، پس از ساعات اداری و تعطیل‌شدن بازار و راسته‌های تجاری فعال در محدوده، زندگی در این منطقه به حالت نیمه‌تعطیل درآمده و این موضوع تبعات اجتماعی و اقتصادی منفی برای شهر ایجاد کرده است. کارشناسان شهری از این پدیده نامبارک با عنوان شب‌مردگی یاد ‌می‌کنند.

دعوت عمومی به قانون شکنی

با توجه به اینکه طرح فعلی بیشتر شهروندان را از ورود به محدوده طرح منع کرده و از سویی قیمت خرید طرح ترافیک روزانه 40هزار تومان و میزان جریمه ورود به محدوده طرح نیز 20هزار تومان است، نتیجه این شده که برای عموم شهروندان، جریمه‌شدن و قانون‌شکنی به‌صرفه‌تر از خرید مجوز طرح باشد. بدین‌ترتیب هزینه قانون‌شکنی، نصف هزینه خرید طرح روزانه است و این یعنی دعوت از عموم مردم به سمت نقض قانون!

محرومیت مطلق برای ساکنان مرکز شهر

در طرح فعلی سال‌هاست که بیشتر ساکنان محدوده طرح نه‌تنها امکان تردد ندارند، بلکه امکانِ خروج از این منطقه را هم ندارند و درصورت کوچک‌ترین تحرکی، جریمه می‌شوند. وجود دوربین‌های متعدد ورودی و خروجی باعث شده تردد اهالی محله‌های مرکزی شهر به قبل از ساعت 6:30 صبح و بعد از ساعت 19منتقل شود و در این فاصله آنها نتوانند دست به‌خودروی خود بزنند.

فرصت یک روزه برای تردد آزادانه 

در بیشتر کشورهای جهان طرح ترافیک در 2 روز از هفته (غالبا شنبه و یکشنبه) اجرا نمی‌شود، این در حالی است که در ایران غیر از روز جمعه، در ساعات اداری هیچ امکانی برای ورود شهروندان به داخل محدوده وجود نداشته و حتی در پنجشنبه‌ها هم طرح تا ساعت13 اجرا می‌شود که باعث ترافیک شدید در ساعات بعدازظهر پنجشنبه می‌شود. بدین‌ترتیب فرصت بسیار کمی برای تردد آزادانه در این محدوده وجود دارد.

خودروهای پاک و آلاینده یکسانند

نبود اولویت مؤثر برای خودروهای پاک در طرح ترافیک فعلی ازجمله چالش‌‌های اساسی طرح است. با توجه به معضل آلودگی هوا، یکی از سیاست‌های حاکمیتی، تشویق مردم به استفاده از خودروهای پاک نظیر هیبریدی و برقی با آلودگی کمتر است  تا جایی که تعرفه واردات این خودروها نیز صفر شده اما در شیوه اجرای فعلی طرح ترافیک، این سیاست به‌طور مؤثر لحاظ نشده و خودروی پاک و آلاینده، هیچ تفاوتی ندارد.

نبود شفافیت در فروش مجوز 

بخش قابل توجهی از فروش روزانه مجوز طرح ترافیک در سال‌های اخیر توسط کیوسک‌‌های روزنامه‌فروشی یا به‌صورت دستی در کنار بزرگراه‌ها و خیابان‌ها انجام می‌شده که باعث کاهش شفافیت، بی‌نظمی و نبود امکان کنترل آنلاین شده است. بدین‌ترتیب برای تردد در محدوده طرح، هیچ اولویتی وجود ندارد.

تشویق به تردد بیشتر

طبق قوانین، در طرح ترافیک فعلی افرادی که سهمیه دارند، به‌دلیل داشتن مجوز سالانه، ترغیب به تردد بیشتر در محدوده طرح می‌شوند، زیرا احساس می‌کنند که وجه آن را داده‌اند و اگر از آن استفاده نکنند، ضرر کرده‌اند. بنابراین عملا فروش یکباره مجوز سالانه به‌معنای تشویق به تردد بیشتر است.