نگاهی به همه اتفاق‌های مثبتی که کمی از تلخی‌های سیل کم کرد
سیل مهربانی
هنگامه اصلانی
سیل، ویرانی، آوارگی و مرگ واژه‌هایی بود که با آغاز سال جدید بیشترین جا را در ذهن ما برای خود باز کرد و برای خیلی‌ها فراتر از واژه، تبدیل به دردی استخوان خردکن شد و خاطره‌ای که نه‌تنها از یادشان نمی‌رود بلکه زندگی چندین نسل از آنها را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد. همه‌‌چیز از شمال کشور و استان گلستان شروع شد. آب 2 سد سرریز کرد و سیلابی راه افتاد که غیرقابل کنترل بود. این سیل روان شد و با تشدید بارندگی‌ها بر قدرت و سرعت آن افزوده شد. بیشتر رودهای کشور خروشان شدند، سدها سرریز کردند و آب، خانه و کاشانه، زمین کشاورزی، دام و همه زندگی خیلی از هموطنانمان را از آنها گرفت. هر روز تصاویر غم‌انگیز و حیرت‌آوری از خرابی‌ها و ویرانی‌ها دیدیم و هرکدام سعی کردیم به اندازه خودمان سهمی در کمک به آنها داشته باشیم. اما این سیل با همه تلخی‌ها و خرابی‌ها، به‌خاطر بالابردن شاخص بارش و از نظر نحوه کمک‌رسانی و اتفاقاتی که در مدیریت بحران افتاده چند نکته خوب و امیدوارکننده در دل خود داشت. سعی نداریم به هیچ وجه تلخی‌ها و ویرانی ناشی از خسارات جانی، مالی و روحی‌ای که به هموطنانمان زده شده را کم‌رنگ جلوه دهیم که قطعا غم آنها غم ماست، اما تنها می‌خواهیم در این گزارش به اتفاقات خوبی که در گوشه و کنار و در حاشیه وقوع سیل رخ داده بپردازیم. اتفاقاتی که زیر بار غم سیل کمی پنهان مانده‌اند. ما می‌خواهیم به فرداها بیشتر فکر کنیم.
تولد دوباره تالاب‌ها
در سال‌های اخیر تالاب‌های کشور آنقدر در وضعیت بحرانی و بی‌آبی بودند که خیلی‌هایشان تا مرز نابودی پیش رفته بودند. جز ارومیه که با تدابیر شدید طرح حفاظت از تالاب‌ها در حال نگهداری بود، در 3 سال گذشته وضعیت بیشتر تالاب‌ها روزبه‌روز بدتر می‌شد. آب ورودی تمامی تالاب‌ها به صفر رسیده بود. تالاب‌های مهم کشور ازجمله دریاچه ارومیه، هامون، بختگان، میقان، هورالعظیم و شادگان در انتهای حوزه‌های آبریز قرار دارند و از نظر منابع آبی شرایط خوبی نداشتند، اما وقوع سیلاب‌های فروردین‌ماه باعث شده است تا هم‌اکنون ۲۰درصد تالاب هامون و هیرمند، ۷۰درصد تالاب حله بوشهر، ۱۰۰درصد تالاب گندمان بروجن، ۸۰درصد تالاب چغاخور چهارمحال و بختیاری، ۹۰درصد بخش ایران تالاب هورالعظیم، ۸۰درصد تالاب بامدژ اهواز و ۴۰درصد تالاب مهارلو استان فارس آبگیری و پر شود. حدود ۴۰درصد تالاب مهارلو استان فارس، ۵۵درصد تالاب‌های میقان و آقگل در استان مرکزی آبگیری شده و 4 تالاب گمیشان، آلاگل، آجی‌گل و آلماگل استان گلستان پر شده‌اند. افزایش حجم وسیع آب تالاب‌های کشور در همین چند روز در حالی است که بسیاری از تالاب‌ها سال‌های متمادی رنگ آب به‌خود ندیده بودند.
تالاب گاوخونی
تالاب بین‌المللی گاوخونی به‌عنوان یکی از مهم‌ترین تالاب‌های کشور در کنوانسیون رامسر ثبت جهانی شده و در سال‌های اخیر و تا امروز هیچ آبی در این تالاب وجود نداشت. این تالاب به وسعت 476کیلومترمربع در 167کیلومتری جنوب‌شرق اصفهان و در کنار شهر ورزنه واقع شده و ارتفاع آن از سطح دریا هزار و 470متر و بیشینه عمق آن 150سانتی‌متر است. در گذشته 50گونه پرنده در تالاب بین‌المللی گاوخونی اصفهان وجود داشته است اما هم‌اکنون حتی یک گونه پرنده نیز در این تالاب زندگی نمی‌کند. شرایط خشکسالی در اصفهان به‌صورتی است که درصورت نرسیدن آب به تالاب بین‌المللی گاوخونی این تالاب به کانون گردوغبار تبدیل می‌شود. با جریان یافتن دوباره آب در زاینده رود و حجم ورود سیلاب به میزان ۵۵ مترمکعب بر ثانیه به شرق اصفهان آب پس از حدود یک سال یک‌بار دیگر به تالاب گاوخونی رسید. تالاب بین‌المللی گاوخونی اصفهان در گذشته پناهگاه و زیستگاه گونه‌های مختلف بود اما در سال‌های اخیر به کانون گردوغبار تبدیل شده بود و احیای این تالاب برای جلوگیری از این امر و تشدید آن بسیار اهمیت دارد.
تالاب هورالعظیم
به‌دنبال وقوع سیل در استان خوزستان، حجم زیادی آب وارد تالاب هورالعظیم شد. مدیرکل حفاظت محیط‌زیست استان خوزستان از آبگیری هورالعظیم ایران و عراق تا 2میلیارد مترمکعب خبر داد و گفت: جاده‌های دسترسی داخل تالاب مانع آبگیری تالاب در همه بخش‌ها می‌شود و باید بازگشایی جاده‌ها و یکپارچه‌سازی تالاب هورالعظیم در دستور کار قرار گیرد. از آنجا که تالاب ظرفیت پذیرش این حجم آب را به‌طور ناگهانی ندارد (به‌ویژه در حوضچه شماره یک و بخشی از حوضچه شماره 2 که ورودی رودخانه به تالاب است بیش از حد ظرفیت پذیرش آب وجود دارد)، آب به سمت عراق هدایت و همه دریچه‌های ارتباطی بین ایران و عراق یا همان دایک‌های مرزی بازگشایی شده است. این دریچه‌ها می‌تواند حجم زیادی از آب را به بخش عراقی انتقال دهد. همه راه‌های ارتباطی بین مخازن هورالعظیم از شماره یک تا 5 باز شده است تا آب وارد شده، در کل هورالعظیم پخش شود. عمدتا جاده‌های دسترسی داخل تالاب مانع آبگیری است که بخشی از آنها مربوط به زمان جنگ تحمیلی و بخشی هم مربوط به فعالیت‌های نفتی است. از حدود 3سال پیش حدود ۲۳۰ زیرآب‌گذر به همراه ۳۹ پل در این جاده‌ها احداث شده و تا حد امکان ارتباطات آبی برقرار شده است اما تالاب همچنان به راه‌های ارتباطی بیشتر نیاز دارد. هرچند به گفته مدیرکل حفاظت محیط‌زیست استان خوزستان محاسبه حجم آب هم‌اکنون دشوار است اما به‌احتمال قوی بیش از 2میلیارد مترمکعب آب در 2بخش هورالعظیم عراق و ایران وجود دارد. حجم آب بسیاری از سمت ایران وارد بخش عراقی هورالعظیم شده است. البته از دجله عراق هم آب وارد تالاب شده است. هم‌اکنون بخش عراقی تالاب گنجایش ندارد و آب به رودخانه دجله راه پیدا کرده و از طریق اروند به سمت خلیج‌فارس تخلیه می‌شود.
عطش سدها فروکش کرد
ذخیره آب پشت سدها همیشه ساده‌ترین و نخستین ملاک سنجش میزان ذخایر آبی است. ذخایری که در این سال‌های اخیر آمار چندان خوبی از آنها به گوش نمی‌رسید به‌طوری‌که شهریورماه سال گذشته سطح آب ذخایر سدهای ایران «بحرانی» اعلام شد. هرچند در آذر‌ماه و با بارش‌های پاییزی کمی از این بحران و عطش سدها کم شد اما به اندازه‌ای نبود که بتوان واژه خشکسالی را از ذهن بیرون کرد. به‌ویژه که بارش‌های زمستانی نتوانست راه بارش‌های پاییزی را ادامه بدهد و در بهمن‌ماه اعلام شد بارش‌های زمستانی تغییری در ذخایر آبی پشت سدها ایجاد نکرد. در اسفندماه سال گذشته میزان پرشدگی مخزن ۷۵ سد بزرگ کشور کمتر از ۵۰درصد و ۱۰۳ سد بزرگ بالای ۵۰درصد گزارش شده بود اما با آغاز سال جدید و بعد از بارش‌های بهاری در یک‌ماه گذشته که همچنان هم ادامه دارد، این آمار به‌صورت چشمگیری تغییر کرده و افزایش داشته است. به‌طوری که وزیر نیرو با اشاره به اینکه حجم فعلی آب موجود در مخازن سدهای کشور نزدیک به 35میلیارد مترمکعب رسیده است، از پرشدن ۷۰درصد ظرفیت مخازن سدهای کشور خبر داد. این در حالی است که آمارها نشان می‌دهد که این رقم سال گذشته در همین بازه زمانی حدود ۲۳میلیارد مترمکعب بوده است. به گفته اردکانی برای فراهم‌کردن ۵میلیارد مترمکعب آب شیرین، نیازمند شیرین‌سازی آب دریا با صرف 5/2میلیارد دلار هزینه بودیم که اکنون این نعمت در اختیار ماست.
در سوابق موجود، سامانه و موج بارشی با این شدت، وسعت و مدت بی‌سابقه بوده است و وقوع این 3 عامل در کنار هم اتفاق بزرگی را رقم زده که موجب افزایش ۵۶میلی‌متری ارتفاع بارندگی‌ها در کشور شده است.
طبق گزارش مدیرعامل شرکت مدیریت منابع آب ایران درباره آخرین وضعیت سدهای کشور؛ حجم آب موجود مخازن در سدهای استان خوزستان هم‌اکنون ۲۱میلیارد و ۷۰۰میلیون مترمکعب است و این در شرایطی است که سال قبل این عدد تنها 5/12میلیارد مترمکعب بوده و باید گفت که ۷۴درصد حجم مخازن آبی سدهای استان خوزستان نسبت به سال گذشته بیشتر شده است و مخازن سدهای این استان ۹۲درصد پرشدگی دارند. سد بوکان حدود ۱۶۰میلیون مترمکعب، زاینده‌رود ۱۱۵میلیون مترمکعب و دوستی ۵۱میلیون مترمکعب ورودی داشته‌اند. همچنین سدهای استان هرمزگان ۲۵میلیون مترمکعب ورودی داشته‌اند. علاوه بر این ورودی سد کوثر که یکی از سدهای مهم در کشور است و وظیفه تأمین آب 5 استان را به‌عهده دارد در پی سیلاب اخیر ۹۰میلیون مترمکعب بوده است. هم‌اکنون سدهای استان خوزستان تقریباً در وضعیت پرشدگی قرار دارند به‌گونه‌ای که سد کارون ۹۰درصد و سد گتوند ۸۸درصد پر شده است. در سد کرخه نیز تقریباً حجم نرمال دریافت آب به پایان رسیده و اکنون در حال ذخیره‌سازی آب هستیم.
همیاری اهالی و ساخت سیل‌بند
ویدئوهایی که از مناطق سیل‌زده در رسانه‌های مختلف منتشر می‌شود اغلب دردناک است و شامل صحنه‌های سهمگینی از جاری‌شدن سیل و تخریب منازل و سختی‌ها و مشکلات مردم سیل‌زده است اما در بین این ویدئوهای کوتاه و تأثیرگذار دیدن یکی 2 فیلم کوتاه از تلاش و همیاری مردم و اهالی یک منطقه در جلوگیری از ورود سیلاب و ساخت سیل‌بند به وسیله کیسه‌های شن اتفاق خوبی بود که کمی حالمان را خوب کرد. اینکه مردم در مواجهه با مشکلات و در بحران با همیاری توانستند به هدفشان برسند و جلوی ورود سیلاب را بگیرند از منظره‌ها و اتفاقاتی است که دلگرم‌مان می‌کند. یکی از ویدئوها مربوط به شهر گمیشان بود. شهر گمیشان در استان گلستان در محاصره کامل سیل قرار گرفته بود و با توجه به آبگرفتگی و سیلاب موجود در اطراف شهر و ایجاد شکاف در مسیرهای اطراف شهر برای تخلیه سریع سیلاب، امکان تخلیه شهر وجود نداشت. از این‌رو مردم گمیشان با دست‌های خالی و با کمترین امکانات دست به‌کار شدند و از ورود آب به روستا جلوگیری کردند.
یکی دیگر از فیلم‌ها مربوط به مردم روستای «پامپی» شهرستان آق‌قلا بود که به کمک روستاهای اطراف و نیروهای شرکت آب منطقه‌ای، در حال تلاش برای بستن راه سیلاب رودخانه «قره‌سو» بودند. تصاویری که مردانی را نشان می‌داد که دوش به دوش هم ایستاده بودند و کیسه‌های شن را دست به‌دست می‌کردند.
ویدئوی تأثیرگذار دیگری هم از اهالی روستای عمیره در شهرستان کارون استان خوزستان توجه خیلی‌ها را به‌خود جلب کرد. جایی که به‌خاطر شکسته شدن سیل‌بند مردم این روستا با تلاش دوباره سیل‌بند را ساخته و از ورود سیل به روستا جلوگیری کردند. صحنه‌های تلاش مردان روستا که با کیسه‌های شنی و با بدن‌هایی که تا گردن در آب فرورفته بود و سعی در مهار سیلاب را داشتند بسیار دیدنی بود و البته شادی و پایکوبی آنها بعد از مهار سیلاب دل همه ما را هم شاد کرد.
عزل مدیران بی‌تعهد
اسحاق جهانگیری - معاون اول رئیس‌جمهور- در جریان سفر خود به استان گلستان مناف هاشمی را از سمت استانداری برکنار کرد. درحالی‌که 4روز بود مردم گلستان با مشکلات سیل و سیلاب درگیر بودند استاندار در سفر خارج از ایران بود و در جلسه مدیریت بحران به‌دلیل نبودن در شرایط بحرانی عزل شد. این برکناری باعث دلگرمی مردم شد و نشان داد اگر مدیری کم‌کاری و در انجام مسئولیت‌هایش کوتاهی کند، از سمتش برکنار می‌شود و جایی در مدیریت کشور ندارد. فاطمه سعیدی -سخنگوی فراکسیون امید مجلس شورای اسلامی- برکناری استاندار گلستان را پاسخی به کمترین مطالبه مردم دانست. او در مطلبی در صفحه توئیتر شخصی خود نوشت: «عزل استاندار گلستان که امروز توسط معاون اول رئیس‌جمهور انجام شد، پاسخ به کمترین مطالبه مردم بود. امیدوارم دولت با استفاده از تمام ظرفیت‌ها هرچه سریع‌تر شرایط زندگی عادی را در مناطق آسیب‌دیده از سیل فراهم کند.»
ناصر سراج -رئیس سازمان بازرسی کل کشور- هم درباره این اتفاق گفت: «استاندار سابق گلستان قطعا باید پاسخگوی اعمال خود باشد و سازمان بازرسی این موضوع را پیگیری می‌کند زیرا یک روز قبل از عید استاندار در استان بوده و سیل هم جاری شده، اما می‌گوید چیزی نیست و اتفاقی نمی‌افتد. اگر مسئله دست‌کم گرفته نمی‌شد و مسیر سیل را به مناطق مختلف هدایت می‌کردند قطعا این اتفاق رخ نمی‌داد. استاندار سابق در حال رفتن به مرخصی بوده که سیل جاری می‌شود و مسئولان استان جلسه برگزار می‌کنند و وقتی به استاندار موضوع را می‌گویند پاسخ می‌دهد که اتفاقی نمی‌افتد و آب به سمت دریا می‌رود؛ همه مردم منطقه آق‌قلا اذعان می‌کردند که اگر سیل دست‌کم گرفته نمی‌شد این خسارت‌ها به‌وجود نمی‌آمد». اتفاق دوم تعلیق شهردار ایذه بود. نبود شهردار ایذه در محل خدمت باعث شد که پس از پایان مرخصی دو روزه وضعیت خدمت او به حالت تعلیق درآید و به فرماندار این شهر دستور داده شد که در اسرع وقت برای شهرداری ایذه سرپرست تعیین شود.
موضوع حضور نداشتن شهردار ایذه و پاسخگو نبودن او به اعضای شورای شهر ایذه رسانه‌ای شد. در پی بارندگی‌های گسترده در خوزستان و حوضه‌های بالادست و احتمال وقوع سیل و طغیان رودخانه‌ها، در استان خوزستان از روز شنبه ۱۰ فروردین حالت فوق‌العاده اعلام شد و از سوی استاندار دستور داده شد که تمامی مدیران و معاونان به‌صورت تمام‌وقت و شبانه‌روزی در محل کار حضور داشته باشند.
با توجه به این اتفاقات معاون اول رئیس‌جمهور با اشاره به وضعیت سیلاب در کشور گفت: «انتظار می‌رود مسئولان در این شرایط اضطراری پای کار باشند در غیراین صورت برکنار می‌شوند». او در روز 12 فروردین در جریان بازدید از سد دز با تأکید بر لزوم پای کار بودن مسئولان در شرایط اضطراری گفته بود: «هرکس نمی‌تواند به مردم خدمت کند باید از کار کنار برود». پس از آن بود که فردوس کریمی -مدیرعامل شرکت آبفای اهواز- به‌دلیل ناتوانی چند روز گذشته در مهار فاضلاب‌های کلانشهر اهواز از سوی مدیر عامل شرکت مهندسی آبفای کشور برکنار شد. پس‌زدگی فاضلاب‌های اهواز و نگرانی بسیار بالای شهروندان اهوازی علت برکناری کریمی بوده است.
شهرداران و فرمانداران
ساعاتی بعد از خبر برکناری استاندار گلستان، اخباری در فضای مجازی پخش شد که از ۳۱ استاندار کشور، ۲۰ استاندار تعطیلات نوروزی را خارج از کشور سپری می‌کنند و مناف هاشمی بد‌شانس بوده که در گلستان سیل آمده است. اما این خبر شایعه بود؛ چرا که همه استانداران و شهرداران جز سیدمناف هاشمی استاندار سابق گلستان و طالب صادقیان شهردار ایلام که در مسافرت خارج از کشور به سرمی‌برد، در ایام نوروز در محل خدمتشان به مسافران نوروزی خدمت‌رسانی می‌کردند. شهردار شیراز نیز تا قبل سیل سهمگین این شهر در تهران به سر می‌برد که به گفته دادستان شیراز روز حادثه با وی تماس گرفته شده و تا عصر روز پنجم فروردین در محل حادثه حاضر می‌شود. شهردار بیرجند نیز از روزهای آغازین سال نو در مرخصی بود. گرچه این دو شهردار در داخل کشور به مرخصی رفته‌اند اما به‌خاطر حجم بالای مسافر در ایام نوروز به‌خصوص برای شهر توریست‌‌پذیری مانند شیراز، حضور شهردار در شهر ضروری به‌نظر می‌رسید.
طالب صادقیان شهردار ایلام اسمش در فهرست مسئولانی است که خارج از کشور در تعطیلات به سر می‌بردند. غیبت مسئولان استانی مانند شهردار ایلام در وضعیت بحرانی که تمام نهادهای ذی‌ربط در حال آماده‌باش بوده‌اند، از یک سو و اطلاع نداشتن بسیاری از اعضای شورا از سفر این مسئول در این شرایط از سوی دیگر جای تامل دارد. براساس تبصره یک ماده 9 استخدامی شهرداری‌ها مصوب هیأت وزیران سال79، جلسات شورا با حضور حداقل سه‌چهارم اعضا رسمیت می‌یابد و تصمیمات با حداقل 3 رأی مثبت دارای اعتبار است که درخصوص مرخصی شهردار یک شهر در شرایط بحرانی کسب این میزان اهمیت بیشتری خواهد داشت و این در حالی است که اعضای شورای شهر ایلام از سفر شهردار در این شرایطی که اخطارهای بسیاری درخصوص بروز سیل داده شده است، بی‌اطلاع بوده‌اند.
در این میان استاندار‌ها، فرمانداران و شهرداران بسیاری نیز در آغازین روزهای سال98 خود در دل حوادث، به‌خصوص در سیل روزهای اخیر استان‌های شمالی، غربی و جنوبی حضور فعال داشتند و چه بسیار مدیرانی که خود چکمه‌پوش بودند و زیر باران روزهای سخت استانشان را سپری می‌کردند. در این بین تصاویر شهردار اصفهان که در حال کمک به سیل‌زده‌های استان لرستان بود بسیار مورد توجه قرار گرفت.
کمک‌های یکپارچه مردمی
بر خلاف زلزله کرمانشاه که گروه‌های بسیاری بدون درنظرگرفتن شرایط مناطق زلزله زده و فقط از روی حس ا‌نسان‌د‌وستی و برای کمک به زلزله‌زدگان در حال جمع‌آوری کمک بودند و هرکسی خودش به تنهایی وارد عمل شده بود که این امر مشکلات زیادی به‌وجود آورد، این بار مردم بیشتر کمک‌های خود را به‌صورت یکپارچه و از طریق مؤسسات و خیران معتبر به سیل‌زدگان اختصاص دادند. هلال‌احمر، کمیته‌امداد امام‌خمینی (ره) و جمعیت امام‌علی هم در جمع‌آوری کمک‌ها و رساندن آنها به مناطق سیل زده پیشتازند. مشارکت مردم آنقدر خوب بود که هلال‌احمر چند روز بعد سیل‌ها اعلام کرد انبارهایش از اجناس و اقلام مورد نیاز پر شده و مردم اگر قصد کمک دارند کمک‌ها مالی باشد. تا جایی که رئیس‌کل جمعیت هلال‌احمر اعلام کرد: «مردم بالغ بر ۶۵میلیارد تومان به حساب‌های ما واریز کردند و اقلام تحویلی نیز بیش از ۲۵میلیارد تومان است» (تا روز سه‌شنبه20 فروردین ماه).
شاید عده‌ای به‌وجود آمدن این شرایط را ناشی از اقدام دادستانی در مسدودکردن حساب‌های شخصی اعلام شده برای کمک به سیل‌زدگان بدانند. اقدامی که با واکنش‌های مثبت و منفی زیادی روبه‌رو شد. طبق این اقدام چند روز بعد از سیل معاونت فضای مجازی دادستانی کل کشور با صدور اطلاعیه‌ای اعلام کرد: «مؤسسات معتبری که قصد جمع‌آوری کمک‌های مردمی برای سیل‌زدگان گلستان را داشتند و حساب‌های آنها مسدود شده است، این مؤسسات با مراجعه به جمعیت هلال احمر یا کمیته امداد، مجوز لازم را برای رفع مسدودی حساب دریافت کنند تا تمرکز و هماهنگی لازم در دریافت و هزینه‌کرد کمک‌ها به‌وجود آید. هلال‌احمر شرایطی را به همین منظور اعلام کرده است. ازجمله اینکه هرگونه جمع‌آوری کمک‌های نقدی فقط از طریق شماره حساب‌های اعلام شده صورت گیرد و از اعلام هرگونه کد، شماره حساب یا درگاه دیگری خودداری کنند. هلال‌احمر به مؤسسات و سازمان‌های مردم‌نهاد نیز سفارش کرده تا در تبلیغات و اطلاع‌رسانی شماره حساب‌های موردنظر به همکاری با جمعیت هلال احمر اشاره شود و از طرف دیگر گزارش هفتگی میزان مبالغ جمع‌آوری شده و نحوه مصرف مبالغ برای هلال‌احمر ارسال شود. اطلاع‌رسانی عمومی برای شفاف‌سازی نحوه مصرف مبالغ جمع‌آوری شده از دیگر شرایط اعلام شده از سوی هلال‌احمر است و همچنین نیکوکارانی که به‌دنبال تهیه و توزیع کالا و خدمات برای مناطق سیل‌زده هستند، توجه داشته باشند تا در چارچوب نیاز‌های تعیین شده و با هماهنگی مرکز عملیات اضطراری (eoc) و معاونت داوطلبان جمعیت هلال‌احمر استان صورت گیرد.
نهاد‌ها و مؤسساتی که قصد جمع‌آوری کمک‌های مردمی را دارند می‌توانند از طریق هلال احمر مجوز دریافت کنند و فعالیت‌های این مؤسسات بلامانع است».
به هرحال این کار باعث کوتاه شدن دست سودجویان و گسیل شدن کمک‌های مردم به سمت خیران و مؤسسات خیریه معتبر شد و باعث شد با یکپارچه‌ای بیشتر، کار کمک به سیل‌زدگان انجام شود.
دعوت از موکب‌های اربعین
روز 15فروردین، وزیر کشور از موکب‌های اربعین حسینی دعوت کرد که برای امدادرسانی و رفع نیاز سیل‌زدگان در مناطق سیل‌زده مستقر شوند. رحمانی فضلی گفت: «حادثه سیلاب اخیرکه بیشتر مناطق کشور را متأثر از خود کرده است، صحنه‌هایی بی‌بدیل از ایثار و فداکاری و کمک به همنوعان را به‌وجود آورده است که ریشه در باورهای اعتقادی و مذهبی مردم انقلابی ایران دارد و از همین جهت هماهنگ شده است تا موکب‌های اربعین حضرت سیدالشهدا(ع) با مسئولیت جناب آقای پلارک -رئیس ستاد بازسازی عتبات عالیات- در تمامی مناطق سیل‌زده حضور فعال داشته باشند». وزیر کشور از استانداران خواست تمامی مقدمات استقرار و تأمین مواداولیه موکب‌ها را فراهم کنند و کمک‌های نقدی و اجناس مورد نیاز مردم همیشه در صحنه و غیور را از طریق مساجد و حسینیه‌ها و سایر مراکز مردمی برای این منظور ساماندهی کنند. دستگاه‌های دولتی نیز در تأمین مواداولیه و منابع مالی لازم هماهنگی لازم را خواهند داشت. رحمانی فضلی عرصه حماسی مردم در کمک و یاری رساندن به سیل‌زدگان را بی‌نظیر توصیف کرد و افزود: «مردم ایران با فرهنگ عاشورایی توانایی فرصت‌سازی از هر بحران و تهدیدی را دارند و امروز این فرهنگ خود را در یاری رساندن هماهنگ به سیل‌زدگان نشان می‌دهد که توان خدمتگزاران برای وصف و سپاس از این همت عالی مردمی قاصر است».
پس از آن در روز 16فروردین، سردار قاسم سلیمانی -فرمانده نیروی قدس سپاه- در پیامی، با اعلام حضور فرماندهان و پیشکسوتان دفاع‌مقدس در ادامه کمک‌رسانی به سیل‌زدگان، از استقرار موکب‌های خدمت‌رسانی اربعین به‌مدت یک‌ماه در مناطق در معرض سیل خوزستان و لرستان خبر داد. در بخشی از متن پیام سردار سلیمانی آمده است: «... با توجه به پیش‌بینی‌ها در گسترش خطرات و آسیب‌ها برای مردم و افزایش دامنه نیازها در شرایط پیش رو، اینجانب و سایر فرماندهان و پیشکسوتان دفاع‌مقدس، با همکاری ستاد‌های عتبات عالیات و اربعین مراکز استان‌ها، بر خود وظیفه می‌دانیم سایر امکانات، ظرفیت‌ها و تجارب موجود ازجمله موکب‌های خدمت‌رسانی به زائران اربعین حسینی را با هماهنگی و همراهی مجموعه‌های مسئول فعال و در صحنه، ساماندهی و با گسیل و استقرار آن از هفته آینده و به‌مدت یک‌ماه در مناطق در معرض سیل و تا هنگام عادی شدن وضعیت، به کمک مردم شهرهای پلدختر، سوسنگرد، بستان و دیگر نقاط بشتابیم. بی‌تردید اتفاق کلمه و روحیه بسیج شوندگی ملی که در لحظه حساس کنونی با حضور مردم همیشه در صحنه با مشارکت در ساخت خاکریزها و دیواره‌های خاکی، دژها، حفر کانال، پر کردن کیسه‌های مخصوص شن، پذیرایی، اسکان و حمل‌ونقل رایگان مردم، به‌کارگیری قایق‌ها و ماشین‌آلات شخصی، کمک‌های نقدی و رساندن مشتاقانه کمک‌های اولیه مانند آب، غذا، پوشاک، لوازم گرمایشی و... بار دیگر در فضای عمومی کشور بروز و ظهور یافته است، ظرفیت راهبردی و گره‌گشایی است که به مانند گذشته یاری بخش عبور ایران عزیز از شرایط سخت و بحران‌هایی مانند 8 سال دفاع‌مقدس است...».
پس از آن بود که رئیس کمیته اسکان، تغذیه و جذب مشارکت‌های مردمی ستاد اربعین حسینی خوزستان از استقرار موکب‌های اربعین حسینی 16استان در خوزستان خبر داد. موکب‌های اربعین حسینی استان‌های فارس، مرکزی، کهگیلویه و بویراحمد، چهارمحال و بختیاری، یزد، تهران، خراسان رضوی، هرمزگان، همدان، بوشهر، اصفهان، خراسان رضوی، زنجان، آذربایجان غربی، البرز و سمنان با تجهیزات و اقلام مورد نیاز و ضروری مردم سیل‌زده به سمت خوزستان حرکت کردند. فعالیت بیشتر مواکب در تأمین غذای مورد نیاز سیل‌زدگان متمرکز خواهد بود. این مواکب تا زمان برقراری وضعیت عادی در اردوگاه‌ها و مناطق سیل‌زده شمال، مرکز، غرب و جنوب خوزستان به خدمت‌رسانی به مردم آسیب دیده ناشی از سیلاب ادامه می‌دهند.
رونق کشاورزی
سازمان هواشناسی اعلام کرده است که ارتفاع کل ریزش جوی از اول مهر تا ۱۳ فروردین سال آبی ۹۸- ۹۷ بالغ بر ۲۷۶ میلی‌متر است. این میزان بارندگی نسبت به میانگین دوره‌های مشابه درازمدت ۵۲درصد افزایش و نسبت به دوره مشابه سال آبی گذشته ۱۸۵درصد افزایش را نشان می‌دهد که نویدبخش روزهای خوش برای کشاورزان می‌تواند باشد. پرداختن به دلایل بارندگی‌های شدید، آن هم در کشوری که در دوران خشکسالی است و جاری شدن سیلاب در هفته‌های گذشته باعث راه افتادن حرف و حدیث‌هایی شد. خیلی‌ها معتقدند این آغاز دوران ترسالی بعد از یک دوره خشکسالی است که قطعا به‌معنای پایان خشکسالی تلقی می‌شود اما عده‌ای همچنان معتقدند سیل هم یکی از عوامل ناشی از خشکسالی است و نمی‌توان به شروع ترسالی امیدوار بود. با همه اینها باید این بارش‌ها را به فال نیک بگیریم و به داشتن سال پربارش امیدوار باشیم، چون قطعا همین بارندگی‌ها نویدبخش سال آبی خوبی برای کشور است؛ سالی که کشاورزان حاشیه زاینده‌رود در استان اصفهان، دریاچه ارومیه در استان آذربایجان غربی و تالاب هورالعظیم در استان خوزستان خود را آماده می‌کنند رونق کشاورزی را با افزایش سطح زیرکشت رقم بزنند. اتفاقی که براساس گزارش منتشر شده سال آبی ۹8- ۹7 که افزایش ۱۸۵درصدی بارندگی‌ها نسبت به سال گذشته را نشان می‌دهد، حتما به وقوع خواهد پیوست.
فارغ از خسارات سیل به کشاورزان که هنوز گزارشی از آن اعلام نشده و باید منتظر باشیم تا ببینیم چه مقدار خسارت به مزارع و زمین‌های کشاورزی، به‌ویژه زمین‌های گندم وارد شده‌است، اگر فقط به مسئله آب بپردازیم، می‌بینیم که سال گذشته درست در همین زمان بارندگی‌ها به قدری کم بود که کشاورزان نه‌تنها نتوانستند سودی از تلاش‌هایشان دریافت کنند، بلکه در اغلب نقاط کشور نیز متحمل خسارت‌های سنگینی شدند. برای نمونه می‌توان به کشاورزان سیستان و بلوچستانی اشاره کرد که به‌دلیل نبود منابع آبی کافی زمین‌های زراعی‌شان خشک شد و ۷۴۲ میلیارد تومان خسارت دیدند. کشاورزان اصفهانی هم به‌دلیل کم‌آبی نتوانستند سال زراعی خوبی را پشت سر بگذارند. همچنین کشاورزان حاشیه دریاچه ارومیه و حاشیه تالاب هورالعظیم هم با کاهش منابع آبی این دو حوزه به سختی به فعالیت پرداختند و ادامه فعالیت‌شان به محیط‌زیست خسارت زد. اما حالا با افزایش بارندگی‌ها دیگر نه قرار است هیچ تالاب و دریاچه‌ای خشک شود و نه هیچ کشاورزی به‌دلیل کم آبی خسارت ببیند.
در آذربایجان هم حجم آب موجود دریاچه با ۵۷درصد افزایش نسبت به سال گذشته به ۱۳/۳ میلیارد مترمکعب رسیده است درحالی‌که در سال گذشته تنها ۹۹/۱ میلیارد مترمکعب آب در دریاچه وجود داشت؛ افزایشی که نه‌تنها نشان‌دهنده احیای دریاچه ارومیه است، بلکه نویدبخش افزایش فعالیت‌های کشاورزی در حاشیه این دریاچه بزرگ است. علاوه بر این استان، سال گذشته در استان اصفهان هم کشاورزان بار‌ها اعلام کردند که آبی برای فعالیت‌های کشاورزی ندارند و هر روز نیز متحمل خسارت می‌شوند. حالا که زاینده‌رود دوباره همچون گذشته پر آب شده است، می‌توان به رونق کشاورزی امیدوار بود. چون در پی بارش‌های نوروزی امسال حجم آب سد زاینده‌رود با افزایش چشمگیر در مقایسه با اسفند پارسال به بیش از ۳۱۰میلیون مترمکعب رسیده است. ورودی این سد ۴۱۳مترمکعب بر ثانیه شده و با توجه به افزایش بی‌سابقه بارش‌ها در حوزه چلگرد احتمال افزایش ورودی آب سد وجود دارد. نایب‌رئیس صنف کشاورزان شرق اصفهان گفته است: «با افزایش میزان خروجی سد حدود ۲۵ هزار هکتار از اراضی شرق اصفهان به زیر کشت محصول می‌رود». بارش‌هایی که در کنار تخریب برخی از مناطق و ایجاد خسارت‌هایی، خشکسالی را کنار می‌زند و برای کشاورزان نعمت است. شاید بتوان خسارت‌های ناشی از بارندگی را به سرعت با افزایش فعالیت‌های کشاورزی برطرف کرد، اگر حمایت و درایت متولیان شامل حال کشاورزان شود.
کمترین خسارت در قم
زمستان گذشته بود که مدیرکل هواشناسی استان قم اعلام کرد که قم تنها استانی است که به سامانه هشدار سیل شهری مجهز است؛ سامانه‌ای که با اعتبار 3 میلیارد تومان در استان راه‌اندازی شد و خیلی زود به بهترین بهره‌برداری رسید. این سامانه با سنجش میزان بارش در نقاط مختلف استان و اندازه‌گیری آب رودخانه می‌تواند وقوع سیل را پیش‌بینی کند. 65درصد ایستگاه‌های هواشناسی قم، تمام اتوماتیک و آنلاین هستند. شاید برای همین سیستم هشدار و تجربه‌های پیشین سیل در سال‌های 81 و 88 بود که امسال استان قم با آمادگی کامل ظاهر شد و با وجود خروشان شدن رودخانه قم از بروز خسارت‌های سنگین جلوگیری شد. حجم سیلاب ثبت شده در روزهای اخیر بسیار بیشتر از پیش‌بینی‌ها بود. در روزهای پنجم و یازدهم فروردین‌ماه سال‌جاری با ثبت 49و 39میلی‌متر بارندگی در قم شاهد وقوع سیل و طغیان رودخانه بودیم. در بارندگی نخست که از بامداد پنجم فروردین آغاز و در 40ساعت، 49میلی‌متر در سطح شهر و بیش از 70میلی‌متر در بالادست رودخانه بارش باران ثبت شد، در 7نقطه، بیرون‌زدگی سیلاب از رودخانه رخ داد و 8 مکان در مناطق مختلف شهر در مرز بحران قرار گرفت که با اقدام‌های صورت گرفته در بارندگی دوم هیچ‌گونه خسارتی در این مناطق رخ نداد. در ماه‌های گذشته به‌صورت مستمر، جوی‌ها و کانال‌های مسیر عبور آب لایروبی و رسوب‌گیری شد و 5هزار و 251چاه جاذب در قم شناسایی شد که همین امر به‌خاطر پیش‌بینی و پیشگیری درست بود.
9پمپ آتی سر، 32دستگاه پمپ روبین، 78دستگاه پمپ کف‌کش و 10دستگاه پمپ لجن‌کش در عملکرد تخلیه آب از معابر آب‌گرفته بسیار مؤثر بود. پس از بارندگی نخست، کانال آب کشاورزی که دچار آسیب شده بود اصلاح شد و با این اقدام از درگیر شدن برخی از مناطق به آب گرفتی در بارندگی دوم جلوگیری شد. به‌منظور اسکان اضطراری مسافران و زائران نورزوزی در روزهای بارندگی، 21سالن ورزشی با همکاری اداره کل ورزش و جوانان با ظرفیت اسکان 15هزار نفر مهیا شد، ضمن اینکه با پیش‌بینی بارش در این ایام نقشه‌هایی از اماکن مسقف تهیه شد و در اختیار مسافران قرار گرفت.
دریاچه ارومیه
جان‌گرفتن دریاچه ارومیه نه‌تنها ساکنان نواحی شمال‌غرب، بلکه چندین میلیون‌نفر را در سراسر ایران خوشحال کرد و باعث شد برخلاف سال‌های قبل تعدادی از مسافران نوروزی دریاچه ارومیه را به‌عنوان مقصد خود انتخاب کنند.تصاویر و ویدئوهای کوتاهی از موج‌های دریاچه ارومیه پس از چندین سال به طرز وسیعی میان کاربران شبکه‌های اجتماعی دست به‌دست شد و موجی از خوشحالی به راه انداخت. بسیاری از مردم بر این باورند که فارغ از اقدامات دولت، با بارش‌های شدید و برون‌رفت از خشکسالی، می‌توان آینده‌ای امیدوارکننده برای دریاچه ارومیه ترسیم کرد. لایروبی‌هایی که شرکت آب منطقه‌ای آذربایجان شرقی از آجی چای تا دریاچه به طول ۸۰ کیلومتر انجام داده، تأثیرات مثبت فراوانی داشته و بسیاری از بارش‌ها از همین طریق وارد دریاچه شده است. سازمان جهادکشاورزی نیز در راستای تغییر الگوی کشت اقدامات خوبی انجام داده که منجر به کاهش ۲۹درصدی آب مصرفی در حوزه کشاورزی شده است و منابع طبیعی نیز در راستای مهار ریزگردها اقدامات مثبتی همچون کاشت بوته انجام داده است. کارشناسان محیط‌زیست بر این باورند که خشک شدن دریاچه ارومیه زندگی حداقل ۴۰میلیون نفر را به‌صورت مستقیم و غیرمستقیم به خطر می‌اندازد.
تراز اکولوژیکی دریاچه ارومیه نسبت به مهرماه سال۹۱ از ۱۲۷۰متر به ۱۲۷۱ متر افزایش یافته و حجم آب کنونی دریاچه در مقایسه با مهرماه سال گذشته از یک میلیارد مترمکعب به6/2 میلیارد مترمکعب افزایش یافته است. وی با بیان اینکه از سال ۷۱ تا ۹۱ به‌طور متوسط سالانه ۴۰سانتی‌متر تراز آب دریاچه ارومیه پایین آمده است، خاطرنشان کرد: موفق به تثبیت وضعیت دریاچه در سال۹۶ شدیم و وسعت دریاچه از ۱۷۷۰کیلومترمربع به ۲۵۸۰کیلومترمربع افزایش پیدا کرده که افزایش ۴۰درصدی را نشان می‌دهد. میزان بارندگی در حوضه آبریز دریاچه ارومیه ۳۵۰میلی‌متر بوده که در سال‌های گذشته این آمار ۲۰۰میلی‌متر بود.
