پدرخواندگان بازار سلاح

روز گذشته کانون پژوهش‌های صلح استکهلم گزارش سالانه خود در زمینه بازار تسلیحات جهانی طی سال‌های 2014 تا 2018 را منتشر کرد؛ گزارشی که اگرچه صرفا به تعدادی نمودار و لیست ختم می‌شود، اما در حقیقت به نقشه سیاسی- اقتصادی جهان نوین شباهت دارد؛ نقشه‌‎ای که از روی آن می‌توان بخش عمده‌ای از مناسبات پیچیده در روابط بین‌المللی امروز جهان را درک کرد. ازجمله نکات قابل توجه در این گزارش، جایگاه پررنگ کشورهای عربی در واردات تسلیحات است؛ کشورهایی که در رأس آنها نام‌های عربستان سعودی، مصر، الجزایر، امارات و البته عراق به چشم می‌خورد. براساس گزارش کانون استکهلم، کشورهای عربی در مجموع، 35درصد از خریدهای تسلیحاتی جهان طی سال‌های مذکور را به‌خود اختصاص داده‌اند؛ آماری که از سوی عزمی بشاره، متفکر عربی و مشاور سیاسی امیر قطر «نگران‌کننده» توصیف شده و نسبت به دوره چهار‌ساله قبل (از 2009 تا 2013) نزدیک به 8درصد افزایش داشته است. بازتاب این آمار را به خوبی می‌توان در بحران‌های نظامی متعدد منطقه خاورمیانه، مخصوصا جنگ یمن مشاهده کرد. بعد از عربستان (که 12درصد واردات سلاح در جهان را به‌خود اختصاص داده)، کشورهای هند (9.5درصد)، مصر (5.1درصد)، استرالیا (4.6درصد)، الجزایر (4.4درصد) و چین (4.2درصد) در صدر لیست وارد‌کنندگان سلاح طی 4سال گذشته قرار دارند.
از جمله دیگر نکات قابل توجه گزارش کانون استکهلم که به‌طور جداگانه مورد بررسی قرار نگرفته، وضعیت تولیدکنندگان سلاح در منطقه خاورمیانه است که به‌ترتیب عبارتند از: اسرائیل، ترکیه و امارات. در میان خریداران تسلیحات این3 تولیدکننده نام‌های هند، آذربایجان، ویتنام، ترکمنستان، اردن، یمن و... به چشم می‌خورد. اگرچه بسیاری از مخاطبان از دیدن نام امارات در لیست20 تولیدکننده برتر سلاح در جهان تعجب کرده‌اند اما باید گفت این کشور کوچک عربی طی سال‌های گذشته توانسته از طریق انعقاد قراردادهای عمده با شرکت‌های تسلیحاتی، خط تولید برخی تسلیحات استراتژیک مورد نیاز در خاورمیانه را به داخل منتقل کرده و با استفاده از نیروی کار مصری، عراقی، پاکستانی و هندی وارد باشگاه تولیدکنندگان تسلیحات شود؛ عضویتی که همچنان در سطح مونتاژ است. جالب آنکه نقشه صادرات سلاح‌های تولید‌شده در امارات با روابط سیاسی این کشور همخوانی چشمگیری دارد. برای مثال یکی از اصلی‌ترین واردکنندگان تسلیحات امارات یمن است؛ کشوری که طی 3سال گذشته شاهد جنگی بزرگ بوده که از قضا، امارات یکی از بازیگران اصلی آن است. از سوی دیگر، مصر بعد از کودتای ژنرال سیسی هم به یکی از خریداران اصلی سلاح‌های اماراتی تبدیل شده است؛ کشوری که نقش مهمی در کودتای مصر داشت!