همه ثروت‌های یک کشور

دانیال معمار ـ دبیر تحریریه روز هفتم

ثروت یک کشور به‌نظرتان چه چیزهایی است؟ جنگل‌ها، معادن، دریاها، منابع زیرزمینی، کارخانه‌ها و... خیلی چیزهای دیگر می‌توان به این فهرست اضافه کرد، اما به‌نظرم مهم‌‌ترین ثروت یک کشور آدم‌هایش به‌حساب می‌آیند. اگر تاریخ را هم مطالعه بفرمایید، می‌بینید که می‌شود در آن دوره‌های مختلفی را مشخص کرد. در یک دوره، این زمین‌ها بودند که مهم تلقی می‌شدند. در دوره دیگر، پول و سربازان بودند که مهم تلقی می‌شدند. در دوره‌ای دیگر، این کارخانه‌ها بودند که امتیاز محسوب می‌شدند. اما حالا، در این‌جای تاریخ که ایستاده‌ایم، داریم با چشمان خودمان می‌بینیم که این انسان‌ها هستند که مهم‌اند. انسان‌ها، نه به مثابه اینکه مثلاً کارگر بشوند یا سرباز بشوند و صرفا نقش سیاهی‌لشگر را بازی کنند. در دوره‌های مختلف تاریخی، اگر هم انسان‌ها مهم بوده‌اند، نقش سیاهی‌لشگر را داشته‌اند. اما حالا، این تفکر انسان است که وجه امتیاز گروهی به گروه دیگر تلقی می‌شود. شما به کشورهای ثروتمند و نفت‌خیز حاشیه جنوبی خلیج‌فارس نگاه کنید. پول و امکانات به اندازه کافی دارند. اما چون سرمایه انسانی و سرمایه فکری و مغزی و ذهنی به اندازه کافی ندارند، این امتیاز، چندان امتیاز مهمی برای آنها محسوب نمی‌شود. به ژاپن نگاه کنید، کشوری که نه جغرافیای وسیعی دارد، نه منابع معدنی و زیرزمینی غنی و سرشاری. اما چون سرشار از سرمایه‌های انسانی و فکری است، در باشگاه کشورهای جهان اولی قرار گرفته‌. کشور ما هم اگر جزو باشگاه کشورهای در حال توسعه به‌حساب می‌آید، به‌خاطر همین سرمایه انسانی و فکری است.
اما حالا سؤال این است که برای این سرمایه انسانی چه باید کرد تا باعث پیشرفت جامعه شود؟ به‌نظرم چیزی که این روزها خیلی هم درباره‌اش حرف زده می‌شود و اتفاقا باید هم زیاد درباره‌اش بگوییم و بشنویم؛ سبک زندگی آدم‌هاست. اگر سبک زندگی این سرمایه‌های انسانی درست باشد، جامعه هم در ریل درست پیشرفت قرار می‌گیرد و اگر نادرست باشد، خروج از ریل طبیعی خواهد بود. اما مشکل‌ این روزهایمان در سبک‌ زندگی چیست؟ مشکل اینجاست که اولویت‌هایمان در زندگی تغییر کرده. ما به جای دانش‌افزایی که یکی از مهم‌ترین اصول سبک زندگی انسان‌هاست، افتاده‌ایم به این‌ مسیر که قیافه‌مان چطور شده و هیکلمان چگونه باید باشد و عینک دودی‌مان از چه مارکی باشد و کرم پوست چه باید استفاده کنیم و... و کیست که مخالف استفاده از عینک طبی و آفتابی باشد، در رانندگی‌های طولانی‌مدت بین جاد‌ه‌ای برای پیشگیری از فساد همین چشمی که خدا به ما بخشیده است؟ یا مخالف استفاده از دانش روز و یافته‌های روز و... اما ماجرا، جابه‌جایی اولویت‌هاست؛ اینکه هیکل و ریخت و زبان ظاهرمان، اولویت اول بشود؛ و سادگی و قناعت و پیشرفت و خستگی‌ناپذیری و... اولویت‌های دوم و سوم و....
و همه حکایت سبک زندگی «شترگاوپلنگ» امروزین بخشی از جامعه ایرانی و متأسفانه بخشی از مثلا روشنفـکران، باسوادتر‌ها، نخبـگان،تـحصیل‌کرده‌ها، هنرمندان و... ما، ماجرای اعتماد به نفس گمشده‌ای است که باید دوباره آن را پیدا کنیم. سبک زندگی ایرانی همان سبک زندگی ایده‌آلی به‌حساب می‌آید که خیلی وقت است اعتمادمان را نسبت به آن از دست داده‌ایم.