عوامل بروز سیل در خوزستان

کارشناس مهندسی آب، تخریب جنگل‌ها و مراتع و تعرض و تجاوز به حریم و بستر رودخانه‌ها را باعث بروز سیل‌های اخیر اعلام کرد و گفت: ایرانیان باستان باآگاهی از تبعات تعرض و تجاوز به حریم و بستر رودخانه‌ها با احداث خانه‌های شهری و روستایی در ارتفاعات از تجاوز به حریم رودخانه‌ها، خودداری می‌کردند و با حفظ مراتع و جنگل مانع از بروز سیل می‌شدند.
منصور قطبی سرابی در گفت‌وگو با همشهری، سیل اخیر و خسارات آن را ناشی از غفلت 60ساله وزارتخانه‌های نیرو، کشاورزی و سازمان برنامه و بودجه دانست و افزود: سیلاب‌های فصلی رودخانه‌ها باعث لایروبی طبیعی بستر رودخانه‌ها می‌شود. این درحالی است که احداث سدهای بزرگ و بدون اجرای طرح‌های آبخیزداری روی رودخانه‌ها، سبب پر شدن مخازن سد‌ها و بستر رودخانه‌های پایین‌دست شده و زمینه بروز سیل را فراهم کرده است. این کارشناس با بیان اینکه تا پیش از احداث سدها، سیلاب‌های فصلی باعث لایروبی و پاکسازی بستر رودخانه‌های کرخه، دز، کارون، مارون-جراحی و زهره-هندیجان می‌شد، گفت: متأسفانه بعد از احداث 20سد روی رودخانه‌های مذکور با حجم 21میلیارد مترمکعب در سال، لایروبی طبیعی این رودخانه‌ها که از طریق سیلاب‌ها صورت می‌گرفت در پایین‌دست سدها متوقف شد که نتیجه آن طغیان رودخانه‌ها و بروز سیل است. علاوه براین، رسوبات بالادست سدهای مذکور باعث پر شدن مخازن سد‌ها و کاهش عمر طبیعی سدهای ذخیره‌ای به کمتر از نصف شده است.

نقش جنگل و مرتع در مهار سیل
قطبی سرابی درخصوص عملکرد جنگل و مرتع برای پیشگیری از سیل هم گفت: پوشش گیاهی جنگل‌ها و مراتع به‌عنوان ابزار بیولوژیکی عمل می‌کند و در کنترل سرعت و میزان رسوب سیلاب‌ها نقشی کارساز دارد. به همین دلیل طی سالیان سال و تا پیش از تخریب جنگل‌ها و مراتع و تا زمانی که هنوز بستر و حریم رودخانه‌ها از دخالت‌های غیرمسئولانه انسان مصون مانده بود، پوشش گیاهی جنگل‌ها و مراتع موجود در حوضه‌های آبریز رودخانه‌ها و لایروبی طبیعی رودخانه‌ها که از طریق سیلاب‌های فصلی صورت می‌گرفت، مانع از طغیان رودخانه‌ها و بروز سیل می‌شد. پایداری و پیشینه 6200ساله شهر شوش که در حد فاصل 2رودخانه دز و کرخه واقع شده، مهر تأییدی بر این ادعاست. وی با تأکید بر اینکه احداث سد‌های بزرگ در صورت اجرای طرح‌های آبخیزداری و اصلاح رودخانه‌ها قادر به کنترل سیلاب‌های استان خوزستان است، تصریح کرد: در سال1341 با احداث نخستین سد بزرگ  روی رودخانه دز و در پی آن، احداث 19سد دیگر روی رودخانه‌های کرخه، کارون، مارون-جراحی، زهره-هندیجان، سیلاب استان‌های خوزستان، لرستان و چهارمحال و بختیاری به‌طور موقت و تا حدودی تحت کنترل درآمد اما از نقش جنگل‌ها و مراتع در حفاظت از منابع خاک نیز عملکرد سیلاب‌های فصلی در شست‌وشوی طبیعی رسوبات بستر رودخانه‌ها غفلت شد و زمینه بروز طغیان رودخانه‌ها فراهم شد.


سرگردانی 15میلیارد مترمکعب آب در خوزستان

منصورقطبی‌سرابی، حجم آب‌های ورودی 5رودخانه به استان خوزستان را 36میلیارد مترمکعب اعلام کرد و  به همشهری گفت: با ساخت 20سد روی رودخانه‌های مذکور فقط 21میلیارد مترمکعب آب در سال ذخیره می‌شود و برای ذخیره‌سازی‌ 15میلیارد مترمکعب دیگر اقدامی صورت نگرفته است. بنابراین، طغیان رودخانه‌های استان خوزستان، دور از انتظار نبود. در عین حال این کارشناس مهندسی آب  تأکید کرد: حتی با ذخیره‌سازی‌ 15میلیارد مترمکعب باقیمانده منابع آب استان خوزستان، جلوگیری از خسارات سیل‌های اخیر امکان‌پذیر نبود، زیرا عامل مؤثر در این زمینه، زمان‌های بازگشت طولانی‌مدت هزارساله و بیشتر است؛ چراکه حجم سدها براساس سیلاب‌های یکصدساله محاسبه می‌شود، درحالی‌که ظرفیت سرریز سدها بر اساس زمان‌های بازگشت هزارساله و بیشتر باید محاسبه شود.