خراسان شمالی گذرگاه ابریشم
سپیده سیف زاده /بجنورد - خبرنگار
به خراسان شمالی گنجینه فرهنگ گفته می‌شود و دلیل این مدعا همزیستی زیبای اقوام کرمانج، فارس، ترک، ترکمن، عرب، لر و بلوچ در این خطه زیباست که فرهنگ‌ها و خرده فرهنگ‌هایی را ایجاد کرده است که در طول زمان با هم آمیخته و کانون وحدت در منطقه تشکیل داده‌اند.
این استان در مسیر عبور سالانه 20 میلیون مسافر قرار دارد که از شمال به سمت خراسان رضوی تردد می‌کنند. در این استان از هزار و 600 بنا و اثر تاریخی تاکنون حدود ۶۱۰ اثر باستانی و محوطه تاریخی ثبت ملی شده است که هر کدام از آن‌ها ویژگی‌ها و زیبایی‌های خاص خود را دارند.
خراسان شمالی ضمن ثبت بخشی از جاده ابریشم در تاریخ ، پیشینه‌ای به قدمت هزاره پنجم و ششم پیش از میلادی دارد. کاوش‌ها و گمانه‌زنی‌ها از سکونت آریایی‌ها، مادها و اشکانیان و ساسانیان و تمدن باشکوه آنان در این منطقه گواهی می‌‌دهد. پس از اسلام نیز آثار ارزشمندی از خوارزمشاهیان تا قاجار در این سرزمین
بر جا مانده است.
برای سفر به خراسان شمالی می‌توان از تهران به سمت سمنان حرکت کرد و با عبور از مرکز سمنان و سپس شاهرود و دامغان، وارد استان شد. در این مسیر از دل منطقه حفاظت‌شده خارتوران عبور می‌کنیم و به درق و پس از آن به گرمه وارد می‌شویم.
منطقه حفاظت شده خارتوران
منطقه حفاظت شده خارتوران که به آفریقای ایران مشهور است، زیستگاه یوزپلنگ آسیایی، جبیر، کل و بز، گربه شنی، گربه پالاس، شغال زرد و روباه قرمز و انواع پرندگان و خزندگان است. به هنگام عبور از این منطقه، باید احتمال عبور حیوانات را در نظر بگیرید و با احتیاط بیشتری رانندگی کنید. اگر قصد اقامت در این منطقه را دارید میتوانید شبی را در اقامتگاه روستای قلعه‌بالا بمانید، اما بهتر است قبل از این تصمیم، تلفنی جا ررزو کنید.
درق و گرمه
درق را در لغت مترادف چیزی سخت می‌دانند، همچون سپری که از پوست گاومیش یا کرگدن بسازند. شاید بتوان گفت این عنوان، به خاطر خاصیت خشکی آن است. این منطقه تا چشم کار می‌کند، پوشیده از خارشتر، اسپند، کما و گزنه، طاق، کتیرا و گون است. پیرامون شهر هم طاق و گز و کاج ساخته‌اند. در کوه‌های اطراف هم ارس(سروی کوهی) به صورت پراکنده روییده است. اگر هوس سمنو دارید و از طرفداران این خوراک نوروزی هستید، جای درستی آمده‌اید. پخت سمنو در خانواده‌های درق، موروثی و با آیین ویژه‌ای همراه است که به ثبت ملی هم رسیده است. البته جشن‌سمنوپزان هر سال اسفندماه برگزار می‌شود و متاسفانه در سفر نوروزی تجربه شرکت در این مراسم را از دست داده‌اید.
درق در واقع از توابع شهرستان گرمه است. بخشی از گرمه، در حوزه جنگل گلستان قرار دارد و این بر جذابیت‌هایش افزوده است. جز آن، اگر به تاریخ علاقمندید، میتوانید از قلعه جلال‌الدین و و بنای مزار گرمه دیدن کنید. اقامت در اقامتگاه بومگردی تک در روستای دشت در این شهرستان، شما را به شیوه زندگی اهالی روستاهای گرمه نزدیک می‌کند؛ سنتی‌ترین و بکرترین شیوه زندگی در گرمه. شاید اگر خوش‌شانس باشید، خوراک گوشواره، غذای سنتی این شهرستان هم نصیبتان شد.
امسال در شهرهای گرمه، ایور و درق مدرسه‌ها برای اسکان مسافران تجهیز شده است و علاوه بر آن مدارس روستاهای مسیر جاده آسیایی از جمله روستای رباط، آرمادلو و چشمه‌خان هم برای اسکان مسافران در شرایط اضطراری تجهیز و آماده شده است.
میتوانید در گرمه از کلاه‌های کرکی مشهور این شهر هم سراغ بگیرید که هم سوغاتی کاربردی است و هم خریدش می‌تواند به اقتصاد اهالی منطقه کمک کند. البته نوروز امسال در شهرستان گرمه، بازارچه نوروزی به شکل سیاه‌چادرهای عشایری هم برپا می‌شود. در این سیاه‌چادرها علاوه بر فروش صنایع دستی، نان محلی می‌پزند و موسیقی زنده محلی هم نواخته می‌شود. سر زدن به این چادرها هم فال است و هم تماشا.
در راه بجنورد
برای رسیدن به بجنورد، میتوانید از گرمه به سمت جاجرم بروید و بعد سنخواست و چهاربرج. شاید هم راهتان را دور کنید و اول سری به اسفراین بزنید. یا میتوانید از گرمه راهی رباط عشق شوید و از آن‌جا راه بجنورد را در پیش بگیرید.
در صورت انتخاب مسیر اول، شما به خانه یوز آسیایی پا گذاشته‌اید. پناهگاه حیات وحش میاندشت در جاجرم، یکی از مهمترین زیستگاه‌های یوز آسیایی است. با استناد به شواهد تاریخی، گفته می‌شود که جاجرم قدمتی 4 تا 5 هزارساله دارد. برای اقامت در این شهر میتوانید به سرای چهاربید واقع در روستایی به همین نام بروید و زندگی روستایی را
تجربه کنید.
البته اگر قصد داشتید دست کم شبی در این شهرستان بمانید و از جاذبه‌های آن دیدن کنید؛ مسجد جامع جاجرم، تپه‌های پهلوان و حیدران، حمام قدیمی جاجرم و مقبره علی‌ابن مهزیار. البته خاطرتان باشد که ظرفیت اقامتگاه‌های بومگردی زیاد نیست و بهتر است از قبل با واحد بومگردی تماس بگیرید. مهمان‌پذیر نارین جاجرم، می‌تواند انتخاب دیگری برای شب‌مانی در این شهرستان باشد. این مهمان‌پذیر در مرکز شهر و در نزدیکی یک مجتمع تجاری قرار دارد. هتل یا مهمان‌پذیر عابد هم انتخاب دیگری برای اقامت در شهر است.
مسیر شمال
اگر از گلستان وارد خراسان شمالی شوید در همان ابتدای ورود به استان میتوانید با اندکی توقف در آتشکده اسپاخو و رباط قره‌بیل میتوانید چشم‌انداز تاریخی جاده ابریشم را ببینید. بنای سنگی یا آتشکده اسپاخو یک اثر تاریخی برجسته از دوره ساسانی است که در 100 کیلومتری غرب بجنورد واقع شده و از آثار ثبت شده ملی کشور به شمار می‌آید. در میان مردم روستای اسپاخو این بنا به کلیسای اسپاخو شهرت دارد و چند کیلومتر بالاتر هم می‌توانیم رباط قره بیل را ببینیم که در مجاورت روستای قره بیل قرار دارد با پیشنیه تاریخی که به عصر صفوی می‌رسد.
در شهرستان بجنورد هم بناهایی مانند آرامگاه بابا توکل، امام زاده محمد بن باقر بن موسی بن جعفر (ع) ، بقعه سلطان سید عباس، عمارت سردار مفخم، تالار آیینه، و موزه مردم شناسایی قرار دارد. عمارت سردار مفخم بنا به گفته مسئولان، امسال در ایام نوروز پذیرای گردشگران است و و موزه‌اش به روی مردم باز است. پارک بش قارداش، مجموعه تفریحی تاریخی مربوط به دوره قاجار که آرامگاه سردار مفخم از دوران قاجار در آن قرار دارد. چشمه پر آب معدنی با خواص درمانی، دو استخر زیبا و فضای سرسبز و خرم و درختان کهنسال پارک، مکان دل‌انگیزی برای گردشگران و مسافران است.
اسفراین
پس از بجنورد ارزشش را دارد که سفری به شهرستان اسفراین داشته باشید. از جمله جاذبه‌های تاریخی استان در شهرستان اسفراین می‌توان به آرامگاه شیخ شاه علی اسفراینی، امامزاده اسحاق، امامزاده عبداله کوران، امام زاده شاهزاده زید، امام زاده شاهزاده جعفر، مقبره ملا عارف رویینی، بقعه شیخ محمد رشیدالدین و … اشاره کرد. همچنین شهر بلقیس یکی از مهمترین جذابیت‌های اسفراین است. شهر بلقیس که امروز به صورت دیواره‌های یک قلعه به جا مانده است، یکی از بزرگترین بناهای خشتی و گلی ایران است. ارگ بلقیس با 11 متر ارتفاع و 29 برج، سازه‌ای خشتی با 51 هزار متر مربع وسعت است. اگر بنا داشتید در اسفراین بمانید، اقامتگاه بومگردی سرای سید در روستای ایرج، می‌تواند یک گزینه باشد. سرای سید یک خانه قدیمی 80 ساله، با سقف چوبی و حیاط و حوض است و اقامت در آن، تجربه‌ای است نزدیک به زندگی اهالی اسفراین. آش کردی، فتیر مسکه و چلوقرمه کردی هم از جمله غنیمت‌هایی خواهد بود که با اقامت در این مکان به دست می‌آورید. همچنین نرسیده به اسفراین میتوانید سری به روستای هدف گردشگری رویین بزنید که دهکده نمونه نساجی کشور نیز هست. حتما از سفر به این روستا لذت خواهید برد.
اقامتگاه‌های وصال رویان، خونه پدری و محبت در روستای روئین، وارگه نومیدی یه در روستای چنارسوخته، نسیم شاه جهان و شاه جهان بام در روستای نوده بام از جمله اقامتگاه‌های بومگردی این شهرستان هستند. علاوه بر این مهمان‌پذیرهای شهرداری و هتل‌ها در شهر هم میزبان مسافران نوروزی هستند.
پس از اسفراین دو انتخاب دارید، اینکه از استان خراسان شمالی خارج شوید و وارد خراسان رضوی شوید یا اینکه به بجنورد برگردید و از مسیر شیروان به قوچان بروید و از این استان خارج شوید. که قطعا این انتخاب برای دیدن جذابیت های این استان فرصت بیشتری به شما می دهد.
پارک بابا امان در 7 کیلومتری جاده بجنورد – شیروان از بوستان‌های معروف و ملی استان است که در مسیر شیروان در انتظار شماست.
صنایع دستی و آثار هنری
سوغات
سوغات خراسان شمالی را می‌توان به سه بخش شیرینی، کشاورزی و صنایع دستی تقسیم کرد که در بخش شیرینی شامل آب نبات و شکر پنیر بجنورد، در بخش کشاورزی شامل خشکبار و سیب بهاره شیروان، هلوی درکش، کشمش و آجیل فاروج، قره قورت و انگور رزاقی و در بخش صنایع دستی شامل سفره کردی، لباسهای محلی، قالی، گلیم، چارق، پشتی و قالیچه‌های ترکمنی، جاجیم، نمد، پوستین، چادر شب رویین، حوله دستی اسفراین، کلاه کرکی جاجرم، جل و زیورالات اسب اصیل ترکمن می‌شود.
قالیچه و پشتی ترکمنی، گلیم و جاجیم، چادرشب ابریشمی، کلاه کرکی، چارق دوزی، پوستین دوزی، زین‌سازی و … از مهمترین صنایع دستی استان محسوب می‌شوند که نقش مهمی در جذب گردشگران داخلی و خارجی دارد، علاوه بر این لباسهای محلی و سنتی از جمله لباسهای کردی و ترکمنی استان نیز در این راستا از اهمیت ویژه‌های برخوردارند.
8 روستای هدف گردشگری
از میان 900 روستای استان خراسان شمالی، 8 روستا به عنوان روستاهای هدف گردشگری انتخاب شده است که کارشناسان، این روستاها را مناسب توسعه گردشگری تشخیص داده‌اند. روستای اسفیدان در بجنورد، روستای درکش در شهرستان مانه و سملقان، روستاهای زوارم، اسطرخی و زو در شیروان و روستاهای استاد و خسرویه در فاروج روستاهای هدف گردشگری در خراسان شمالی هستند. خراسان شمالی 31 اقامتگاه بومگردی دارد که در شهرستان‌های مختلف پراکنده‌اند. اقامتگاه بوم گردی عمو دُردی در روستای باغچق شهرستان بجنورد، اقامتگاه بوم گردی کلبه باغ در روستای محمد علی پهلوان شهر بجنورد، اقامتگاه بوم گردی دالان فیروزه در روستای سرسبز فیروزه شهر بجنورد، اقامتگاه بوم گردی وصال رویان در روستای روئین شهر اسفراین، اقامتگاه بوم گردی امیدیه در روستایی به نام حسن آباد در اسفراین، اقامتگاه بوم گردی سرای محبت در روستای رویین شهر اسفراین، اقامتگاه بوم گردی گدرسن در روستای گز شهرستان راز و جرگلان، اقامتگاه بوم گردی چشمه بید در روستای درکش شهرستان مانه و سملقان و اقامتگاه بوم گردی بهجتی در روستای زوارم شهرستان شیروان برخی از این اقامتگاه ها هستند. در این استان یک هتل 4ستاره و 4 هتل 3 ستاره پذیرای مسافران و گردشگرانند. مجموعه هتل داریوش بجنورد یکی از زیباترین هتل‌های استان است. اگر بخواهید یک شب در بجنورد و در این هتل بمانید میتوانید با پرداخت 240 هزار تومان از یک وعده غذای رایگان هم استفاده کنید و بهای غذا در بهترین رستوران‌های سنتی بجنورد مانند رستوران سنتی مهان و سفره خانه فانوس نیز از 20هزار تومان شروع می‌شود. بهای یک شب اقامت در اقامتگاه‌های استان نیز 35 هزار تومان است و با اقامت در این مراکز میتوانید از غذا‌های محلی هر منطقه استفاده کنید.
راز و جرگلان
راز و جرگلان را می‌توان به عنوان یکی از مقاصد اصلی سفر در خراسان شمالی در نظر گرفت. زندگی غرق در رنگ ترکمن‌ها و تماشای اسب‌ها و فرش‌های دوروی ابریشمی و هوای خوب بهاری، شما را به سوی خود می‌کشاند. پرورش اسب اصیل ترکمن در این شهرستان و برگزاری مسابقات سوارکاری و انتخاب زیباترین اسب‌ها، راز و جرگلان را به یک مقصد جذاب برای علاقمندان به اسب‌ها و سوارکاری بدل کرده است. در حدود ۱۰کیلومتری جاده بین‌المللی بجنورد - آشخانه، جاده‌ای فرعی است که در سمت چپ مسیر قرار گرفته که شما را به این شهرستان کوهستانی می‌رساند. اگر به این ناحیه سفر کردید، آن هم در بهار که بهترین زمان برای سفر به راز و جرگلان است، حتما سری هم به روستای دویدوخ بزنید. در این روستا هم اقامت در آیدغدی، یکی از بهترین اقامتگاه‌های بومگردی خراسان شمالی را تجربه می‌کنید و هم میتوانید بافت فرش دوروی ابریشمی را از نزدیک ببینید. اقامتگاه گدرسن در روستای گز، اشکان در روستای قره‌قانلو و اقامتگاه توپراق در گرکز آتاتورک از دیگر اقامتگاه‌های بومگردی در راز و جرگلان هستند. در این اقامتگاه‌ها میتوانید نزدیک‌ترین زندگی به زندگی اهالی ترکمن این شهرستان را تجربه کنید. این اقامتگاه‌ها تخت خواب ندارند و رختخواب و وسایل زندگیشان، سنتی است. همچنین با توجه به ظرفیت کم آن‌ها، برای اینکه به در بسته نخورید، از قبل با مدیریت اقامتگاه برای رزرو اتاق تماس بگیرید.
