میانبر ایران برای شینزو آبه یا آبه شینزو

محمد عدلی

«بگویید آبه شینزو؛ نگویید شینزو آبه.» درخواست وزیر امور خارجه ژاپن از رسانه‌های جهان، ‌پیش از سفر رئیس‌جمهور آمریکا به ژاپن در ظاهر ساده بود اما مسیری که این کشور آسیایی برای حضور در معادلات جهانی طراحی کرده، توجیه قوی‌تری برای آن به‌دست می‌دهد. وزیر خارجه ژاپن اعلام کرد که «آبه» نام خانوادگی آقای نخست‌وزیر است و در زبان انگلیسی نام خانوادگی قبل از نام نوشته می‌شود. تأکید بر استفاده از رسوم بین‌المللی در نوشتن نام رئیس دولت ژاپن، برگرفته از تفکر و برنامه جدید این کشور برای حضور در معادلات بین‌المللی است. دولت دموکرات آبه شینزو که با اجرای یک برنامه اقتصادی موفق توانست با اقبال زیادی در داخل مواجه شود، سودای جدیدی در سر دارد که دیدارهای متعدد دیپلماتیک با روسای جمهور کشورهای تأثیرگذار در معادلات جهانی، در مسیر رسیدن به آن آرزو قرار می‌گیرد. اگر موضوع، میانجیگری میان ایران و آمریکا باشد که یک میانبر کوتاه و سریع برای رسیدن به هدف بلندپروازانه صاحبان تفکر جدید در ژاپن محسوب می‌شود.

شینزو آبه، قبل از اینکه آبه شینزو شود به‌طور رسمی برای حضور در ایران و مذاکرات دیپلماتیک دعوت شده بود اما آنقدر این سفر را به تأخیر انداخت تا آن را در مسیر جهانی شدنِ ژاپن بگنجاند. برای این هدف لازم بود ابتدا با رئیس‌جمهور آمریکا دیدار کند تا مبادا خشم این قدرت غربی را برانگیزد و تمامی معادلات را برهم بزند. وقتی سفر دونالد ترامپ به ژاپن قطعی شد، وزیر امور خارجه ژاپن با سینه ستبر نام جدید نخست‌وزیرشان را برای خبرنگاران هجی کرد و اذعان داشت که عصر جدید «ریوا» که از سال 2019 با به تخت‌نشستن امپراتور جوانشان آغاز شده، ‌فرا رسیده است. تارو کونو از میزبانی نشست گروه 20 و برگزاری المپیک تابستانی 2020 سخن به میان آورد تا ثابت کند عصر جدید برای ژاپن به معنی خروج از انزوای دیپلماتیک است.
ترامپ به ژاپن رفت و با ناروهیتو -امپراتور جدیدشان- دیدار کرد. آبه شینزو هم کت و شلوار رسمی را از تن خارج کرد و به سبک رهبران قدرتمند جهان با رئیس‌جمهور آمریکا به زمین گلف پا گذاشت تا در مظاهر قدرت هم نشانه‌های تحول در دولت اتوکشیده ژاپن را نمایان سازد. ترامپ که بارها اعلام کرده بود منتظر است ایرانی‌ها برای مذاکره با او پیشقدم شوند، با پیشنهاد آبه برای فراهم کردن شرایط مذاکره موافقت کرد تا او هم به هدف ژاپنی‌ها برای حضور در معادلات جهانی کمک کرده باشد. بعد از این دیدار بود که دولت ژاپن، سفر نخست‌وزیر به ایران را بعد از مدت‌ها انتظار قطعیت بخشید.
اگر این رویدادها که قبل از هیاهوی سفر آبه به تهران رقم خورده است، ‌نادیده گرفته شود، تصویر ناقصی از این سیاستمدار شرقی ترسیم می‌شود. تا قبل از خرداد 98، تعداد کسانی که نام نخست‌وزیر ژاپن را در ایران و حتی جهان می‌شناختند، چندان زیاد نبود. شاید به همین دلیل بود که وزارت خارجه این کشور قبل از این رویدادها، تصمیم گرفت عملیات برندسازی آقای نخست‌وزیر را با تأکید بر تقدم نام خانوادگی، به سرانجام برساند. هرچند آبه نتوانست راه طولانی طراحی شده برای نقش‌آفرینی ژاپن در معادلات جهانی را یک‌شبه طی کند اما ذکر نامش در کنار پرخبرترین رهبران جهان کمک بزرگی به اعتبار سیاسی این کشور کرد. عملیات میانجیگری شکست خورد، همانطور که پدرش 36سال قبل نتوانسته بود در میانجیگری میان ایران و عراق موفق باشد، اما آنها حتما سودای بازیگری در جهان را از سر خارج نکرده‌اند و به روش‌های دیگر برای آن تلاش خواهند کرد. ژاپنی‌ها همزاد کوشش هستند.
آنها بعد از شکست سنگین در جنگ جهانی دوم با 2میلیون قربانی و 40درصد ویرانی شهرها مواجه بودند، تاسیسات صنعتی و حتی زمین‌های کشاورزی خود را سوخته می‌دیدند و زوال اقتصادی را تجربه می کردند اما خیلی زود تصمیم گرفتند ارتش را منحل کنند، جنگ را یکسره رها کردند، قانون اساسی را با هدف صلح پایدار اصلاح کردند و با استقرار نظام دمکراتیک، به جنگ ویرانی، بیکاری و گرسنگی شتافتند. تنها چند سال پس از پایان جنگ در دهه 1960میلادی توانستند با رشد متوسط 10درصد به بالاترین نرخ رشد اقتصادی در میان تمامی کشورهای درگیر جنگ برسند. ژاپن یکی از 3قدرت اقتصادی جهان شد. آنها زمانی با بستن درهای واردات، توانستند تولید داخلی را به حدی ارتقا دهند که بر قله فناوری جهان قرار بگیرند و با صادرات آن به قدرت خود بیفزایند.
آنها پس از حدود 70سال تصمیم گرفته‌اند، روش دیگری را برای حضور در معادلات جهانی در پیش بگیرند. آن زمان حضورشان در جنگ جهانی با بمب اتم آمریکا پایان یافت اما این بار می‌خواهند در دنیای مذاکره، نقش‌آفرین باشند. آنها از مرحله بازسازی و احیای اقتصادی عبور کرده‌اند و می‌خواهند جایگاه جدیدی در میان قدرت‌های جهان داشته باشند. حضور چین به‌عنوان یکی از 6کشور حاضر در مذاکرات هسته‌ای با ایران برای آنها درس‌آموز است و نمی‌خواهند از فرصت تنش جدید میان ایران و آمریکا بی‌بهره بمانند، به همین دلیل از به راه افتادن مذاکرات جدید استقبال می‌کنند تا شاید بتوانند یک کرسی برای خود در مذاکرات مهم جهانی رزرو کنند.