6تغییر مهم و جدید در لایحه جامع انتخابات

محسن تولایی/ خبرنگار
متن لایحه جامع انتخابات 3سال پس از انتخابات مجلس دهم و انتقادات قوا و برخی نهادها نسبت به اصلاح قوانین انتخاباتی دیروز منتشر شد. این لایحه با قید یک فوریت به مجلس ارسال شده و بسیاری امیدوارند که به انتخابات مجلس یازدهم در سال98 برسد و ایرادات ادوار قبل را برطرف کند. با این حال، تصویب لایحه، ابلاغش و تدوین و ابلاغ آیین‌نامه اجرایی آن ناگفته فرایندی زمان‌بر است. 62صفحه لایحه 3 قانون انتخاباتی مجلس، شوراها‌ و ریاست‌جمهوری را مورد بازنگری قرار داده و درصورت تصویب، مجلس قوانین گذشته این انتخابات‌ها را منسوخ خواهد کرد. همچنین برای جلوگیری از اصلاحیه‌های متعدد قوانین انتخاباتی به روال سال‌های گذشته تأکید شده مفاد این قانون تنها درصورتی قابل اصلاح و تغییر است که ضرورت آن به تأیید دوسوم نمایندگان برسد. برخلاف برخی شائبات رسانه‌های خارجی مبنی بر حذف اقلیت‌های دینی در انتخابات در ماده37 لایحه، همچنان بر برگزاری انتخاب اقلیت‌های دینی زرتشتی، کلیمی، آشوری کلدانی و ارامنه شمال به مرکزیت فرمانداری تهران و ارامنه جنوب به مرکزیت فرمانداری اصفهان، صراحت به‌کار رفته است. 6نکته مهم و تغییر‌یافته در قانون‌های انتخابات در این لایحه قابل استخراج است.

1- داوطلبان انتخابات مجلس و شوراهای اسلامی شهر و روستا نیز نسبت به ادوار قبلی باید حائز یکی از 3شرط جدید افزون بر شرایط عمومی باشند. یا از طرف حزب دارای فعالیت معتبر معرفی شوند یا امضای الکترونیکی 10هزار نفره (یک درصد) واجدین شرایط اخذ رأی داشته باشندیا مبلغی را که میزان و شرایط آن در آیین‌نامه اجرایی این قانون تعیین می‌شود لحاظ کنند.

2- در یک تغییر مهم نسبت به ادوار گذشته، شرکت در انتخابات و رأی‌دادن به نامزدها منوط به ثبت‌نام قبلی رأی‌دهندگان است که هر فرد تنها می‌تواند در همان شعبه‌ای که ثبت‌نام کرده، رأی دهد. همچنین برای رفع ابهام 4دهه گذشته در ارتباط با تفسیر شرط «رجل سیاسی» بودن داوطلبان انتخابات ریاست‌جمهوری، از لفظ «شخصیت» استفاده شده است. پیش از این واژه رجل و معنای آن در زبان عربی به‌معنای مرد بودن ابهاماتی در نامزدی زنان در انتخابات ریاست‌جمهوری ایجاد کرده بود. براساس ماده56 لایحه جدید داوطلب انتخابات ریاست‌جمهوری باید «از شخصیت‌های برجسته ملی و کشوری باشند.» این ماده لایحه راه را برای کاندیداتوری زنان در انتخابات ریاست‌جمهوری هموارتر کرده است.

3- انتخابات ریاست‌جمهوری سال96 و پشت در ماندن جمعیت شرکت‌کننده در انتخابات اگرچه انتقادات حسن روحانی، منتخب این انتخابات نسبت به کاهش‌یافتن آرایش را به همراه داشت اما قانون جدید به‌دنبال جبران این نقیصه نیز آمده است. در یکی از تبصره‌های قانون آمده است: «درصورتی‌که اخذ رأی تا ساعت24 ادامه یابد، رأی‌گیری از افرادی که تا قبل از مهلت قانونی اخذ رأی در محل شعبه حاضر شده و نوبت رأی‌گیری از آنان فرا نرسیده است، در حکم رأی‌گیری در روز جمعه تلقی می‌شود و اعضای شعبه موظفند پس از فراهم‌کردن شرایط ورود آنها به شعبه اخذ رأی و بستن در شعبه، از آنها رأی‌گیری کنند.

4- همچنین در اتفاقی مهم رأی‌دهندگان می‌توانند در حوزه‌هایی که احزاب ملی یا جبهه‌ها نامزد یا نامزدهایی را معرفی می‌کنند، به فهرست هر یک از احزاب یا جبهه‌ها رأی دهند و در این صورت رأی مأخوذه برای تمامی نامزدهای فهرست منظور می‌شود.

5- همچنین مبنای انتخابات‌ها الکترونیکی و صندوق‌های الکترونیکی درنظر گرفته شده است و تنها درصورت بروز اختلال در نرم‌افزارها و سخت‌افزارهای سامانه انتخابات الکترونیکی قابلیت رأی‌گیری با برگه رأی وجود خواهد داشت. در ماده46 لایحه آمده است: «برای اخذ رأی تعرفه الکترونیکی با امکان انتخاب رأی سفید صادر و بدون اخذ اثر انگشت تحویل رأی‌دهنده می‌شود.»

6- در ماده102 این قانون برای جلوگیری از بروز تفسیرهای موسع درباره نظارت استصوابی شورای نگهبان و موارد ردصلاحیت همچون ردصلاحیت مینو خالقی، منتخب مردم اصفهان پس از برگزاری انتخابات مجلس دهم آمده است: «پس از مشخص‌شدن نتیجه انتخابات مجلس و شوراها، ردصلاحیت منتخبان حسب مورد تنها برعهده مجلس و به‌هنگام بررسی اعتبارنامه آنهاست.»