موسیقی و آیین‌های مازندران در کنسرت « ریشه تا همیشه»

شهرام سوادکوهی | ساری-خبرنگار


گروه آیینی «زندگی مازندران» امشب در سالن زنده‌یاد «سلمان هراتی» اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی مازندران، کنسرتی متفاوت با ترکیب موسیقی و آیین‌های بومی مردم استان برگزار می‌کند. 

این کنسرت با نام «ریشه تا همیشه» شامل اجرای قطعاتی از موسیقی مازندران و همچنین برخی از رسوم مردم استان است که با تنظیم هنری به شکل فرم‌هایی نمایشی روی صحنه اجرا می‌شود. 

گروه آیینی «زندگی مازندران» یکی از فعال‌ترین گروه‌های فرهنگی، هنری استان در حوزه موسیقی و اجرای آیین‌هاست که حدود 2 دهه فعالیتی مستمر در این عرصه دارد. 

گروه تاکنون صدها اجرا در جشنواره‌ها، رویدادهای مختلف استانی و ملی، مناسبت‌های فرهنگی و اجتماعی و برنامه‌های مختلف توسط نهادهای گوناگون داشته و برای نخستین بار است که برنامه‌ای در قالب یک کنسرت روی صحنه می‌برد. 

گروه آیینی «زندگی مازندران» حتی در برخی رویدادهای جهانی موسیقی فولک نیز نماینده داشت که معرفی و ثبت لگن‌نوازی به عنوان موسیقی بانوان مازندران توسط «جهان حیدری» یکی از اعضای مسن این گروه در جشنواره کنسرواتوار موسیقی چایکوفسکی یکی از مهم‌ترین این فعالیت‌هاست. 

گروه در سال‌های اخیر حضوری پررنگ در جشنواره‌های موسیقی داخلی داشت که حاصل آن کسب 14 جایزه از جشنواره موسیقی جوان در 3 دوره حضور پیاپی و دریافت 34 رتبه از 3 دوره جشنواره موسیقی بومی البرزنشینان «لیلم» در بخش‌های مختلف این جشنواره است. 

سرپرست گروه آیینی «زندگی مازندران» در گفت‌وگو با همشهری به چند پرسش درباره این گروه و کنسرت امشب پاسخ داد که در ادامه می‌خوانید.


«ریشه تا همیشه» نخستین کنسرت گروه محسوب می‌شود؟

در تعریف کنسرت به معنای مرسوم، این نخستین کنسرت گروه است، اما اگر منظور از کنسرت فقط اجرا باشد، این گروه صدها اجرا در مناطق مختلف کشور داشته است.

البته علاوه بر این‌که نخستین کنسرت گروه است، نخستین کنسرت آیینی مازندران هم محسوب می‌شود. به جز کنسرت-نمایش «طالب و زهره» که توسط استاد فقید «احمد محسن‌پور» طراحی شد و متسفانه روی صحنه نرفت، کنسرت دیگری از موسیقی مازندران به این شکل نداشتیم که ترکیبی از موسیقی و فرهنگ عامه و آیین‌ها باشد.

به دلیل این‌که به آیین‌های کهن این دیار پرداخته‌اید، نام کنسرت را «ریشه تا همیشه» گذاشتید؟

یک دلیل همین است و دلیل دیگر این‌که یاد و خاطره نیاکان‌ و البته بزرگان و پیشکسوتان عرصه فرهنگ و موسیقی‌مان را گرامی بداریم. این پشتوانه‌های فرهنگی امروز که برای نسل جدید ارائه می‌کنیم و مورد توجه هم قرار دارند، توسط پیشینیان حفظ شده و به ما رسیده‌اند.

در مورد جزئیات کنسرت کمی توضیح دهید.

این کنسرت در دو سئانس 18 و 21 برگزار می‌شود و هر سئانس نیز حدود 90 دقیقه است که در آن 13 قطعه شامل گروه‌نوازی، تک‌نوازی و آواز و همچنین آیین‌های نمایشی اجرا می‌شود. 

برنامه را با گروهی 33 نفره روی صحنه می‌بریم. اعضا از رده سنی نونهال تا بزرگسال هستند. این تلفیق سنی و ترکیب نسل در اجرای رویدادی هنری آن هم از دسته فرهنگ و هنر بومی در نوع خود جذاب و قابل توجه است.

 هم به پرورش نسلی آشنا به فرهنگ بومی کمک می‌کند و هم سبب حفظ این ریشه‌های آیینی و فرهنگی در نسل‌های بعدی می‌شود.

با توجه به ترکیبی بودن اجرا، ارتباطی بین قطعات موسیقایی و آیینی ایجاد شده است؟ قطعات اجرا از قصه‌ای مستقل پیروی می‌کنند؟

نه. قطعات از نظر داستانی به هم مرتبط نیستند. در واقع خط داستانی و قصه برای اجرا در نظر نگرفتیم.

 البته همین گروه هفته گذشته در نخستین جشنواره قصه‌گویی نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور که به میزبانی ساری برگزار شد، اجرای 20 دقیقه‌ای با یک قصه مستقل داشت، اما برای کنسرت «ریشه تا همیشه» تصمیم گرفتیم که قطعات جدا از هم و مستقل باشند.

قطعات موسیقایی جدید هستند یا بازسازی آثار گذشته‌اند؟

همه قطعات بازسازی شده‌اند. از معروف‌ترین قطعات موسیقی مازندران بهره گرفته‌ایم. البته یک قطعه ساخته‌شده توسط استاد زنده‌یاد محسن‌پور به نام «سوت یار» که با خوانندگی «محمدابراهیم عالمی» منتشر شده بود را هم اجرا می‌کنیم، اما بقیه قطعات قدیمی هستند و با تنظیم‌های جدید و گاهی هم تغییر ساختار و شعر اجرا می‌شوند.

 مثلا قطعه معروف «آمی دتر جان» با شعر و تنظیمی جدید روایت و اجرا می‌شود. شعر کار را خودم سرودم و در شکل اجرا نیز با دیالوگی کردن شعر و تکیه بر ظرفیتی که در قصه وجود داشت، قطعه با تنظیم متفاوتی اجرا می‌شود.

چه آیین‌هایی قرار است اجرا شوند؟
هدف گروه از اجرای این قطعات علاوه بر ایجاد نشاط در مخاطبان و معرفی آیین‌ها، نشان دادن کارکردهای اجتماعی آیین‌ها در سبک زندگی بومی مازندران است.

 نوروزخوانی را به عنوان خیرمقدم اجرا می‌کنیم. «بینج سما»، «رقص چوب»، «دارون و لوچو» و «چَکِّه سما» نیز از دیگر آیین‌ها هستند که بین قطعات موسیقی اجرا می‌شوند.

خواننده گروه در این کنسرت کیست؟

مثل سایر اجراهایی که تاکنون داشتیم، بیش از یک خواننده اجرا خواهند داشت. «سجاد پاریاو»، «آرمان فلاح‌پور»، «مهدی کارگر»، «یونس قریشی» و «ساغر حسینیان» خوانندگان گروه هستند. 

«محمود بتیار»(دوتار)، «مجید بتیار»(دف)، «حسام بتیار»(کمانچه)، «حسینعلی آذرسا»(تار) و «نورالله یوسفی»(لَـلِه‌وا و سرنا) نوازندگان باسابقه و مطرح گروه هستند. بقیه اعضا نیز عمدتا از رده‌های سنی پایه هستند که توسط گروه پرورش یافته‌اند.