نوع مبهم بررسی صلاحیت‌ها

یک عضو شورای نگهبان به مناسبت سالگرد تأسیس این نهاد انقلابی درباره نحوه بررسی صلاحیت نامزدهای انتخاباتی با پایگاه اینترنتی شورای نگهبان گفت‌وگو کرد. آیت‌الله مهدی شب‌زنده‌دار در این گفت‌وگو به ارائه یک دسته‌بندی سه‌گانه از بررسی صلاحیت‌ها پرداخته و ناگفته پیداست بیشتر درقبال نامزدهای انتخابات مجلس به‌ویژه انتخابات پیش‌روی امسال مجلس مصداق یافته است. دسته سوم این بررسی شامل حال بسیاری از نامزدهای انتخابات مجلس می‌شود و در انتخابات سال94 عدم‌احراز صلاحیت جمعیت کثیری از نامزدهای انتخابات را رقم زده بود. 4سال قبل عبدالرضا رحمانی فضلی، وزیر کشور در برهه انتخابات مجلس دهم نسبت به چنین رویکردی انتقاد کرده و گفته بود: «در اسلام اصل بر برائت است و کمبود فرصت احراز صلاحیت‌ها نباید منجر به عدم‌احراز صلاحیت شود.» 
شب‌زنده‌دار که شامگاه دوشنبه 20خرداد در همایش بصیرتی ناظرین شورای نگهبان شهرستان جهرم فارس گفته بود «در تأیید یا رد‌صلاحیت‌ها باید سلایق شخصی کنار گذاشته شود و آنچه در این زمینه اهمیت دارد، عمل به قانون و شرع مقدس است که باید مورد توجه قرار بگیرد»، این بار در تشریح جزئیات بیشتری از روش بررسی صلاحیت‌ها با تأکید بر اینکه احراز صلاحیت‌ها در چارچوب قانون انجام می‌شود، گفته: «اگر شروط مصرح در قانون برای فرد ثبت‌نام‌کننده در انتخابات احراز شود، صلاحیت او تأیید می‌شود، اما اگر این شروط در او احراز نشود، رد‌صلاحیت می‌شود؛ صورت سومی هم وجود دارد و آن این است که شروط در فرد ثبت‌نام‌کننده احراز نمی‌شود، یعنی هیچ‌چیزی از مواضع اتخاذی وی در دسترس نیست و شناختی از او برای احراز صلاحیت یافت نمی‌شود، لذا نتیجه همان است که احراز عدم‌کرده‌ایم. بالاخره 3حالت بیشتر وجود ندارد؛ یا احراز وجود آن شرایط را می‌کند، یا احراز عدم‌آن شرایط را می‌کند، یا عدم‌احراز است.»
وزیر کشور در جریان انتخابات مجلس و خبرگان رهبری که اسفند94 برگزار شد، گفته بود: «در تأیید صلاحیت‌ها اصل بر برائت است مگر اینکه خلافش ثابت شود.» این جمله اگرچه با واکنش منفی آیت‌الله صادق آملی لاریجانی، فقیه عضو شورای نگهبان مواجه شد، اما این توضیح رحمانی فضلی را هم به همراه داشت که «ما خودمان از آقای آملی و منبرهای علما یاد گرفتیم که اصل بر برائت است. ما نمی‌توانیم همه را مجرم بدانیم مگر اینکه عکسش ثابت شود. ما همه را مبرا می‌دانیم مگر اینکه خلافش ثابت شود. حتی کارهای روزانه ما براساس اعتماد است. ایشان رئیس قضات ما و رفیق ماست. باز بیشتر توضیح دهند اگر توضیحات قانع‌کننده بود ما می‌پذیریم. من گفتم عدم‌احراز صلاحیتی که مبتنی بر عدم‌تحقیق باشد، درست نیست که همچنان به‌نظر من درست نیست.»

التزام به اسلام چگونه احراز می‌شود؟
آیت‌الله مهدی شب‌زنده‌دار در عین حال در بخش دیگری از مصاحبه اخیر خود به نحوه احراز التزام به اسلام نامزدها در شورای نگهبان نیز پرداخته و گفته: «شورای نگهبان به مرّ قانون عمل می‌کند. اما گاهی ممکن است چنین برداشت شود که شورای نگهبان در امور سیاسی دخالت دارد، درحالی‌که این موضوع نیز قطعا مربوط به شروط مصرح در قوانین است؛ مثلا شروطی که ‌التزام عملی نامزد‌های انتخاباتی به اسلام را تصریح می‌کند، لذا اگر کسی در مواضع سیاسی خود برخلاف اسلام عمل کند، مسلما این شرط در او ساقط می‌شود و شورای نگهبان موظف است در چارچوب قانون وظایف خود را انجام دهد. بنابراین شورا براساس مصلحت‌اندیشی‌های سیاسی عمل نمی‌کند.» به گفته این فقیه شورای نگهبان «اگر شورای نگهبان با مدارک، ادله و مستندات، شخصی را شناخت و از مواضع او در سخنرانی‌ها و یا نوشته‌هایش مطمئن شد و یا از طرقی که قانون معین کرده، احوالات و مواضع اشخاص را یافت، بر آن اساس صلاحیت فرد را احراز یا عدم‌احراز می‌کند؛ لذا اگر شروطی که قانون معین کرده، آن شخص واجد یکی از آنها نباشد، در این موارد صلاحیت وی احراز نمی‌شود.»