سود و زیان سیل برای کشاورزی اصفهان

نفیسه زمانی‌نژاد|  اصفهان- خبرنگار:


بارش‌های سنگین هفته‌های اخیر، اگرچه باعث رونق کشاورزی استان‌های خشکسالی چون اصفهان شد، در مقابل آسیب‌های فراوانی به کشاورزی استان‌های گلستان، مازندران، خوزستان و لرستان وارد کرده است که احتمال تهدید امنیت غذایی به دنبال دارد.


خسارات سیل به بخش کشاورزی

آن‌گونه که آمارها و گزارش‌ها نشان می‌دهد، بیشترین میزان خسارت‌های سیلاب‌های اخیر مربوط به بخش کشاورزی استان‌های گلستان، خوزستان، لرستان و مازندران بوده که عمده تولیداتشان گندم، کلزا، جو، برنج، سبزی و صیفی، مرکبات، سیاه‌ریشه‌ها، دام، طیور و آبزیان است. واقعیت آن است که با توجه به برآوردهای اولیه مدیریت بحران و کاهش مخاطرات وزارت جهاد کشاورزی خسارات فراوانی به کشاورزی این استان‌ها که دارای رتبه‌های برتر تولیدات زراعی بودند، وارد شده است، به‌ طوری ‌که میزان خسارت‌های بخش کشاورزی در ۱۶ استان کشور 6۱۶۶ میلیارد تومان عنوان می‌شود. در این میان، خسارات واردآمده به کشاورزی استان اصفهان که به گفته عده‌ای از مسئولان با وجود بارندگی‌ها رو به رونق می‌رود، با برآوردی که انجام شده ۳۵۰ میلیارد ریال است. 

به گفته «مهرداد مرادمند» قائم‌مقام و معاون برنامه‌ریزی و امور اقتصادی سازمان جهاد کشاورزی استان اصفهان، بر اثر بارش‌های بهاری و جاری شدن سیل در تعدادی از شهرستان‌های استان و برآورد کارشناسی انجام‌شده به تأسیسات آب‌رسانی، قنات، کانال‌های آب‌رسانی و جاده‌های بین مزارع، مزارع شیلات و تلفات دام‌های سبک، بالغ ‌بر ۳۵۰ میلیارد ریال خسارت وارد شده است. 

در بخش تأسیسات آب‌رسانی، کانال‌ها و قنات، خسارت حدود ۲۵۰ میلیارد ریال و در مزارع شیلات و پرورش ماهیان، دامداری‌های سنتی و دام‌های سبک حدود ۱۰۰ میلیارد ریال برآورد شده است که این خسارت‌ها بیشتر در شهرستان‌های سمیرم، نائین، خور و بیابانک، اردستان، تیران و کرون، بوئین و میاندشت، شهرضا، دهقان، اصفهان و مبارکه بوده است. البته این در حالی است که برخی مسئولان حوزه کشاورزی بر این باورند هنوز آمار کلی از مجموع خسارت‌های بخش کشاورزی نداریم و همچنان این موضوع در دست بررسی کارشناسی است.


تهدید امنیت غذایی کشور

با توجه به ورود خسارات فراوان به کشاورزی استان‌های درگیر سیل، هیات ‌وزیران در جلسه ۲۸ فروردین ۱۳۹۸ به پیشنهاد وزارت کشور و تأیید سازمان برنامه ‌و بودجه کشور و به ‌منظور جبران خسارت‌های بخش کشاورزی ناشی از سیل فروردین‌ سال جاری، با پرداخت کمک‌های بلاعوض به کلیه استان‌های آسیب‌دیده، از محل منابع مالی اختصاص‌یافته و با لحاظ پوشش بیمه‌ای واحدهای مربوط توسط استانداری موافقت کرد.  هرچند بیان می‌شود خسارات ناشی از سیل پرداخت خواهد شد، قابل‌تأمل است ‌که تا چه میزان از بین رفتن محصولات زراعی باعث تهدید امنیت غذایی می‌شود. به ‌عنوان ‌مثال، سیل تا چه میزان در گرانی و کمیابی مواد غذایی در استان اصفهان که شاید کمترین خسارات را از بین استان‌های درگیر متحمل شده است، مؤثر خواهد بود؟

بنا به گفته «حمیدرضا قلمکاری» رئیس کمیسیون کشاورزی اتاق بازرگانی اصفهان، طبیعتاً شدت گرفتن بارش‌ها و وقوع آب‌گرفتگی کشاورزی را در بسیاری از نقاط کشور دچار خسارت کرده و بنابراین عددی رسمی که قابل ‌اتکا باشد اعلام ‌نشده است. اما در استان اصفهان اگرچه بارش‌های اخیر در برخی از نقاط از ‌جمله سمیرم باعث خساراتی شد، برکاتی نیز چون افزایش ذخایر سدها، تقویت سفره‌های آب‌های زیرزمینی و افزایش آب‌دهی چشمه‌ها و قنات‌ها را هم به همراه داشت. وی درباره تأثیر این سیلاب‌ها بر نرخ مواد غذایی می‌افزاید: به ‌طور قطع نمی‌توان گفت که سیل باعث افزایش قیمت محصولات غذایی می‌شود، چراکه این پدیده تنها بر کاهش عرضه برخی از محصولات کشاورزی که در مناطق سیل‌زده کاشت و برداشت می‌شود، می‌تواند تأثیرگذار باشد.

 از طرف دیگر، بارش‌های اخیر سبب افزایش سطح زیر کشت در کشور و به‌ویژه در استان ما شده است، به‌ گونه‌ای که امروزه با وجود وقوع سیلاب پیش‌بینی می‌شود خودکفایی در تولید گندم به دلیل سهم محصول دیمزارها محقق خواهد شد. همچنین نوع مدیریت بازار و واردات محصولات کشاورزی مورد نیاز و سیاست‌های صادرات این محصولات از دیگر عواملی است که می‌تواند آثار احتمالی در افزایش قیمت محصولات کشاورزی را خنثی و یا تشدید کند. 

در ادامه، این مسئول یادآور می‌شود: سیل اخیر که بنا به گفته عده‌ای در 100 سال اخیر بی‌سابقه بوده، در واقع زنگ خطری برای امنیت غذایی است که پیش ‌از این نیز در دیگر نقاط جهان به صدا درآمده است. بر اساس گزارش‌های جهانی، به ‌واسطه گرم شدن زمین، آب‌وهوا مرطوب‌تر می‌شود و در نتیجه، بارش‌ها سنگین‌تر و انفجاری‌تر خواهد شد. در این شرایط تبخیر نیز سریع‌تر اتفاق می‌افتد که بر این اساس، انتظار خشکسالی‌های شدیدتر دور از انتظار نخواهد بود. بنابراین نباید تصور کرد این آخرین سیلاب و یا پایان خشکسالی است و بی‌شک امنیت غذایی متأثر از چنین شرایطی خواهد بود.


راهکارهایی برای گذر از وضعیت هشدار

قلمکاری معتقد است راهکارهای گذر از این شرایط استفاده از مدیریت ریسک به‌ جای مدیریت بحران،پناه بردن به دامان علم وتوجه به هشدارهای متخصصان و کارشناسان است که می‌تواند از بروز بسیاری از آسیب‌ها به بخش کشاورزی و امنیت غذایی جلوگیری کند تا از این رهگذر هم تولیدکننده بتواند به فعالیتش ادامه دهد و نقش مثبتش را در تامین امنیت غذایی کشور ایفا کند و هم مصرف‌کننده دغدغه کمتری در تامین نیازهایش داشته باشد. 
او می‌گوید: کشاورزی در زمانی نه چندان دور محور توسعه کشور تلقی می‌شد که بر اثر نبود همخوانی بین گفتار و عمل بسیاری از دست‌اندرکاران، امروز کم‌برخوردارترین بخش اقتصاد کشور شده است و ماحصل این رویکرد اکنون مقابل چشم ما است.
وی می‌افزاید: بنابراین برای برون‌رفت از این مشکلات رو به گسترش توصیه ما آن است که متناسب با نقش بسیار کارسازی که بخش کشاورزی می‌تواند در برنامه توسعه ملی داشته باشد مورد توجه علمی و جدی قرار گیرد تا به تبع آن این بخش مهم بتواند نقش خود را در ایجاد امنیت ملی و استقلال اقتصادی کشور ایفا کند.


خسارت ناشی از سیل برای صادرات

«احمدرضا همتی» رئیس اتحادیه تولیدکنندگان و صادرکنندگان محصولات کشاورزی اصفهان، با اشاره به تاثیرات مطلوب بارندگی‌ها برای کشاورزی استان اصفهان می‌گوید: ولی استان‌های دیگر دچار آسیب شدند که ماحصل آن مواردی چون گرانی سراسری و کاهش صادرات مواد غذایی خواهد بود.  وی می‌افزاید: در صورتی که برنامه‌ای صحیح وجود داشت و آب‌های ناشی از بارش‌ها هدایت و نگهداری می‌شد، قطعا شاهد تاثیرات مثبتی بر کشاورزی کشور بودیم. 

ولی با شرایطی که پیش آمد بارش‌ها نتیجه‌ای جز تخریب در پی نداشت. به‌ویژه وقوع سیل در استان خوزستان که دارای رتبه برتر تولید گندم بود مشکلات فراوانی برای تامین گندم ایجاد خواهد کرد.  این مسئول خاطرنشان می‌کند: در زمینه افزایش قیمت‌ها با مقایسه‌ای آماری بین نرخ مواد غذایی امسال با سال‌های گذشته به‌وضوح مشخص می‌شود که تا چه حد قیمت محصولات کشاورزی تغییر کرده است و قطعا با توجه به خسارات ناشی از سیل، صادرات هم دچار مشکل خواهد شد.