هنر «دستان پرتوان»

 دختران به‌ظاهر کم‌توان ذهنی و جسمی و زنان سرپرست خانوار در کارگاه تولیدی حمایتی «دستان پرتوان» چرخ اقتصاد زندگی را به دست گرفته‌اند و فراتر از آن با تولید، به دنبال راهی در بازارهای داخلی و خارجی هستند. به گزارش ایرنا، «دستان پرتوان» حدود ۱۳ سال پیش در بیرجند مرکز استان خراسان جنوبی راه‌اندازی شد؛ کارگاهی کوچک که آغازگر راهش ۱۰ دختر کم‌توان ذهنی و جسمی بودند و امروز با دستان پرتوان همین دختران و زنان روزبه‌روز طول و عرض کارگاه‌ها بیشتر می‌شود. 


دنیایی از شور و تلاش 

قسمت ورودی کارگاه، دختری نوجوان با مان تو فسفری‌رنگی ایستاده است؛ چهره معصومش از قاب مقنعه سفید به فرشته‌هایی شباهت دارد که به سندروم داون مشهورند. با خوشحالی به استقبال می‌آید دستش را دراز می‌کند، گرمی انگشتانش را احساس می‌کنم، با لبخند سلام می‌دهد و می‌خواهد که وارد شوم. از اطرافیان می‌شنوم که او را سارا صدا می‌زنند؛ با همراهی‌اش وارد کارگاه اول می‌شوم؛ اتاقکی که تمام در و دیوارهایش با دست‌ساخته‌های همین توان‌خواهان تزئین شده است. یک جا آویزهایی به چشم می‌خورند که از خرده نخ‌های کاموا به شکل توپک‌های کوچکی درآمده‌اند و با یک موج، آرم ورودی کارگاه تکان می‌خورد. کافی است موقع معرفی کارها به چشمان این دختران نگاه کنی؛ آن وقت دنیایی از عشق، شور و تلاش را می‌بینی؛ انگار وقتی کارهای هنری‌شان را به یک غریبه معرفی می‌کنند، جان تازه‌ای در جسم و روحشان دمیده می‌شود و آدم از انگیزه و سرزندگی در نگاه این هنرمندان لذت می‌برد.  


شولبار، تولید منحصربه‌فرد دستان پرتوان

در این کارگاه‌ها پارچه‌هایی از طرح‌های ساده گرفته تا پیچیده که ساخته و پرداخته ذهنشان است، روی میز چیده شده است. شاید قابل درک نباشد که خالق این آثار ارزشمند هنری مددجویانی هستند که قدرت جسمی، حرکتی، تکلمی یا ذهنی مثل شهروندان عادی ندارند، اما با استعداد و تمرین نشان داده‌اند که هنرمند هستند و نه‌تنها تفاوتی با دیگران ندارند، بلکه کارهای هنری ارزشمندی از خود به یادگار گذاشته‌اند. طرح‌های رنگارنگی که گویا بافت نخی شبیه کاموا روی پارچه است، بر قاب دیوارها در ‌اندازه‌های مختلف دیده می‌شود و نمونه آن زیر دست چند نفر از دختران قرار دارد که مشغول سوزن‌دوزی آن هستند. 

یکی از مربیان برایم توضیح می‌دهد که این طرح منحصر به کارگاه دستان پرتوان است و به آن شولبار می‌گویند. از دختران شولباردوز که سر می‌گردانم، پشت سرم دار تابلوفرشی است که دستانی ظریف با قلابی به طرز ماهرانه تارها را به لای انگشت دست گرفته و نخ‌های رنگارنگ را از میان آن عبور می‌دهد. نامش را می‌پرسم؛ می‌گوید: فاطمه. نمی‌داند دقیقا از چه سالی در این کارگاه مشغول شده، به همین خاطر صدا می‌زند تا مربی پاسخم را بدهد. تنها به این جواب اکتفا می‌کند که نقش تابلوفرش گل است.  پشت دار فاطمه، دختری سرش را کج می‌کند و می‌گوید: من شولبار می‌دوزم و برای فاطمه نقشه‌خوانی هم می‌کنم. نامش رقیه است و از 3 سال پیش پایش به دستان پرتوان باز شده و با ذوق زیاد به نقشه‌خوانی برای فاطمه ادامه می‌دهد. 


جست‌وجوی بهترین سوغات 

کمی آن طرف‌تر دخترانی مشغول دوخت کیسه‌های پارچه‌ای هستند. نمونه کارهایشان روی میز چیده شده است. پارچه‌هایی از الیاف کاملا طبیعی که می‌تواند جایگزین مناسبی برای پلاستیک‌های خرید باشد. طرح‌های زیبایی هم روی این کیسه‌ها نقش بسته، برخی از کیسه‌ها انگار به سفارش برگزارکنندگان یک سیمنار دانشگاهی است، این را می‌توان از نام و آرمی که رویش حک شده فهمید. صدای مکالمه ۲ نفر که همچون من مشغول بازدید از کارگاه هستند، جلب توجه می‌کند. یکی می‌گوید: هروقت دلم می‌گیرد به دیدن بچه‌های کارگاه دستان پرتوان می‌آیم. خیلی از سوغات‌هایی که به مهمانان خارج استان می‌دهم هم از همینجا تهیه می‌کنم، مخصوصاً بیشترین خریدم از حوله نوزاد است که هدیه می‌برم. نفر بعدی هم در پاسخش می‌گوید: دوستی دارم که در شمال زندگی می‌کند. قبلا برایش زعفران سوغات می‌بردم اما الان هر زمان به دیدنش می‌روم یکی از این رومیزی‌ها، حوله‌ها یا بقیه تولیدات دستان پرتوان را می‌برم که چقدر از دیدن این هدایا ذوق می‌کند. 


سفارش از عسلویه به بیرجند

چتر حمایت دستان پرتوان فقط برای دختران کم‌توان ذهنی و جسمی نیست، بلکه در کارگاهی مقابل این دختران، زنان سرپرست خانواری هستند که با دوخت انواع لباس صاحب شغلی آبرومند شده‌اند. تولیدات این کارگاه به سفارش مدارس، کارگاه‌ها و کارخانه‌هاست که به میزان زیاد دوخته و ارسال می‌شود. مدیر و موسس کارگاه تولیدی دستان پرتوان گفت: ۴۶ نفر کم‌توان ذهنی و جسمی، ۱۰ خیاط ثابت و ۱۲ پرسنل در این کارگاه مشغول فعالیت هستند. «سارا راغبی» با بیان این‌که شروع کار کارگاه با ۱۰ دختر کم‌توان ذهنی و جسمی بود، ادامه داد: با گسترش کارگاه زنان سرپرست خانوار هم به این مجموعه اضافه شدند که دوخت انواع لباس کار و مدارس را انجام می‌دهند. تولیدات این کارگاه بازار فروش خود را در خارج استان پیدا کرده و همین الان سفارش کار از پتروشیمی عسلویه داریم. 


ابتدا آموزش سپس تولید

 موسس کارگاه تولیدی دستان پرتوان با اشاره به تولیدات دختران کم‌توان این کارگاه گفت: پته‌دوزی، رومیزی، صنایع دستی، ساک خرید، تابلو فرش و غیره از جمله تولیدات این مرکز است. وی با تاکید بر این‌که نیروها در این مرکز ابتدا آموزش‌های لازم را می‌بینند، افزود: آنها با این آموزش‌ها تبدیل به انسان‌های مولد شده و این‌گونه می‌توانند تمام «نمی‌شودها» را از زندگی خود پاک کنند. راغبی ورود دستان پرتوان به مشاغل خانگی را از سال ۹۶ یادآور شد و ادامه داد: هنر پارچه‌بافی در خوسف با ۴۲ زن بافنده شروع شد و پارچه‌های بافته‌شده توسط آنها پایه کار تولیدات کارگاه‌های دستان پرتوان است. 

وی با ابراز امیدواری از این‌که بتواند با عبور از مشکلات، آینده روشن‌تری را برای این موسسه رقم بزند گفت: مجموعه‌ای که قرار بود به زندگی روزمره این دختران کمک کند، امروز به حدی از کیفیت و تولید رسیده که سفارشات بسیاری از شرکت‌ها و سمینارهای بزرگ داخلی و خارجی را پوشش می‌دهد. این کارآفرین در خراسان جنوبی بیان کرد: از سال ۱۳۹۰ کارگاه دستان پرتوان به جنبش «نه به پلاستیک» پیوست و مشغول طراحی و تولید کیسه‌های خرید سازگار با محیط‌زیست شد. وی اظهار کرد: دختران دستان پرتوان امیدوارند روزی دست هر ایرانی یک کیسه خرید این مجموعه را شاهد باشند تا ایرانیان هم کنار سایر مردم جهان به نفس کشیدن زمین کمک کنند.