توافق با آمریکا شدنی است؟

دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا با هدف دستیابی به توافقی که از نظر خودش از توافق هسته‌ای با ایران بهتر است از برجام خارج شده. او می‌خواهد محدودیت‌هایی بلندمدت‌تر و سختگیرانه‌تر بر فعالیت‌های هسته‌ای ایران اعمال شود و به برنامه موشکی بالستیک ایران هم رسیدگی شود. اما آیا این جاه‌طلبی‌ دست‌یافتنی است؟ صنم وکیل، همراه با همکارانش در مؤسسه چتم‌هاوس، از 75تحلیلگر و سیاستگذار در 10 کشور در سراسر دنیا پرس و جو کرده و نتایج آن را در گزارشی برای فارین‌پالسی منتشر کرده است. این کارشناسان، ‌از کشورهای آمریکا، ‌ایران، بریتانیا، فرانسه، آلمان، اسرائیل، روسیه، ‌چین، ‌امارات و عربستان هستند.

شکست سیاست آمریکا
بیشتر افرادی که با آنها مصاحبه شده، معتقدند که سیاست «فشار حداکثری» واشنگتن، به هدف از پیش تعیین شده خود که بازگرداندن ایران به پای میز مذاکره بوده، نرسیده است. کمتر از 20درصد از آنها هم معتقدند که یک معامله بزرگ با ایران شدنی است.
وقتی از این افراد درباره این پرسیده شد که چرا سیاست‌های دولت آمریکا درباره ایران تا امروز چندان موفق نبوده است، نیمی از مصاحبه‌شوندگان به اختلاف‌ها و رقابت‌ها در داخل دولت آمریکا اشاره کردند. در واقع درحالی‌که خود دونالد ترامپ مشخصا گفته مایل است با ایران به توافق برسد، جان بولتون مشاور امنیت ملی و مایک پمپئو، وزیر امورخارجه آمریکا انگیزه‌های ایدئولوژیکی دارند و اهدافی را دنبال می‌کنند که با رویکرد رئیس‌جمهور در تضاد است. ایرانی‌هایی که با آنها مصاحبه شده گفته‌اند علاقه‌ای به مذاکره با یک دولت چندپاره و متشتت ندارند.
یکی از اقدامات طیف تندروها، لیست کردن 12درخواست از ایران (درخواست سیزدهم بعدا توسط پمپئو به لیست اضافه شده است) و تأکید بر آنهاست. مصاحبه‌شوندگان معتقدند لیست کردن این موارد به‌عنوان درخواست و تحت فشار قرار گذاشتن ایران با آنها، تنها 2طرف را از گفت‌وگوی احتمالی دور می‌کند.
یکی از اقدامات واشنگتن، بازگرداندن تحریم‌هایی است که به اقتصاد ایران آسیب وارد کرده است. با این حال، به عقیده افراد شرکت‌کننده در این نظرسنجی، اگر آمریکا فکر می‌کند می‌تواند با تحریم رفتار ایران را تغییر دهد، ثبات جمهوری اسلامی را دست‌کم گرفته و برداشت نادرستی از ارزیابی‌های امنیتی و نگاه ایران به دنیا داشته است. به عقیده آنها، ایران تنها درصورتی حاضر به شروع مذاکرات است که غرورش حفظ شود، و این چیزی نیست که سیاست فشار حداکثری را فراهم کند.

در جست‌وجوی یک معامله‌گر صادق
در میان مصاحبه‌شوندگان، افراد معدودی بودند که اعتقاد داشتند یک معامله بزرگ همچنان شدنی است. بدون استثنا، این افراد یا آمریکایی بودند یا ایرانی. آنهایی که رسیدن به یک توافق جدید را ممکن می‌دانند به این مسئله اشاره کردند که مسائلی را که برجام بدون حل شدن باقی گذارده را تنها می‌توان در توافقی بین تهران و واشنگتن حل کرد. به‌نظر آنها، تنها آمریکایی‌ها می‌توانند برای ایران تضمین‌های امنیتی و لغو تحریم‌ها را مهیا کنند تا توافقی جدید حاصل شود. علاوه بر آن، تنها آمریکا می‌تواند اسرائیل و کشورهای خلیج‌فارس را آرام کند. به عقیده این افراد، اروپا، که در وسط گرفتار شده است‌، چندان ربطی به گفت‌وگوها ندارد.
با این حال، همچنان اکثریت کارشناسان از سراسر جهان به اینکه دولت ترامپ بتواند یک معامله بزرگ را ترتیب دهد بدبین بودند. بسیاری این بحث را مطرح کرده‌اند که طرف‌های ثالثی مانند چین، روسیه، ‌اسرائیل، امارات و عربستان، از ایستادگی ایران به نفع اهداف سیاسی خودشان بهره‌برداری می‌کنند. کارشناسان عربستانی و اماراتی حتی از شروع دوباره مذاکرات بین ایران و آمریکا حمایت نمی‌کنند و کارشناسان چینی و روس هم معتقدند که کشورهایشان علاقه ندارند بیشتر از چیزی که تا حالا برای حفظ برجام انجام داده‌اند تلاش کنند.
اگر رئیس‌جمهور آمریکا به فکر یک توافق بزرگ‌تر و بهتر است، دولتش باید استراتژی ایران خود را دوباره ارزیابی کند. دولت آمریکا، باید در نخستین قدم، از تشدید تحریم‌هایی که تا حالا هیچ نتیجه معنی‌داری به همراه نداشته است خودداری کند. در گام بعدی، آمریکا باید پل‌هایی را که پیش‌تر به اروپا داشت از نو بسازد و مقدمات و امتیازهایی که پیش‌تر ایران را مجاب کرد دور میز گفت‌وگو بنشیند دوباره فراهم کند.