سهم بانوان در حمل‌ونقل شهری

فرخ فرح‌دوست/روزنامه‌نگار

امروزه حمل‌ونقل عمومی یکی از ارکان مهم عدالت اجتماعی در جوامع شهری به‌شمار می‌رود، مسافران با استفاده از سامانه‌های متنوع حمل‌و‌نقل با دسترسی ایمن، سریع و‌ راحت؛ نیاز روزمره خود را ‌برطرف می‌سازند. 
در‌ کشورهای توسعه‌یافته گردانندگان این سامانه‌ها از هدف صرفاً انجام جابه‌جایی مسافر پا را فراتر گذارده و افزایش مطلوبیت سفرهای شهری با تکیه بر معیارهایی چون راحتی، قابلیت اطمینان و ایمنی را سرلوحه دستور کار خود قرار داده‌اند. جوامع در حال توسعه نیز قبل از احداث سامانه حمل‌ونقل شهری معیارهای کیفی و اولویت آنها را در برنامه خود مورد کاوش قرار می‌دهند. 
گام مهم تحقق این امر عبارت است از هدفگیری مخاطب خاص برای هر سامانه حمل‌ونقل عمومی؛ همانگونه که سال‌ها پیش سرویس حمل‌ونقل مدارس بر پایه نیاز والدین دانش‌آموزان یا سرویس حمل‌ونقل ویژه توان‌یابان شکل گرفت و با تعاریف خاص خود در سیستم‌های حمل‌ونقل شهری تثبیت شدند.

مرد کاری و زن کاری، تا بگردد روزگاری!
این مقال و مجال بر همان مخاطب خاص در این سامانه‌ها تمرکز دارد؛ زنان. پُر روشن است که بانوان امروز برای آمد و شد و حضور در مناصب و مقاصد اجتماعی نه فقط از منظر تفکیک جنسیتی بلکه به‌منظور تکریم جایگاهشان، در مبحث سامانه حمل‌ونقل عمومی، مخاطب خاص قلمداد شده و این امر نیازمند سامانه‌ای تأمین‌کننده حداکثر راحتی، آسایش فکری و امنیت و احترام است. 
چنان‌که در کشورهایی چون روسیه، لبنان، مالزی، پاکستان، آفریقای جنوبی، مکزیک، انگلستان، مصر و هند، سال‌هاست که شرکت‌ها و سامانه‌های ویژه جابه‌جایی بانوان طراحی و عملیاتی شده تا سفر آرام، بی‌دغدغه و ایمن برای آنها فراهم آید. 
در این راستا حتی انجمن‌های جهانی متشکل از تعدادی کشور با شعارهایی از قبیل «زنان برای تاکسی زنان» با اهداف دسترسی آسان و ایمن به حمل‌ونقل برای بانوان، کاهش خشونت علیه زنان، تقویت زنان در نیروی کار جامعه فعالیت دارند و معتقد بر اصل توانمند‌سازی زنان هستند. حتی در ساحت‌هایی که به‌طور معمول تنها در انحصار مردان است، آنها تأکید دارند که در این مسیر باید به زنان خودباوری داد تا هدف بهبود روابط و سبک زندگی خانواده حاصل آید.
در شهر تهران نخستین تاکسی بی‌سیم بانوان در آذر‌ماه1385 آغاز به‌کار کرد. در ابتدا با تعداد کمی (15دستگاه) خودروی پراید سبزرنگ فعالیت این سامانه کلید خورد. هرچند آن زمان رانندگی تاکسی در شهر تهران از جانب زنان مشکل به‌نظر می‌رسید و از دید برخی نامأنوس بود، اما امروزه شرکت‌های خصوصی تاکسی اینترنتی با ایجاد سرویس‌های ویژه حمل‌ونقل بانوان به‌خوبی به فعالیت می‌پردازند. 
در این حال تجربه نشان داده عموماً خانم‌ها در رانندگی محتاط‌تر، دقیق‌تر و در ارائه خدمات به مسافر مسئول‌تر رفتار کرده و قطعاً حضور بیشتر آنان در معابر شهری ملاحظه و قانونمندی سایر رانندگان را فراهم می‌سازد. نتایج یک تحقیق در مقاله‌ای با عنوان «نقش تاکسی بی‌سیم بانوان بر احساس امنیت زنان تهرانی» با تحلیل و داده‌کاوی به‌خوبی به بررسی و ارائه نتایج علمی به اثر وجود سیستم تاکسی بانوان شهر تهران در تأمین حس ایمنی و آسایش خانم‌ها پرداخته است. از منظر دیگر تاکسی ویژه بانوان نه‌تنها نیازهای سفر شهروندان را تأمین می‌کند بلکه با نگاهی ژرف‌تر علاوه بر اشتغال‌زایی بانوان، ابزاری کارا در حل معضلات بانوان سرپرست خانوار، بدسرپرست و آسیب‌دیده به‌شمار می‌رود.
نیاز به تاکسی ویژه بانوان به‌خصوص در مناطقی از شهر تهران که به لحاظ کاربری ریزدانه هستند و یا پرتراکم به‌حساب آمده و یا تنوع ‌زیاد کاربری‌های صنعتی، تجاری و خدماتی در جوار کاربری مسکونی مشهود است، بیشتر احساس می‌شود.
 بنا به همان دلیل که نخستین تاکسی تلفنی بی‌سیم در منطقه19 ‌راه‌اندازی شد، در نواحی مرکزی و جنوبی تهران بزرگ مانند مناطق 19، 18، 17، 16 و 15 نیز این نیاز به‌خوبی احساس می‌شود.
در این میان لزوم و ضرورت ایجاد شرایط هموار‌کننده فعالیت برای رانندگان این سرویس‌ها ازجمله انجام سرویس‌های ادواری، تعویض بموقع لوازم خودرو برای پرهیز از در راه ماندن وسیله نقلیه و وجود سرویس‌های امدادی سیار ویژه تاکسی بانوان از بین برنده چالش‌های موجود در این مسیر و پایداری فعالیت آنان خواهد بود.