قفل «دروازه‌ری» باز می‌شود

فاطمه امامی|  قم - خبرنگار:


 به اعتقاد کارشناسان، اهمیت «دروازه ری» به عنوان محله‌ای که در قلب بافت قدیمی شهر قم قرار دارد و به نوعی هویت این شهر محسوب می‌شود، نیازمند برنامه‌‌ریزی و توسعه است.
در این راستا، مسئولان استان به دفتر معاونت عمرانی استانداری رفتند تا در حضور معتمدان محله درباره آینده آن تصمیم بگیرند.  «مهم‌ترین مشکل این محله، ناتمام ماندن خیابان اصلی و ترافیک ناشی از آن است که به تعبیر اهالی، محله را به مناطق جنگ‌زده شبیه کرده است، حداقل می‌شد از این بناهای تخریب شده به عنوان فضای عمومی استفاده کرد...» 

اینها بخشی از سخنان مشاور طرح بازآفرینی محله دروازه ری است که در جلسه شورای بازآفرینی پایدار شهری استان قم مطرح شد.  از سوی دیگر و بنا به اهمیت موضوع، برای اولین بار در این جلسه، علاوه بر مدیران و کارشناسان استان، تعدادی از اهالی محله نیز حضور داشتند تا از اظهارنظر آنها درباره ساماندهی هرچه سریع‌تر این محله استفاده شود.

در این جلسه، یکی از کارشناسان مشاور طرح بازآفرینی محله دروازه ری با اشاره به این‌که این محله جزو بافت ناکارآمد میانی دسته‌بندی شده است، گفت: محله دروازه ری در خط مرزی بافت تاریخی 300 هکتاری قم قرار دارد که در گذشته شامل اراضی کشاورزی و کوره‌پز‌خانه بوده، اما از سال 1335 به تدریج محل سکونت مردم این شهر شده است. به گفته «حمید اشعری»، محله دروازه ری بر اساس سرشماری سال 95 حدود 14 هزار و 700 نفر جمعیت دارد و 4 هزار خانواده در آن زندگی می‌کنند. آمارها نیز می‌گویند که 25 درصد ساکنان محله دروازه ری از اتباع خارجی هستند که در سال‌های گذشته از ملیت‌های مختلف در این محله ساکن شده‌ و بافتی چندملیتی در آن ایجاد کرده‌اند.


دروازه ری ساماندهی می‌شود

اشعری با بیان این‌که طرح تفصیلی این محله خیابان دروازه ری را 18 متری تعریض می‌کند و در این راستا تملک‌هایی هم در نظر گرفته شده است، بیان کرد: با توجه به مشاهدات و نظر کارشناسان، به نظر می‌رسد این محله بیشتر به خیابان 30 متری نیاز داشته باشد.  ساختمان‌های این محله در طرح تفصیلی چهارطبقه دیده شده و قرار است انواع کاربری‌های خدماتی در آن دیده شود.

 این خیابان هم‌اکنون 64 نوع فعالیت اقتصادی و خدماتی را در خود جای داده است که تعدادی از آنها سازگاری مناسبی با محله ندارند.  وی افزود: به اهمیت راه‌اندازی مرکز توسعه محله مذکور اشاره کرد و گفت: هم‌اکنون در حال تدوین «سند توسعه محله دروازه ری» با مشارکت اهالی محل هستیم. ویژگی این سند این است که در آن خواست‌ها و نیازهای اهالی در اولویت قرار دارد و به نوعی دروازه ری به سرعت ساماندهی می‌شود. برای تدوین این سند، مشاور تاریچه محله را با کمک قدیمی‌های آن استخراج کرده و در حال تدوین چشم‌اندازهاست.


سرمایه‌های محله

نقش ویژه محله دروازه ری در دفاع مقدس و تقدیم 128 شهید به کشور از نقاط قوت و سرمایه‌های اجتماعی این محله است، همچنین مسجد فعال و اهالی دغدغه‌مندی که روزهای بهتری برای محله‌شان آرزو می‌کنند. یکی دیگر از سرمایه‌ها و دارایی‌های محله که مشاور این محله به آن اشاره کرد، تنوع قومیت‌ها و ملیت‌های مختلف در آن است که می‌تواند هم تهدید باشد و هم فرصتی برای توسعه. شبکه خویشاوند و مهارت‌های فنی، همچنین وجود عناصری مانند آب‌انبار و مسجد از دیگر سرمایه‌های محله به شمار می‌روند.  

اشعری مهم‌ترین معضل محله را تملک نیمه‌تمام خیابان دانست که زخمی بر پیکره آن محسوب می‌شود و موجب بی‌اعتمادی ساکنان محله به نهادهای دولتی و عمومی شده است. بسته شدن میدان شهید صادقی که به کاسبان ضربه اقتصادی وارد آورده نیز از چالش‌هایی است که وی به آن اشاره کرد، به‌ویژه که در این طرح‌ها تنها جنبه ترافیکی موضوعات در نظر گرفته شده و ایمنی و تردد اهالی قربانی شده است. 

از جمله پیشنهادهای مشاور برای این محله، تملک آب‌انبار حاج‌رئیس به عنوان یک عنصر هویتیِ واقع در محله و همچنین اضافه کردن یک عنصر دروازه‌ای در محل طاق قدیم برای ارتقای هویت محلی است. مشاور این طرح معتقد است یک‌سری از کاربری‌های ناکارآمد مانند مصالح‌فروشی و حمام متروکه در این محله باید برای ارائه خدمات عمومی به کار گرفته شود. 


مشکلات محله 

یکی از اهالی دروازه ری و حاضر در جلسه بود که از بی‌توجهی سال‌های گذشته مسئولان به این محله گلایه‌های زیادی داشت.  «مهدی کوه‌پیما» از کوچه‌های باریک این محله و ترافیک خیابان سخن گفت و از این‌که پس از گذشت 40 سال از انقلاب، محله‌ای که این همه شهید تقدیم انقلاب کرده، خدمات مناسبی نگرفته است.  

این شهروند قمی همچنین به نبود امکانات تفریحی در محله دروازه ری اشاره کرد که موجب شیوع آسیب‌های اجتماعی شده است. «شیرازی» از دیگر اهالی محله از ترافیک سنگین و طاقت‌فرسا در خیابان دروازه ری سخن گفت و این‌که حتی خدماتی مانند فاضلاب به دلیل وجود این ترافیک از محله سلب شده است. یکی دیگر از اهالی محله که از کاسبان خیابان است هم به مسدود شدن میدان اشاره کرد که موجب متضرر شدن کسبه و بن‌بست شدن خیابان شده است. تملک ناقص خیابان که خرابه‌های بسیاری ایجاد کرده هم از چالش‌هایی است که موجب ایجاد آسیب‌های اجتماعی و نارضایتی مردم شده است. در ادامه این نشست، «حسن مالکی‌نژاد» عضو شورای شهر قم با اشاره به طرح توسعه خیابان دروازه ری اظهار کرد: به نظر می‌رسد اگر توسعه از یک‌سو در محله صورت بگیرد، کار سریع‌تر پیش خواهد رفت.

«روح‌الله امراللهی» دیگر عضو شورای اسلامی شهر قم با اشاره به بودجه 5 میلیارد تومانی اختصاص داده شده برای این محله توسط شهرداری قم گفت: برای حل مشکلات اهالی که با آسیب‌های فراوانی مواجهند، دولت هم باید در این امر مشارکت کند. «غلامرضا جان‌قربان» معاون شهرسازی و معماری شهرداری قم هم به ضرورت تملک 392 پلاک برای اجرای این طرح اشاره کرد و افزود: تاکنون 73 پلاک با بودجه 20 میلیارد تومانی تملک شده است و در مجموع تکمیل این طرح به 80 میلیارد تومان نیاز دارد. وی معتقد است برای تکمیل این طرح باید از بودجه‌ای که دولت برای توسعه شهرهای مذهبی در نظر گرفته است، استفاده کرد.


ایجاد هویت و حس تعلق به محله در شهروندان ‌

معاون هماهنگی امور عمرانی استانداری قم به ضرورت توجه به نیازها و خواست‌های اهالی محله دروازه ری قم اشاره کرد و گفت: فضا در تصمیم‌گیری‌های عمرانی استان تغییر کرده و در شرایط کنونی اگر قرار است برای محله تصمیم گرفته شود، بدون نظر اهالی نخواهد بود.

«محسن بهشتی» که در جلسه مدیران و کارشناسان شهر قم و استان و نیز تعدادی از اهالی محله دروازه ری سخن می‌گفت، افزود: این جلسه هم با همین هدف برگزار شده است که نظرات و گلایه‌های اهالی محله دروازه ری شنیده شود. ما در برنامه‌های بازآفرینی به دنبال ایجاد هویت و حس تعلقِ محله‌ای هستیم تا اهالی بومی در محله ماندگار شوند. محله‌ای که اهالی بومی آن کوچ کرده باشند، در و دیوار و خانه است و دیگر دارای هویت نیست.
وی معتقد بود ایجاد خیابان 18 متری مشکلات اهالی این محله را حل نمی‌کند و خوب است که این خیابان 30 متری شود.
بهشتی ادامه داد: بافت قدیمی شهر قم به هم پیوسته است و اتفاق‌هایی که در محله نوقطار در حال وقوع است و ورزشگاهی که در این محله ساخته می‌شود، بر محله دروازه ری هم اثر خواهد گذاشت.