بازگشت خلیفه

با گذشت 5سال از روزی که انتشار تصویر ابراهیم عواد البدری، مشهور به ابوبکر بغدادی بر منبر مسجد النوری در موصل زلزله‌ای سیاسی و رسانه‌ای در سراسر جهان به پا کرد، تصاویر جدیدی از او توسط مؤسسه فرقان (ارگان رسانه‌های تصویری داعش) منتشر شد؛ تصاویری که تفاوت‌های قابل‌توجهی نسبت به گذشته داشت؛ از فضای حاکم بر محیط گرفته تا چهره ابوبکر بغدادی و حتی سخنان او. اولین نکته در این ویدئوی 18دقیقه‌ای که توجه تمام رسانه‌ها و تحلیلگران امور بین‌الملل را به‌خود جلب کرد، وضعیت شخص بغدادی بود؛ چهره‌هایی که بارها رسانه‌های جهان، ازجمله رسانه‌های روسی، آمریکایی و عربی از قتل و یا دست‌کم جراحت شدید وی خبر داده بودند؛ ادعایی که البته باطل بودن آن به خوبی در ویدئو قابل مشاهده است. لیلی عوده، تحلیلگر شبکه فرانس24 در این زمینه گفت: بغدادی همان شخصیتی است که بزرگ‌ترین سازمان‌های اطلاعاتی جهان سال‌هاست برای یافتن وی از هیچ اقدامی دریغ نکرده‌اند، تا جایی که دولت آمریکا رسما برای دستگیری او 25میلیون دلار جایزه تعیین کرده است!
از سوی دیگر، سادگی محیط تهیه ویدئو و عدم‌استفاده از جلوه‌های ویژه مورد علاقه تدوین‌گران داعش در تولید آن از نکات قابل‌توجه برای مخاطبان بود. یاسر ابوهلاله، مدیر سابق شبکه الجزیره، این ویژگی را بازتابی ناگزیر از وضعیت کنونی داعش ارزیابی کرد و نوشت: در فیلم، تنها 3تن از یاران بغدادی دیده می‌شوند که در محیطی بسیار ساده پای سخنان خلیفه‌شان نشسته‌اند؛ سخنانی که از گویش فصیح عربی فاصله گرفته و با غلظت عراقی بیشتری بیان می‌شود؛ مقایسه دو ویدئوی منتشر شده از بغدادی طی 5سال گذشته به خوبی بیانگر جایگاهی است که داعش اکنون در آن قرار دارد.
این در حالی است که رهبر داعش با تأکید بر تحولات اخیر منطقه و جهان، از انتخابات اسرائیل گرفته تا کناره‌گیری بوتفلیقه از قدرت، سقوط دولت عمر البشیر و حتی عملیات سریلانکا شکی در تازه بودن زمان ضبط ویدئوی جدیدش برای مخاطبان باقی نگذاشت.

بغدادی چه گفت؟
سخنان خلیفه داعش با یاد فرماندهان به قتل رسیده این گروه، به‌ویژه در هفته‌های اخیر شروع شد. بغدادی از رشادت نیروهای داعش در نبردهای بیجی (در موصل)، باغوز (شرق سوریه) و سرت (شمال لیبی) سخن گفته و آنچه‌که وحشی‌گری نیروهای کافر، به‌ویژه ائتلاف بین‌المللی مبارزه با تروریسم نامیده در سوریه را محکوم کرد. او گفت: مردان ما زمینی را تسلیم کفار نکردند مگر با خون و پیکرهای بی‌جان‌شان. او همچنین با اشاره به عملیات تروریستی بزرگ در سریلانکا وعده داد انتقام بزرگی از «نیروی صلیبی» گرفته خواهد شد.
بغدادی در شرایطی که داعش عملا بخش اعظم سرزمین‌های خود را در عراق، سوریه و لیبی از دست داده با عبور ضمنی از ایده کشورداری گفت: ما وارد عصر جنگ‌های نامنظم با صلیبی‌ها شده‌ایم، جنگ‌هایی که بدون شک فرسایشی خواهد بود.
از نکات قابل‌توجه در سخنان اخیر ابوبکر بغدادی، به حاشیه رفتن ایران، عربستان و سایر حکومت‌های نامشروع از دید داعش در منطقه و تأکید بر دشمنان صلیبی بود. این در حالی است که داعش برخلاف القاعده، همواره بر اولویت نبرد با «دشمن نزدیک» پیش از «دشمن دور» اصرار داشت. بسیاری از تحلیلگران این نکته را نشانه‌ای از بازگشت داعش به چارچوب سنتی القاعده تفسیر کرده‌اند. حالت ابوبکر بغدادی در فیلم و قرار گرفتن یک سلاح کلاشینکف در کنار او نیز برای بسیاری از مخاطبان یادآور تصاویر اسامه بن‌لادن بوده است.
ریتا کاتز، کارشناس تروریسم، ساعاتی بعد از انتشار این ویدئو در مقاله‌ای که در واشنگتن‌پست منتشر شد نوشت: معنای این فیلم صرفا زنده بودن بغدادی نیست، بلکه پیامی به تمام هواداران او در سراسر جهان است که نبرد علیه غرب ادامه دارد.

واکنش آمریکا
آمریکا به‌عنوان نخستین کشوری که از نابودی داعش سخن گفت؛ پیش از سایر کشورها به ویدئوی جدید ابوبکر بغدادی واکنش نشان داد. وزارت خارجه این کشور با صدور بیانیه‌ای وعده داد فرمانده داعش به‌دست عدالت سپرده خواهد شد. در این بیانیه آمده است: ائتلاف بین‌المللی به رهبری آمریکا در مبارزه با داعش به نبرد خود ادامه می‌دهد تا مطمئن شود این تروریست‌ها به‌طور کامل شکست خورده‌اند. علاوه بر آمریکا، نخست‌وزیر عراق هم به این ویدئو واکنش نشان داده و گفت: قدرت داعش به شکل بی‌سابقه‌ای کاهش یافته اما این گروه همچنان برای امنیت جهانی تهدید است.
اگرچه همچنان برای تحلیل کامل تصاویر جدید فرمانده داعش زمان لازم است، اما بررسی‌های کارشناسی اولیه نشان می‌دهد تصاویر ابوبکر بغدادی در نقطه‌ای صحرایی میان نوار مرزی عراق و سوریه ضبط شده، امری که نشان می‌دهد ادعای ائتلاف در پاکسازی کامل این مناطق صحیح نیست.