گزارش
رنگین‌بانوها تهران را زیبا کرده‌اند
گزارش همشهری از هجوم پروانه‌ها به مناطق مختلف پایتخت و چرایی حضور آنان در فضای شهری
سیدمحمد فخار/ خبر‌نگار
تهران این روزها زیباترین هجوم تاریخ خود را تجربه می‌کند. در کنار هوای بهاری که مردم نفس می‌کشند، مهمانان تازه‌ای به شهر آمده‌اند که حال و هوای فضاهای عمومی را رنگی نو بخشیده‌اند. از روز چهارشنبه هفته گذشته پروانه‌های نارنجی‌رنگ در گوشه و کنار پایتخت پر پرواز گشوده‌اند و نمایی نو و خاص به شهر داده‌اند.
این پروانه‌ها با نام علمی Vanessa cardui در حشره‌شناسی با عنوان «رنگین‌بانو» شناخته‌می‌شوند که نوعی پروانه رنگارنگ با زمینه نارنجی است و از خانواده فرچه‌پایان به‌شمار می‌رود. نکته جالب اینکه این حشره با وجود پراکندگی زیاد آن در جای‌جای شهر برای انسان و محصولات کشاورزی آفت محسوب نمی‌شود و سیکل زندگی‌اش به‌صورتی است که پس از بارندگی، گیاهان میزبانش رشد می‌کنند و افزایش جمعیت پیدا می‌کند.
از دود و سفیدبالک تا پروانه
شهر تهران براساس گزارش‌های سالانه کیفیت هوا، سال‌هاست با معضل آلاینده‌های جوی مواجه است. آلودگی هوا دهه‌ها به روش‌های مقطعی اندازه‌گیری می‌شد اما از سال90، 6آلاینده اصلی استاندارد شناسایی و هر روز اندازه‌گیری شدند که مهم‌ترین آنها ذرات معلق بود. این ذرات که حاصل تردد انبوه وسایل نقلیه غیراستاندارد در معابر شهری است، باعث شده اکثر قریب به اتفاق روزهای آلوده، در هوای تهران آلاینده معیار باشند و آسمان شهر روزهایی آبی بنماید که ذرات در شهر نمانند. از طرفی به‌علت گرمایش‌های اخیر هوایی طی 6ماه گرم سال، سفیدبالک‌ها طی سال‌های اخیر به تهران هجوم آورده‌اند.
این موجودات که «مگس سفید» نام دارند، آفت درختان مرکبات هستند و به‌علت اندازه بسیار کوچک‌شان، در مسیر تنفس افراد مشکلاتی ایجاد می‌کنند. امسال با بهبود شرایط آب و هوایی تهران هنوز خبری از سفید بالک‌ها نیست اما مهمانی نو و زیبا به شهر وارد شده است؛ پروانه‌های نارنجی‌رنگ.
هدیه‌ای از جنوب پایتخت
وجود زمین‌های کشاورزی و پرورش گل جنوب شرقی تهران موجب شده میلیون‌ها پروانه در شهرستان‌های قرچک، پیشوا و ورامین زندگی کنند، اما جمعیت بالای پروانه‌ها موجب نگرانی کشاورزان و ساکنان شهر شده است. در عین حال، طبق اعلام اداره حفاظت محیط‌زیست تهران، با بررسی‌های صورت‌گرفته مشخص شده که این پروانه آفت نیست و نباید بابت حضور آن در مناطق شهری و روستایی نگران بود. نکته جالب اینکه این پروانه‌ها مهاجر نیستند و از شهرستان‌های دیگر نیامده‌اند و جمعیت بالای آنها حاصل بارندگی‌های اخیر و پوشش گیاهی مناسب دشت‌هاست. این پروانه‌ها از مناطق جنوب وارد شهر تهران نیز شده و در نقاط مختلف شهر گسترده شده‌اند.
حضور پروانه‌ها طبیعی است
افزایش جمعیت پروانه‌های رنگین‌بانو کاملا طبیعی است. در ماه‌های اخیر بارش‌ها و بهبود کیفیت هوا بر اثر اقدامات پیشگیرانه متعدد رخ داده و حالا پروانه‌ها، هدیه این شرایط برای شهر هستند. علیرضا نادری، کارشناس حشرات و پروانه‌شناس در این‌باره به همشهری می‌گوید: این گونه پروانه، گونه‌ای فراوان در مناطق وسیعی از اروپا، شمال آفریقا، آسیا و حتی استرالیاست. این پروانه با توانایی تطابق خود با شرایط مختلف اقلیمی قادر به ادامه زندگی در شرایط سخت است، شرایطی که سایر گونه‌های پروانه‌ها قادر به زندگی نیستند. لارو این پروانه قادر به تغذیه از طیف وسیعی از گیاهان است و همین موضوع به آن توانایی انتشار وسیع‌تری را داده است.
امسال جمعیت پروانه‌ها افزایش چشمگیری داشته و در مناطق مختلف تهران تردد می‌کنند. نادری می‌گوید: هر چند سال که دوره‌های بارشی در کشور تغییر می‌کند و شاهد افزایش بارندگی می‌شویم و از طرفی زمستان‌ها معتدل‌تر می‌شوند و اقلیم بیشتر مدیترانه‌ای می‌شود، گیاهان میزبان این پروانه بخش وسیع‌تری را می‌پوشانند و این گونه به سرعت با تخم‌گذاری روی این گیاهان وارد دوران دگردیسی می‌شود و پروانه‌های بالغ در کمتر از 3هفته ظاهر می‌شوند. به گفته نادری، در سال‌های اخیر با تخریب زیستگاه‌های طبیعی، گیاهان خاردار جایگزین گیاهان متنوع و خوش خوراک مناطق مختلف شده‌اند. برای مثال گیاه کنگر وحشی پوشش بسیار وسیعی را به‌وجود آورده و از آنجاکه این گیاه از اصلی‌ترین و مهم‌ترین میزبان‌های لارو این پروانه است به‌دلیل وجود غذای کافی جمعیت این پروانه جهش زیادی پیدا می‌کند. البته با گرم شدن هوا در فصل تابستان و کاهش بارندگی‌ها در ماه‌های پیش رو، این موج جمعیتی رو به کاهش خواهد گذاشت و به مرور از تهران می‌روند.
