چالش «مهاجران» از روستا تا شهر

فاطمه کاظمی| همدان ـ خبرنگار: 


مهاجران از بهمن سال 90 که عنوان شهر به خود گرفت تا به امروز که سودای بخش شدن در سر دارد، راه درازی طی کرده است. این شهر کوچک که قبلا دهستان بزرگی محسوب می‌شد در شرایطی به چند روستای اطراف خود خدمات‌رسانی می‌کند که خود با کمبودهای زیادی روبه‌رو است. 

شهر مهاجران با وسعت 158 هکتار، حدود 8 هزار نفر جمعیت و 2400 خانوار را در خود جای داده است و با ترکیب جمعیتی جوان بنابر ادعای مسئولانش قطب تولید شوریجات کشور محسوب می‌شود، اما معضل بیکاری گریبانش را رها نمی‌کند. طبق آخرین آمار این شهر 150 تولیدکننده عمده شوریجات دارد که برخی از آنها محصولات خود را به خارج از کشور نیز صادر می‌کنند، اما بیشتر این افراد در شهرک صنعتی بهاران، ویان و بوعلی سرمایه‌گذاری کرده‌اند و مهاجران هنوز یک شهرک صنعتی ندارد. نیم‌روزی را مهمان مردم این شهر بودیم و با مسئولانش درباره چگونگی حل مشکلات مهاجران طی این سال‌ها صحبت کردیم.

حجت‌الاسلام مهدی عالمی امام جمعه، حبیب غلامی شهردار، مصطفی اسلامی رئیس شورای اسلامی شهر، حسین غفاری و جلال خلجی از اعضای شورای اسلامی شهر در این گفت‌وگو پاسخگوی سوالات ما بودند. در ادامه بخشی از این گفت‌وگو را می‌خوانید. 

مهاجران در شرایطی تبدیل به شهر شد که کمبودها و مشکلات زیادی داشت. اکنون وضعیت چطور است؟

اسلامی: روند تبدیل روستا به شهر و شهر به بخش طولانی است. زمانی که مهاجران به شهر تبدیل شد کمبودهای زیادی داشت و به صرف این‌که از مرکز شهرستان فاصله داشت و جمعیت آن همراه با جمعیت روستاهای اطراف مطابق الگوی جمعیت شهری بود به شهر تبدیل شد. این شهر از نظر وضعیت راه‌های مواصلاتی مشکلات بسیاری دارد و اگر هم اقدامی در این زمینه صورت گرفته، جزئی بوده و به صورت ریشه‌ای حل نشده است.

در بخش استقرار ادارات در مهاجران مشکل داشتیم اما بعد از مدتی چند اداره از جمله گاز، آب، کلانتری و واحد آتش‌نشانی در آن مستقر شدند و ادارات دیگر نیز باید در آن مستقر شوند. در تامین آب شرب مشکل داشتیم که این مشکل حل شده، اما در زمینه زیرساخت برای توزیع آب شرب مشکلات همچنان باقی است. این شهر هنوز خط انتقال، مخزن آب شرب و شبکه فاضلاب ندارد. سرانه فضاهای ورزشی این شهر بسیار پایین است و از این نظر مهاجران در رده محروم‌ترین شهرها قرار دارد.

در سال 93 یک سالن ورزشی چندمنظوره در مهاجران کلنگ‌زنی شد و قرار بود در سال 96 به بهره‌برداری برسد، اما بعد از گذشت 2 سال از موعد بهره‌برداری، اکنون این پروژه فقط 35 درصد پیشرفت فیزیکی دارد و کار ساخت آن نیز متوقف شده است. در حوزه کشاورزی کانال‌هایی که 30 سال بود آبگیری نشده و مسدود شده بود با همکاری کشاورزان، جهاد کشاورزی و امور آب آبگیری شدند و توانستیم بخش زیادی از آب‌های سطحی را به سمت مزارع هدایت کنیم. این کار باعث افزایش سطح آب‌های زیرزمینی شد.

در کل کارهای بسیاری انجام شده است، اما با توجه به مشکلات فراوان زیرساختی و کمبود اعتبارات در این شهر، اقدامات ریشه‌ای که بتواند درآمد پایدار شهری ایجاد کند صورت نگرفته است. ضمن این‌که با شرایط اقتصادی فعلی دولت نتوانسته است آن‌طور که باید از مهاجران حمایت کند. 

طی سال‌های اخیر تلاش دولت بر حفظ روستاها و حتی برگرداندن روستاییان مهاجرت‌کرده به روستا بوده است. گویا اهالی مهاجران بسیار علاقه‌مند بودند روستایشان به شهر تبدیل شود، اما این‌طور که مشخص است مهاجران از شهر شدنش سودی نبرده است. این موضوع را چطور تحلیل می‌کنید؟

اسلامی: نه این‌طور نیست و مهاجران از تبدیل شدن به شهر سود برده است، اما در کشور روند تبدیل شدن روستا به شهر ایراداتی دارد. از زمان تبدیل شدن مهاجران به شهر اتفاقات خوبی در آن افتاده اما مطالبه اصلی مردم این شهر محقق نشده است. مثلا دریافت عوارض توسط ادارات و ارگان‌های مختلف دولتی طبق تعرفه شهری محاسبه و اخذ می‌شود، اما ارائه خدمات در حد روستایی است یا هنگام اخذ وام‌های مناطق کم‌برخوردار مهاجران شهر محسوب می‌شود و این وام به مهاجرانی‌ها تعلق نمی‌گیرد و در دریافت مالیات نیز شهر به شمار می‌رود. 

عالمی: جایی که می‌خواهد پیشرفت کند به زیرساخت نیاز دارد. مهاجران از همدان 45 کیلومتر، از بهار 35 کیلومتر، از لالجین 22 کیلومتر و از کبودراهنگ 50 کیلومتر فاصله دارد و جمعیت آن همراه با روستاهای اطراف بین 15 تا 20 هزار نفر است. با در نظر گرفتن این آمار و ارقام، مهاجران حتی قابلیت تبدیل‌ شدن به بخش را نیز دارد.

مردمی که عمده فعالیت آنها کشاورزی است باید برای مراجعات اداری خود این فواصل طولانی را با خطرات فراوان طی کنند. بنابراین ما انتظار داریم مسئولان استان توجه ویژه‌ای به مهاجران داشته باشند، اما برخی از مسئولان ارشد استان اصلا نمی‌دانند مهاجران کجاست! در طول این سال‌ها بودجه چندانی برای مهاجران اختصاص داده نشده است. راه‌های مواصلاتی این شهر مشکل دارد. م

هاجران حتی یک بوستان مناسب ندارد که اهالی از آن استفاده کنند. این شهر به صورت غیررسمی قطب تولید شوریجات کشور محسوب می‌شود پس چرا این عنوان رسمی نمی‌شود؟ این شهر ظرفیت دریافت این عنوان را دارد اما مسئولان باید به آن توجه کنند. مهاجران می‌تواند یک شهرک صنعتی در حوزه تولید شوریجات داشته باشد تا مشکل بیکاری آن نیز حل شود. مهاجران به تبدیل شدن به بخش فکر می‌کند. با این اتفاق و ساخت شهرک صنعتی در آن می‌توان از مهاجرت جوانان به شهرهای بزرگ‌تر جلوگیری کرد، چراکه ظرفیت هر شهری به نیروی انسانی آن است. ضمن این‌که افزایش درآمد رشد فرهنگی و اجتماعی را به دنبال خواهد داشت. 

وضعیت شبکه بهداشت و درمان شهر چطور است؟

خلجی: 6 سال است هم در دوره چهارم و هم در دوره پنجم شورای اسلامی شهر به دنبال ارتقای درمانگاه مهاجران به شبانه‌روزی هستیم چون زمان فعالیت در ساعات اداری پاسخگوی نیاز شهروندان این شهر نیست. درخواست تبدیل‌شدن درمانگاه شهر به درمانگاه شبانه‌روزی و همچنین استقرار پایگاه فوریت‌های پزشکی داده شده اما هنوز عملی نشده است.

بخشی از مطالبات مردم شهر مهاجران در این زمینه به سالیان قبل برمی‌گردد چون در آن زمان پزشکان هندی در مهاجران استقرار داشتند، اما بعدها هیچ پزشکی در مهاجران نماند. مطالبات شهروندان در این زمینه بحق است. مساله این است که وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی برای تبدیل ‌کردن درمانگاه به شبانه‌روزی و همچنین استقرار پایگاه فوریت‌های پزشکی شاخص‌هایی ‌مانند فاصله 25 کیلومتری از درمانگاه شبانه‌روزی لالجین و داشتن جمعیت بالای 20 هزار نفر را در نظر گرفته است. با وجود تلاش‌های نماینده مردم شهرستان‌های بهار و کبودراهنگ در مجلس، وزیر بهداشت به مهاجران سفر کرد.

حسن قاضی‌زاده هاشمی وزیر وقت اعلام کرد این شهر به استقرار پایگاه فوریت‌های پزشکی نیاز دارد. در ادامه با پیگیری‌های دوستان با رئیس اورژانس کشور ملاقات کردیم که به نتیجه خاصی منجر نشد. آن هم در شرایطی که 700 خانوار این شهر تحت پوشش کمیته امداد امام خمینی (ره) هستند و برای تامین هزینه ایاب و ذهاب به شهرهای دیگر با مشکلات زیادی مواجهند.

شورای اسلامی شهر مهاجران همچنان پیگیر موضوع است و نماینده مردم در مجلس اخیرا در تهران دیداری با وزیر بهداشت فعلی داشته که به نتایج آن امیدواریم. چون وزیر بهداشت با تبدیل ‌کردن درمانگاه مهاجران به شبانه‌روزی و همچنین استقرار پایگاه فوریت‌های پزشکی موافقت و دستورات لازم را صادر کرده است. 

مهاجران تحصیلکرده‌های زیادی دارد که در خارج از کشور و استان‌های دیگر ساکن هستند که می‌توان از ظرفیت آنها برای توسعه این شهر استفاده کرد. آیا شورای شهر توانسته بانک اطلاعاتی جامعی از این افراد جمع‌آوری کند؟

غفاری: مهاجران پیش از شهر شدن 3 دوره شورا را تجربه کرد، اما از دوره چهارم با روی کار آمدن جوانان پیگیری‌ها و اقدامات در زمینه حل مشکلات مردم دوچندان شد. سیاست شورا در این 2 دوره سپردن کارهای اجرایی به اهالی مهاجران بوده و قرار شده است کار به غریبه سپرده نشود. اگر قرار است اقدامات انجام‌شده سودی داشته باشد باید به بومی‌ها برسد. هنوز به سمت تهیه بانک اطلاعاتی از تحصیلکرده‌ها نرفته‌ایم اما امیدواریم در آینده بتوانیم چنین کاری انجام دهیم. 

عالمی: شورای شهر و دفتر امام ‌جمعه مهاجران در یک سو حرکت می‌کنند. دفتر امام‌ جمعه تهیه بانک اطلاعاتی از طلبه‌های مهاجرانی را آغاز کرده است و طبق آمار، مهاجران 100 طلبه با درجات بالای علمی دارد. از دوستان در شورای اسلامی شهر درخواست دارم بانک اطلاعاتی دقیقی از تحصیلکرده‌ها چه خانم و چه آقا تهیه کنند تا بتوانیم از ظرفیت‌های آنها استفاده کنیم. 

آقای شهردار وضعیت اعتبارات مهاجران چگونه است؟ آیا شما از وضعیت فعلی مهاجران راضی هستید؟

غلامی: این‌که می‌گویید گویا مهاجران از شهر شدن سودی نبرده‌، درست نیست. حداقل در بخش فضای کالبدی و وضعیت معابر، اوضاع با قبل از شهر شدن قابل مقایسه نیست. در طول 6 یا 7 سال با اعتبارات در نظر گرفته شده وضعیت بسیار بهتر شده است. در زمان دهیاری کل اعتبارات مهاجران بین 300 تا 400 میلیون تومان بود، اما حالا این رقم به 3 میلیارد تومان رسیده است.

مشکل ما در ایجاد درآمدهای پایدار شهری است چون مردم به لحاظ درآمدی مشکل دارند و از نظر مالی نمی‌توانند در مدیریت شهری مشارکت کنند. به همین دلیل در ارائه خدمات با مشکلات بسیاری مواجهیم، با این وجود اقدامات خوبی صورت گرفته است. وضعیت معابر، پیاده‌روها، جداره‌ها و نشان‌های شهری با قبل قابل مقایسه نیست. در شهر واحد آتش‌‌نشانی مستقر است و علاوه بر مهاجران به روستاهای اطراف نیز خدمات ارائه می‌دهد. مردم مهاجران در زمینه تولید شوریجات فعالیت می‌کنند و ما به دنبال این هستیم که با برندسازی در این زمینه به ایجاد درآمدهای پایدار شهری کمک کنیم. 

آیا تاکنون به فکر جذب سرمایه‌گذار خارج از محدوده مهاجران بوده‌اید؟

غلامی: در این زمینه اقدام کردیم اما چون از جذب سرمایه‌گذار ناامید شدیم قرار شد شهرداری به عنوان متولی این کار مدیریت را در دست بگیرد. با چند تن از مالکان زمین‌های اطراف شهر به توافق رسیده‌ایم تا سرمایه‌گذاری در زمینه ساخت شهرک صنعتی تولید شوریجات آغاز شود. اگر این شهرک ساخته شود، شک نکنید مهاجران عنوان قطب تولید شوریجات کشور را رسما به خود اختصاص خواهد داد و صادرات پراکنده‌ای که به خارج از کشور دارد متمرکز خواهد شد. 

مدتی موضوع هدررفت آب استان توسط واحدهای تولیدی شوریجات در مهاجران مطرح بود. این را قبول دارید؟

غلامی: به دنبال انتقال واحدهای تولیدی شوریجات به خارج از شهر هستیم؛ چون شهروندان برای تولید شوریجات از آب شرب شهری استفاده می‌کنند و باید در این زمینه آینده‌نگری کرد. ما می‌توانیم از آب‌های زیرزمینی و جاری برای تولید شوریجات استفاده کنیم اما این‌که تولید شوریجات از آب شرب شهری تهدیدی برای آب استان باشد درست نیست. مشکل عمده مهاجران نداشتن شبکه فاضلاب است که هم بهداشت و سلامت مردم و هم زیرساخت‌های عمرانی را تهدید می‌کند. چون به ناچار مردم آب‌های سطحی را رها می‌کنند که به زیرساخت‌های عمرانی آسیب‌ می‌زند. اگر مسئولان ارشد استان حمایت کنند، می‌توان این مشکل را حل کرد. 

اسلامی: این نیروگاه مفتح است که با 300 حلقه چاه عمیق ذخیره آب استان از جمله مهاجران را تهدید می‌کند وگرنه استفاده از آب شرب برای تولید شوریجات را نمی‌توان تهدید حساب کرد آن هم در شرایطی که استان همدان محصولات کشتی پرآب‌بر زیاد دارد. ضمن این‌که احیای کانال‌های قدیمی مهاجران به مدیریت آب این شهر کمک بسیاری کرده است. احیای 50 حلقه چاه نیز به همین دلیل بوده است. 

چیزی که در شهر مهاجران دیده می‌شود فضای کالبدی مرتب آن است. این اتفاقی است یا با برنامه انجام شده است؟ ضمن این‌که توسعه شهر در عین حفظ بافت سنتی بسیار مهم است.

غلامی: یکی از نقاط قوت فرهنگ مردم مهاجران نگاه سنتی به معماری مناطق مسکونی است. مردم مهاجران پیشرفت شهر را در ارتفاع نمی‌بینند و هنوز به معماری سنتی با محوریت حیاط مرکزی اعتقاد دارند. یکی از سیاست‌های ما در حوزه مدیریت شهری توسعه منظر شهر بوده است.

روی جداره و نماسازی کار کرده‌ایم اما مشکلات مالی اجازه تحقق ایده‌های ذهنی را نمی‌دهد. با این حال 600 تا 700 خانه با مساعدت و آینده‌نگری شورا و شهرداری عقب‌نشینی کرده‌اند و به خانه‌هایی که مشکل تعریض داشته‌اند مصالح رایگان داده شده است. برای افرادی که بضاعت مالی ندارند نیز تخفیفاتی در زمینه صدور پروانه ساخت در نظر گرفته شده است. 

وضعیت اشتغال در مهاجران چگونه است؟

اسلامی: بیکاری در مهاجران غوغا می‌کند. بیشتر اهالی مهاجران فقط 3 ماه در سال کار می‌کنند و بقیه سال را بیکارند. بسیار تلاش کردیم با استاندار ملاقات داشته باشیم اما به دلایل نامعلوم این دیدار میسر نشد. انتظار داریم مسئولان ارشد استان پاسخگوی نمایندگان مردم باشند. اگر مسئولان از ظرفیت‌های بالقوه این شهر حمایت کنند، مشکلی به نام بیکاری در مهاجران نخواهیم داشت. 

عالمی: شهرهای دیگر برای حل مشکل بیکاری ایده ندارند، ما ایده داریم اما حمایت نمی‌شویم. ساخت شهرک صنعتی شوریجات به حل مشکل بیکاری مهاجران کمک خواهد کرد.

گویا آمار زنان سرپرست خانوار در مهاجران بالاست. در این زمینه چه کرده‌اید؟

غفاری: این مشکل به عوامل مختلفی بستگی دارد. محرومیت این منطقه و کم‌توجهی مسئولان ادوار گذشته سبب بروز ناهنجاری‌ و آسیب‌های اجتماعی در مهاجران شد و همین آمار زنان سرپرست خانوار را در مهاجران بالا برد. مشکل بیکاری هم که وجود دارد و همین باعث افزایش معضلات مردم شده است.ما باید برای حل مشکلات موجود در زمینه اشتغال‌ تدابیری بیندیشیم. برای تحقق این مساله نیز از تمام اختیارات قانونی استفاده خواهیم کرد. کارگاه‌هایی نیز در این زمینه برگزار کرده‌ایم و زنان بی‌سرپرست و بدسرپرست نیز در آن حضور دارند. 

خلجی: مهاجران 240 زن سرپرست خانوار دارد. دختران این شهر به داشتن تحصیلات عالیه رو آورده‌اند و وضعیت تا حدودی مناسب شده است. 


مهاجران توسعه یافته نیست

حسین غفاری، عضو شورای اسلامی شهر مهاجران، درباره تقسیمات کشوری می‌گوید: ما در زمینه تقسیمات کشوری با مشکل مواجهیم. مهاجران چون جزو شهرستان بهار حساب می‌شود جزو شهرهای توسعه یافته تعریف شده است در حالی‌که مهاجران توسعه یافته نیست.

مهاجران باید جزو شهرهای توسعه‌نیافته محسوب شود تا بتوان اعتبارات بیشتری برای آن جذب کرد. 7 سال از شهر شدن مهاجران می‌گذرد، اما هنوز جاده این شهر روستایی است و هرچه بیشتر این موضوع را مطرح می‌کنیم کمتر نتیجه می‌گیریم. انتظار داریم در این زمینه اصلاحاتی انجام شود.